Hoe is deze crisis begonnen? Wat valt eraan te doen? En hoe passen economen hun manier van leven aan? Econoom Hans Bevers klapt uit de biecht.
Een economische recessie lijkt onafwendbaar. Elke hoop op roaring twenties is nog maar een naïeve wensdroom in duistere geopolitieke tijden. De energiecrisis die ons nu treft, is na de gezondheidscrisis opnieuw een exogene crisis, zo wordt gesteld. Daarmee bedoelen economen dat de crisis het resultaat is van een externe schok, een schok van buitenaf. Deze crisis is dus niet ontstaan door grootschalige risico’s binnen het financiële systeem, zoals bij de Grote Financiële Crisis van 2008-2009. Ze is evenmin ontstaan omdat bedrijven en gezinnen hun geld jarenlang onbezonnen hebben uitgegeven.
Toch lijkt het raadzaam om boven dat vrij enge economische perspectief uit te stijgen. Want deze energiecrisis is ook rechtstreeks gelinkt aan de klimaatcrisis. En wie klimaatcrisis zegt, komt onmiddellijk uit bij de manier waarop ons kapitalistische economische systeem de voorbije decennia werd ingevuld. Het marktsysteem wist de materiële vooruitgang enorm te verbeteren, maar er is ook een zelfvernietigende kracht in aanwezig. Ik denk in de eerste plaats aan de klimaatopwarming, en de flagrante degradatie van ons leefmilieu. Maar ook aan spilzucht, machtsconcentratie en sociaaleconomische onrechtvaardigheid. Door het onophoudelijke efficiëntiedenken wordt zowel de mens zelf als zijn directe natuurlijke omgeving verdingelijkt en geëxploiteerd.
Een economische recessie lijkt onafwendbaar.
Die kritiek is geen oproep om het kapitalisme af te voeren. Het prijsmechanisme zet nu veel mensen aan om zuiniger om te gaan met energie. Het is evenmin een pleidooi tegen economische groei en materiële vooruitgang. Na de agrarische, wetenschappelijke en industriële revolutie beleven we nu een technologische revolutie die niet zomaar te stoppen valt. En zelfs als dat mogelijk zou zijn, is het maar de vraag of het ook wenselijk is. Ik zou er eerder ‘nee’ op antwoorden. Technologisch aangedreven productiviteitsgroei is een belangrijke deeloplossing voor het klimaatprobleem. Wel is dringend een grootschalige correctie en mentaliteitswijziging nodig. Het is al vele decennia duidelijk dat we collectief de draagkracht van de aarde overschrijden.
Deze energiecrisis betekent op korte termijn een collectieve verarming, maar ze biedt vooral een uitgelezen kans om versneld af te raken van fossiele brandstoffen en meer in te zetten op het recycleren van materialen. Ik probeer een steentje bij te dragen door zuinig om te springen met elektriciteit, verwarming en water. Ik ga ook bewuster om met voeding. De voornaamste reden daarvoor is dat het aanvoelt als mijn plicht. Burgers, bedrijven en beleidsmakers moeten zowel zichzelf als elkaar een spiegel voorhouden. Een spiegel die uitnodigt tot continue reflectie én politiek handelen.
