De klassieke boodschap van klimaatsceptici werd de voorbije twee jaar vermengd met nieuwe terminologie uit de coronapandemie. De klimaatactie wordt nu gretig bestreden onder de vlag ‘geen klimaatlockdown!’ Beleidsmakers en media gaan daarbij niet vrijuit.
Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet.
Het is een iconische scène uit de film Raiders of the Lost Ark van Steven Spielberg: Indiana Jones plaatst – heel voorzichtig – een zandzakje op de locatie van een gouden beeld dat hij probeert te stelen. Op die manier probeert hij weg te sluipen met de schat, zonder dat er allerlei boobytraps in gang worden gezet. Van deze scène is recent een internetmeme gemaakt, die zowel populair is bij klimaatsceptici als bij complotdenkers over de coronacrisis: een afbeelding van een coronavirus wordt ingeruild voor een wereldbol waar ‘klimaatverandering’ op staat. De boodschap daarachter? De bekende recepten voor de bestrijding van corona zullen ook toegepast worden op klimaatacties, wat zal leiden tot een soort ‘groene tirannie’. Waar komt dat idee vandaan?
Overstromingen
Het viel al op kort na de overstromingen die in juli 2021 verschillende Europese landen teisterden: coronasceptische actiegroepen vonden die ‘verdacht’. De Nederlandse Viruswaarheid-voorman Willem Engel zei op een persconferentie ‘grote vraagtekens’ te hebben bij het extreme weer: ‘Nu zou één warme dag opeens het bewijs zijn van klimaatverandering. Ik denk dat we hier te maken hebben met een hoax.’ In een ander filmpje herhaalde hij zijn vermoeden dat het noodweer dat tot overstromingen leidde ‘in scène is gezet, dat het expres fout is gelopen’. Het doel zou ‘politieke afleiding’ zijn.
Een Belgische corona-actiegroep zette in de nasleep van de overstromingen zelfs haar activiteiten op pauze en begon donaties in te zamelen voor een ‘noodhulpactie’ voor de overstromingsslachtoffers. Op sociale media werd beweerd dat het Rode Kruis, het leger en de Civiele Bescherming ‘geen assistentie’ leverden en dat hun eigen vzw daarom ‘de organisatie en coördinatie van de noodhulp op zich zou nemen’.
Ook de ideologen achter het coronascepticisme legden geregeld een link tussen corona en klimaat. Op de blog van de actiegroep The Human Side schreef onderzoeker Sam Brokken in augustus een artikel met enkele boude voorspellingen. Daarbij hoorden onder andere nieuwe lockdowns vanaf eind september, de invoering van een ‘digital-ID met credit-system op basis van vaccinatie’ op basis waarvan vrijheden ‘afgeroomd’ zouden worden (waaronder ook ’toegang tot internet’) en ook een ‘klimaatlockdown’ als klapstuk: ‘Het klimaat zal vervolgens opnieuw onder de aandacht worden gebracht zodat we naar volgend jaar eens een klimaatlockdown kunnen proberen los te laten op de bevolking. De bevolking is het nu toch gewoon om zich te onderwerpen.’
Zo’n discours over klimaatlockdowns vind je ondertussen terug bij verschillende groepen: antilockdownlobby’s, de gevestigde klimaatontkenners, antivaxers, extreemrechts et cetera. Maar ook op onverwachtere plaatsen zie je oprispingen, zoals in een recent Knack-opiniestuk over het Covid Safe Ticket van privacy-activist Matthias Dobbelaere-Welvaert. Daarin beweert hij dat technologie ‘altijd zal worden ingezet voor veranderde doeleinden, naar de vaak irrationele tijdgeest. Gisteren terrorisme, vandaag covid, morgen het klimaat’. Op sociale media vallen talloze voorspellingen te lezen over hoe de QR-code van het Covid Safe Ticket binnenkort gebruikt zal worden om onze tankbeurten te controleren, of zelfs zal muteren naar een integraal ‘sociaal kredietsysteem zoals in communistisch China’.
