‘Het OCMW is echt niet met geld aan het smijten’

1,25 miljard aan leeflonen uitbetaald’, kopte Het Laatste Nieuws vorige week, en om alle misverstanden uit te bannen stond er ook ‘recordbedrag’ boven, in kapitalen. Zodra het over miljarden gaat, wordt het voor zowat iedereen moeilijk om de grootteorde in te schatten, maar het klinkt altijd als veel geld. Dat gevoel is niet onterecht. De sociale uitkeringen, waar de leeflonen weliswaar maar een klein onderdeel van vormen, zijn steevast goed voor een grote brok van onze overheidsuitgaven. De leeflonen, de vroegere ‘bestaansminima’, zijn het laatste vangnet. De steun, verstrekt door het OCMW, moet verhinderen dat burgers geen onderdak of eten meer hebben. Het is een van de redenen waarom in dit land het woord ‘verzorgingsstaat’ nog altijd niet ongepast is, ook al wordt het met die zorg stilaan wat minder, van de overbevolkte crèches tot de wachtlijsten voor mensen met een beperking.

Dat laatste was niet de boodschap van Tomas Roggeman (N-VA), het parlementslid dat de kwestie ter sprake bracht. De blikvanger was de recordhoogte van het bedrag – ‘nooit werd er in België meer geld gegeven aan de leeflonen’, zo stond het in het artikel samengevat. En dat nu net terwijl we allemaal het gevoel hebben dat we erop achteruitgaan. Het veelbesproken ‘declinisme’ – het woord is verwant met het Engelse ‘in decline’, of ‘in verval’ – is sinds de dubbele oplawaai van corona en de oorlog in Oekraïne overal. Geen boomer, gen X’er of zelfs millennial die nog gelooft dat haar kinderen het beter zullen hebben dan zij.

Die onrust heeft directe politieke gevolgen. Ook al melden de voedselbanken dat ze de laatste maanden tot hun verrassing geregeld zeer keurige, maar onfortuinlijke ex-middenklassers aan een blik soep helpen: in zo’n donker tijdsvak kijkt de gemiddelde medemens al wat kritischer naar uitgaven voor anderen. Voor velen is het ondenkbaar dat ze ooit een leefloon zouden moeten aanvragen. Het OCMW, c’est les autres. Kan het niet met wat minder?

Het vangnet is niet groot. Laten we het vooral niet nog kleiner maken.

Nee. Het OCMW is echt niet met geld aan het smijten. Zo waren die leefloners vorig jaar bijvoorbeeld niet met meer, maar met minder dan het jaar ervoor, zo blijkt uit de cijfers van minister van Maatschappelijke Integratie Karine Lalieux (PS). Het gaat om een lichte daling van 215.000 personen naar een paar duizend minder: ‘Een van de redenen voor die daling is wellicht dat er strenger wordt toegezien op wie het leefloon wel en niet ontvangt’, zo klinkt het. Dat er voor de anderen toch een recordbedrag werd uitbetaald, heeft vooral te maken met de aanpassingen aan de levensduurte. Al is zelfs daar een kanttekening bij te maken: het afgelopen jaar stegen alle leeflonen samen net iets minder dan de inflatie.

Is dat recordbedrag dan überhaupt opmerkelijk? Eigenlijk niet, nee. Vanzelfsprekend is het goed om in moeilijke tijden een blik op de sociale uitgaven te houden – het begrotingstekort is schrikbarend – maar het leefloon is wel het laatste waar we aan willen raken. Tenzij we nog meer mensen in de armoede willen storten. Of daklozen in onze steden willen zien. En niet alleen in de grootsteden, maar ook in Herentals, Turnhout, Sint-Niklaas of zelfs Damme, zo bleek uit een reportage van Knack begin dit jaar.

Meer nog: onze leeflonen halen zelfs de armoedegrens niet. Enkele weken geleden nam een meerderheid in het Europees Parlement nog een resolutie aan voor een sterker bestaansminimum in heel de Unie. Want in de EU is er geen enkel land waar de minima boven de armoededrempel komen. Zelfs in een zeer rijk land als België niet.

En dat is nog altijd niet het hele verhaal. Midden februari kwam Statbel, de dienst die voor ons land allerlei statistieken bijhoudt, met het nieuws dat 18,7 procent van de Belgen het risico loopt op armoede of uitsluiting. Dat betekent dat meer dan twee miljoen Belgen zich in de gevarenzone bevinden. Dat wil dus ook zeggen dat de groep van 200.000 leefloners als het een beetje tegenzit meteen véél groter wordt.

De beste garantie tegen armoede is een job. Daarom is het een uitstekend plan van de diverse overheden om zo veel mogelijk mensen aan het werk te krijgen. Maar er zullen altijd mensen uit de boot vallen. Het vangnet is niet groot. Laten we het vooral niet nog kleiner maken.