Bert Bultinck
‘Het verhaal van Damiaanactie is het pijnlijke verhaal van consultants. Véél consultants’
Een jaar nadat Knack de wantoestanden bij Poverello aan het licht heeft gebracht, onthullen we hoe een andere bekende Belgische liefdadigheidsvereniging flink uit de bocht ging. In hun onderzoek, waarvan u waarvan u de weerslag deze week in Knack vindt, tonen Knack-medewerkers Ruben en Marieke Brugnera aan hoe een ingrijpende cultuurverandering bij Damiaanactie de organisatie in de rode cijfers heeft geduwd. Die omslag had voor een professionalisering moeten zorgen. Uiteindelijk komt het erop neer dat een aantal managers en consultants zichzelf grote bedragen hebben uitgekeerd.
Het verhaal van Damiaanactie is een verhaal van dalend enthousiasme onder vrijwilligers. Het is ook een verhaal van de tegenvallende verkoop van de bekende Damiaanactie-stiftjes. En het is het pijnlijke verhaal van consultants. Véél consultants. Die moesten het wegvallen van een directeur met veel drive opvangen, die de organisatie 27 jaar lang in goede banen heeft geleid. Maar van de verschillende efficiëntieoefeningen, veranderingsprocessen en andere managementshocuspocus lijken vooral enkele individuen beter te zijn geworden.
Vroeger liep het bij de ngo anders, met een directiekader dat kleiner én efficiënter was. En dat, anders dan sommige nieuwe medewerkers, goed vertrouwd was met wat Damiaanactie doet, en waar de vereniging voor staat: het lot verbeteren van mensen die aan lepra, tuberculose en andere enge ziektes lijden. Zeker bij een ngo die zeer expliciet de wereld wil verbeteren kan het geen kwaad als dat ideaal voorop blijft staan. Bij efficiëntieoefeningen durft het weleens fout te gaan wanneer de aandacht voor bedrijfsprocessen zo groot wordt dat het doel uit het zicht verdwijnt. Zeker als dat doel, zoals bij Damiaanactie, een maatschappelijke dimensie heeft die nooit helemaal in een Exceltabel kan worden gevat.
Het verhaal van Damiaanactie is een verhaal van dalend enthousiasme onder vrijwilligers.
In een rapport van het consultancybedrijf Delaware, dat anders dan zijn naam doet vermoeden een Belgische onderneming is, werd in 2019 de vrijwilligerswerking onder de loep genomen. Uit een enquête bij de vrijwilligers bleek toen al dat er een vertrouwensprobleem was: hoewel 80 procent aangaf tevreden tot heel tevreden te zijn over de relatie met Damiaanactie, en dan vooral voor de logistieke ondersteuning, kwam er wel een probleem met de directie aan de oppervlakte. ‘De meeste ontevreden-scores’, zo meldt het rapport, ‘slaan op de contacten en de relatie met de directie van Damiaanactie’. De ‘management summary’ stipt aan dat er voldoende draagvlak was voor de audit, maar stuit ook op ‘veel scepticisme of er effectief gevolg zal worden gegeven aan de aanbevelingen en de implementatie ervan’. Dat zegt veel.
Nee, niet alle kritiek op managers en consultants snijdt hout. Het zou ronduit dwaas zijn om niet te zien hoe een blik van buitenaf organisaties en bedrijven vooruit kan helpen. Ingesleten slechte gewoontes, een gebrek aan creativiteit, een blindheid voor bedreigingen van buitenaf: het zijn allemaal gevaren die slimme geesten van buiten een organisatie sneller kunnen zien dan werknemers die op dezelfde oude recepten blijven vertrouwen.
En is de wildgroei van duurbetaalde consultants een probleem dat typisch is voor ngo’s? Helemaal niet. In de Verenigde Staten zijn er dossiers die nog veel zwaarder wegen dan Damiaanactie, met als pijnlijkste voorbeeld wellicht McKinsey, het bekendste consultancybedrijf van de wereld. Twee Amerikaanse journalisten toonden onlangs aan hoe McKinsey’s consultants farmabedrijven aanzetten tot agressieve marketingtechnieken, om de verkoop van geneesmiddelen te boosten. Alleen: het ging in dit geval over het bedrijf Purdue en het geneesmiddel OxyContin, een opioïde die toen al onder vuur lag vanwege zijn zwaar verslavende effecten. Toch bleef McKinsey de verkoop pushen, en in ruil voor de adviezen kreeg het meer dan 80 miljoen dollar van Purdue.
In het geval van Damiaanactie is er geen sprake van schadelijke doelstellingen. Bovendien valt het niet uit te sluiten dat ook Damiaanactie aan een update toe was – laten we het, om in de stijl van consultants te blijven, ‘een oefening’ noemen. Misschien hoorde daar, inderdaad, zelfs deze of gene ‘disruptieve piste’ bij.
Maar de investeringen in de projectlanden van Damiaanactie lopen terug – dat is toch de ‘corebusiness’ – en er blijven heel veel vragen over de exploderende loonkosten. Al het extra management ten spijt gaat het nog altijd slechter met Damiaanactie dan in 2014, toen de directeur na bijna dertig jaar dienst de organisatie in een florissante staat achterliet. Damiaanactie zelf is er ondertussen zo slecht aan toe dat er fel moet worden bezuinigd. Daarvoor werd ondertussen een – jawel – crisismanager aangezocht.