Regimepers
In de aanloop naar de klimaatconferentie COP26 in Glasgow publiceerde het Institute for Strategic Dialogue (ISD), een denktank die onderzoek doet naar extremisme, een uitgebreid rapport over de oorsprong en evolutie van het begrip ‘klimaatlockdown’. Daarbij merkten ze iets opvallends op: in tegenstelling tot de gebruikelijke complottheorieën, die meestal ontstaan in de duistere krochten van het internet, kwam het concept deze keer rechtstreeks uit de media. Zo titelde de Britse krant The Guardian in maart 2021 dat er ‘elke twee jaar een globale lockdown’ nodig zou zijn om de CO2-doelstellingen van het Akkoord van Parijs te halen. Bedoeld werd ‘ongeveer een soortgelijke daling in CO2-uitstoot zoals we die zagen tijdens de coronalockdown’, maar het kalf was al verdronken: de titel werd door klimaatontkenners volop gedeeld alsof er echt ‘klimaatlockdowns’ aan zaten te komen.
Het moet gezegd: voor complottheorieën over klimaatlockdowns bestaat inderdaad voldoende munitie.
Het World Economic Forum (WEF) plaatste een maand voordien dan weer een video op Twitter over hoe ‘lockdowns steden stilletjes beter maakten’, wijzend op de opmerkelijke dalingen in omgevingsgeluid en luchtvervuiling. Na een storm van kritiek haalde het WEF het filmpje offline – wat meteen nieuwe complottheorieën voedde.
De voorbije twee jaar sijpelde de toon in de coronakritiek dat de beleidsmakers, al dan niet in een complot met ‘de regimepers’, als enige doel zouden hebben de bevolking ‘angst aan te jagen’ en gewilliger te maken voor ‘onderwerping en controle’. Eerder dit jaar werd ook de razendsnelle opmars van de taliban in complotkringen wantrouwig bekeken: dat moest wel een afleidingsmanoeuvre zijn, of een nieuwe manier om ‘de burger bang te maken’.
Klungelig
Opvallend is dat het ISD in zijn rapport wijst op de verantwoordelijkheid van beleidsmakers en media bij het verwoorden van zijn standpunten. ‘Overdreven dramatische en onheilspellende taal’ – en daarbij verwijst het expliciet naar ‘klungelige krantenkoppen’ en de ‘Great Reset’-slogan van het World Economic Forum – grijpt misschien wel even de aandacht van de publiek, zo stelt het rapport, maar ‘het is cruciaal dat wie communiceert over klimaat, volksgezondheid of politiek in bredere zin zich bewust is van de manier waarop zulke uitspraken verspreid en misbruikt worden’. De pandemie was traumatisch voor iedereen, waarschuwt de denktank, en in de coulissen staan mensen te trappelen om die boosheid te exploiteren.
Het moet gezegd: voor complottheorieën over klimaatlockdowns bestaat inderdaad voldoende munitie. Privacyschendingen waarbij maatregelen en technologische innovaties werden gebruikt voor oneigenlijke doelen, kwamen wel degelijk al voor. Ook klimaatonderzoekers die mijmeren over ‘persoonlijke koolstofbudgetten’ om CO2-uitstoot te verminderen, zijn geen fictie. Evenmin helpt het discours waarbij klimaatverandering en covid-19 worden voorgesteld als twee vergelijkbare, door de mens gecreëerde fenomenen die voortkomen uit een onbalans met ‘de Natuur’, zoals bij aanhangers van de Gaia-theorie van James Lovelock. En filmpjes zoals die van het World Economic Forum of misleidende titels in de media spelen verder in de kaart van de complotdenkers. Wanneer al die onafhankelijke puntjes eenmaal op papier staan, is het voor een complotdenker al te eenvoudig om er een sinister verband tussen te tekenen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
