‘Hilde Crevits moet Zuhal Demir keihard terugfluiten’

Professor milieurecht en gewezen CD&V-kabinetschef Kurt Deketelaere (KU Leuven) heeft geen goed woord over voor de stikstofmaatregelen van Zuhal Demir (N-VA). ‘De juridische waarde bedraagt nul komma nul.’

‘De citroen is uitgeperst.’ Met een ongeziene politieke demarche heeft Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) maandagavond een bom gedropt. Op een persconferentie, waar geen ruimte was voor journalistieke vragen, kondigde ze twee ministeriële instructies af voor het Vlaamse vergunningenbeleid. Die komen er nadat de CD&V het ontwerp van stikstofakkoord weigerde goed te keuren afgelopen vrijdag, op de laatste ministerraad voor het politieke reces.

Demir voert een ‘onvergunbaarheidsdrempel’ van 0,025 procent in voor nieuwe vergunningsaanvragen in de veeteelt, de drempel voor ammoniakuitstoot die in het stikstofakkoord van maart was opgenomen. Daarnaast worden alle bestaande vergunningen die aan veeteeltbedrijven met een te hoge impactscore werden gegeven tegen het licht gehouden. Zo wil de minister naar eigen zeggen een vergunningenstop voorkomen. In dat scenario zouden tienduizenden bouwprojecten on hold komen te staan.

De CD&V staat op haar achterste poten. Volgens minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) zorgt Demir voor rechtsonzekerheid. ‘De verlening van de vergunningen tot 2030 komt op de helling te staan.’ De Limburger roept tegelijkertijd op om het hoofd koel te houden.

Een forser geluid valt te horen bij Kurt Deketelaere (KU Leuven), professor milieurecht, gewezen CD&V-kabinetschef en lid van de raad van bestuur van de MRBB, de holding boven de Boerenbond. ‘Mijn eerste lezing van de ministeriële instructies geeft aan dat tal van bepalingen geen juridische basis hebben.’

Eerst en vooral: wat is een ministeriële instructie?

Kurt Deketelaere: Via zo’n instructie geeft de minister de vergunningverlenende overheden in Vlaanderen richtlijnen over hoe ze moeten omgaan met het beoordelen van vergunningsaanvragen. Ze doet dit dus op eigen houtje. De minister slaat de bal bovendien mis, want er is geen wettelijke basis voor haar instructies.

Legt u dat eens uit?

Deketelaere: De maatregelen in zo’n instructie kunnen enkel hogere wetgeving uitvoeren. De regels moeten dus gebaseerd zijn op decreten of besluiten. Een minister kan niet eigenhandig maatregelen uitvinden omdat ze die leuk vindt.

Volgens de minister is de instructie gebaseerd op het politieke akkoord dat de regering in maart heeft gesloten.

Deketelaere: De juridische waarde van een politiek akkoord bedraagt nul komma nul. Er is dan wel een akkoord, er zijn geen regels. Nog los van de profilering die de minister zoekt, zou ik van een alumna van de rechtenfaculteit van de KU Leuven als Demir verwachten dat ze een juridische reflex heeft. Dat ook de collega-ministers van Demir daar geen punt van maken, is evenzeer verontrustend.

(Lees verder onder de preview)

Maar er was toch al een oudere ministeriële instructie van kracht?

Deketelaere: Dat klopt, maar die instructie – die er na het stikstofarrest van 2021 is gekomen – was volgens mij ook al onwettig. Zo werd er een onderscheid gemaakt tussen allerlei soorten stikstof en tussen de landbouw en de industrie. Dat zie ik in het nieuwe document terugkomen. En het gaat nog verder, want nu wil ze zelfs interveniëren in vroeger verleende vergunningen.

Een overheid kan toch ingrijpen in bestaande vergunningen?

Deketelaere: Vergunningen kunnen inderdaad worden aangepast. Vaak worden vergunningen voor onbepaalde duur verleend, en wanneer er bijvoorbeeld nieuwe technologieën ontstaan die emissies kunnen verminderen, dan kan de overheid in overleg met de vergunninghouder wijzigingen aanbrengen. Maar bestaande vergunningen in het gedrang brengen zonder de houvast van decreten of besluiten is onzin. De minister vergeet dat we in een rechtsstaat leven.

Zonder deze nieuwe instructies zijn we op weg naar een vergunningenstop, aldus Demir.

Deketelaere: Kijk gewoon naar de rechtspraak van de Raad voor Vergunningsbetwistingen (RVV): je kan op één hand tellen hoeveel vergunningen ze geschrapt heeft. Uiteraard wordt het moeilijker om vergunningen te bekomen. Dat komt door stikstof, maar ook door PFAS en andere redenen. Van een stop is echter geen sprake. Meer nog, Demir creëert die stop zelf, door 9 op de 10 vergunningen voor landbouwbedrijven in beroep te weigeren.

Wat verwacht u van uw oude partij CD&V?

Deketelaere: Als minister-president Jan Jambon (N-VA) niets onderneemt, moet viceminister-president Hilde Crevits (CD&V) op het podium stappen en Zuhal Demir keihard terugfluiten. De Vlaamse regering is een collegiaal orgaan, geen enkele minister kan cavalier seul spelen.