‘Het is niet raar dat de vakbonden wat zenuwachtig worden van de manoeuvres van Delhaize’

Het was geen overbodige luxe dat de vakbonden afgelopen maandag op de nationale actiedag pamfletten uitdeelden. Het zou weleens kunnen dat veel Belgen geen idéé hadden waarom de syndicaten nu weer boos waren. De openbare omroep bracht traditiegetrouw de vertragingen bij het openbaar vervoer in beeld, maar beperkte zich op de website met een korte uitleg over het waarom. Zo kort dat het verhaal bijna onbegrijpelijk werd. Iets met winkels van Delhaize die verzelfstandigd zouden worden, wat op ‘sociale dumping’ zou neerkomen. En dat het stakingsrecht in gevaar komt. Het is niet ondenkbaar dat die boodschap verloren ging bij de Vlaming die ’s ochtends veel te lang op een bus stond te wachten.

De truc met de ‘verzelfstandiging’ van de winkels wordt wellicht in die sector hét businessmodel van de toekomst.

Niet dat die schotschriften zo veel méér mensen wijzer hebben gemaakt. Net als sommige vakbondsinterventies doen pamfletten een beetje negentiende-eeuws aan. En ook daar is het kiezen tussen diepgang en beknoptheid. De christelijke vakbond ACV koos voor het laatste en zette gewoon een aantal getallen onder elkaar. ‘Ahold Delhaize: 2,5 miljard euro winst in 2022 / Ceo Frans Müller Ahold Delhaize: 6.500.000 euro per jaar / Werknemer Ahold Delhaize: -300 euro bruto/maand na verzelfstandiging’. Dat laatste wordt betwist: volgens experts zou het over maximaal 150 euro loonverlies gaan, bovendien zou dat alleen gelden voor nieuwe werknemers. Dat maakt in de kering niet zo héél veel uit: het blijft het soort scheeftrekking waarbij de bevolking niet ten eeuwigen dage braaf zal blijven, zoals sommige Vlaamse partijvoorzitters het uitdrukken.

Natuurlijk is die versie een simplificatie. Wie de strijd tussen Delhaize en de bonden van nabij heeft gevolgd, weet dat ze al maanden aan de gang is en, inderdaad, bij momenten behoorlijk uit de hand loopt. Doordat de Ahold Delhaize-directie de 128 Delhaize-winkels in eigen beheer wil verzelfstandigen vallen de werknemers van die winkels gaandeweg onder een andere regeling – met minder loon, minder vakantie en minder rechten tot gevolg. Het gaat over meer dan 9000 mensen.

Dat zou zonder meer wraakroepend zijn als Delhaize geen argumenten had. Die heeft het wel. De concurrentie tussen de supermarktketens is ongemeen fel. Vlaanderen en Brussel tellen ongeveer 1200 supermarkten méér dan tien jaar geleden – een stijging van meer dan 50 procent. Dé manier om die concurrentieslag te winnen is een scherpe prijzenpolitiek, maar lagere aankoopprijzen bij de leveranciers afdwingen is moeilijk. Ook al zei Delhaize-ceo Frans Müller twee weken geleden nog dat de winstmarges van sommige levensmiddelenbedrijven véél hoger liggen dan de zijne, ‘tot zelfs 20 procent’, dat gevecht lijken de supermarkten niet snel te winnen. Kijk maar naar de oorlog tussen Colruyt en voedingsgigant Mondelez (van Côte d’or, LU, Oreo).

Dan gaat alle aandacht volautomatisch naar de kosten, wat betekent dat het personeel de dupe wordt. En niet alleen bij Delhaize. Het dreigt een race to the bottom te worden voor ál het supermarktpersoneel. Want de truc met de ‘verzelfstandiging’ van de winkels – en dus de ‘sociale dumping’ of de afbouw van loon en sociale rechten – wordt wellicht in die sector hét businessmodel van de toekomst.

Het is dus niet raar dat de vakbonden een beetje zenuwachtig worden van de manoeuvres van Delhaize. Ondertussen hebben meerdere rechtbanken geoordeeld dat de stakingsposten aan Delhaize – die recent onder meer de vrachtwagens van een distributiecentrum blokkeerden – onwettig zijn. Volgens de rechter primeert het belang van Delhaize – omzetverlies, bedorven koopwaar – op het stakingsrecht.

Bovendien maakten de vakbonden de laatste weken gewag van bijkomende ‘aanvallen’ op het stakingsrecht. De minimale dienstverlening, bijvoorbeeld, geldt nu ook voor De Lijn, en gewelddadige demonstranten kunnen een ‘demonstratieverbod’ opgelegd krijgen, een beetje zoals het stadionverbod voor voetbalhooligans. Een echte afbraak van het stakingsrecht is dat allemaal samen niet, maar windstil is het ook niet.

Bij ontstentenis van vuurtjes bij de piketten kunnen de bonden zich ondertussen warmen aan het pleidooi van niemand minder dan Barack Obama. In zijn nieuwe documentaire Working maakt de voormalige Amerikaanse president duidelijk hoe de ellende van de lagere klassen in de Verenigde Staten helemaal gelijkloopt met de verminderde macht van de vakbonden. Zover zijn we hier nog lang niet. Maar het zou niet de eerste keer zijn dat Amerika een paar jaar vooroploopt. In onze supermarktoorlog staat veel op het spel.