‘Het is geen toeval dat verregaand geseculariseerde landen als België vandaag de volle laag krijgen’

‘Militaire moed is bewonderenswaardig, maar maakt ons alleen maar een beetje veiliger wanneer het eigenlijk al te laat is.’ Volgens Wim Smit, directeur Wereld Missie Hulp en lid van denktank Logia, hebben we vandaag vooral nood aan dialoog.

Met de mislukte aanslag in Brussel-Centraal wordt België opnieuw getroffen door terroristisch geweld.

De verontwaardiging is groot en begrijpelijk, en politici putten zich uit om de juiste woorden te vinden. Daarbij valt de voortdurende eenzijdigheid op.

Uiteraard zijn er de – terechte – complimenten voor onze militairen die in moeilijke omstandigheden hun professionaliteit hebben getoond. Uiteraard wordt er gewezen op het veiligheidssysteem dat prima gewerkt heeft, en moet nog eens benadrukt worden dat we ons heus niet laten intimideren door terroristen.

Daarmee is het klassieke nummertje weer opgevoerd, maar blijft de weldenkende burger nog steeds op z’n honger zitten.

Laten we gewoon eerlijk zijn, in Brussel-Centraal is een aanslag mislukt, niet omdat we zo’n geweldig veiligheidssysteem hebben, wel omwille van het amateurisme van een selfmade terrorist.

Je kan daar schamper om lachen, maar er gaat een heel belangrijke realiteit achter schuil. We worden niet langer enkel door gewelddadige organisaties bedreigd, maar ook door ‘geïnspireerde’ individuen, die hun diepere frustraties cultiveren, zich aangesproken voelen door de ’tegentaal’ van organisaties als IS of voorbeelden van vrienden, generatie- of geloofsgenoten.

Zo wordt de toekomst gevaarlijker dan het heden. Wanneer individuen met slechte intenties uit het niets opduiken, is de burger bijzonder kwetsbaar en an sich onbeschermbaar. Dat is de realiteit waar we in beland zijn, en die hoeft ons niet te verrassen. Experten waarschuwden namelijk al langer dat het instorten van IS zich zou omzetten in meer aanslagen en een grotere onveiligheid.

Maar ook dit fenomeen zal zich naar alle waarschijnlijkheid niet decennialang kunnen doorzetten zodra de juiste antwoorden gevonden worden. Helaas zijn die er na al die jaren nog niet.

Natuurlijk is inzetten op veiligheid belangrijk, natuurlijk zijn bepaalde ingrepen vandaag nodig, maar we lopen altijd weer opnieuw achter de feiten aan. De genomen maatregelen getuigen vaak veel meer van paniek dan van een weloverwogen strategie. Alle maatregelen van de laatste jaren ten spijt zijn we met z’n allen nauwelijks een beetje veiliger geworden. Heel veel zaken gingen niet verder dan window dressing.

Het juiste antwoord zit in overleg, niet in de eindeloze uitbouw van veiligheidssystemen. Vertrekkend vanuit de analyse dat wat we nu doen duidelijk niet werkt, ontstaat er misschien ruimte om na te denken over oorzaken, in plaats van over het reactief aanpakken van de uitwassen die daar keer op keer uit voortvloeien.

Hoog tijd voor meer dialoog en minder neutraliteit

We worden momenteel keihard geconfronteerd met de gevolgen van een deels mislukt integratiebeleid. Zoals altijd zijn daar vele redenen voor, en is de schuld niet bij één zijde te leggen.

Maar als we als samenleving mensen ergens onderweg in de isolatie duwen, met terreur als gevolg, waarom lukt het ons dan maar niet om ook die analyse eens te maken. Over wat er is misgelopen, over hoe het anders kan.

Misschien kunnen we beginnen met het hanteren van een meer frisse en open kijk op en in het zogenaamde neutraliteitsdebat.

Waar we openlijke identiteit geen kans geven ontmenselijken en frustreren we. Wie vandaag nog durft te zeggen dat het toeval is dat uitgerekend verregaand geseculariseerde landen als Frankrijk en België de volle laag krijgen, ontkent moedwillig een onmiskenbare realiteit.

Dialoog kan dit blootleggen, en alleen dialoog kan tot diepgaande oplossingen leiden. Militaire moed is bewonderenswaardig, maar maakt ons alleen maar een beetje veiliger wanneer het eigenlijk al te laat is.

Wim Smit is directeur Wereld Missie Hulp, lid van de denktank Logia, en doctoreerde in 2013 op het thema ‘Politiek en theologie in tijden van angst en trauma: Schending van burger- en mensenrechten in de strijd tegen het terrorisme’.