Bovaer, een voedingsadditief voor runderen dat de methaanuitstoot van de veeteelt wil inperken, leidt tot verontruste vragen, aangevuurd door complotdenkers. Is dat terecht?
Het begon in november, met TikTok-filmpjes van Britten die flessen melk in het toilet goten en pakjes boter in de vuilnisbak gooiden. Er zou ‘vergif’ in zitten, klonk het.
De concrete aanleiding was dat Arla Foods, een Deens-Zweeds zuivelbedrijf dat eigenaar is van de grootste Britse zuivelcoöperatie die verschillende Britse supermarkten bevoorraadt, een proef had aangekondigd waarbij koeien op 30 boerderijen de methaanremmer Bovaer in hun voer gemengd zouden krijgen.
Voor sommigen was dat voldoende om op sociale media op te roepen tot een boycot van de zuivelproducten van Arla, of zelfs van de supermarkten die zijn melk verkochten.
Een cartoon van de Britse tekenaar en complotdenker Bob Moran toonde zelfs hoe de Kerstman in iemands woonkamer op de grond braakte nadat hij een slok had genomen van een glas Arla-melk dat, samen met een bord koekjes, voor hem was achtergelaten.
Begin december waaide de paniek over naar Nederland en ons land. Op sociale media deelden mensen screenshots van de e-mails die ze verstuurd hadden naar supermarkten, boerderijen en biologische sectororganisaties met de vraag ‘of ze ook Bovaer gebruikten’.
Vol afschuw werden persberichten van grote zuivelbedrijven gedeeld waarin die aankondigden methaanremmers te introduceren om hun uitstoot te verlagen. Kleinschalige en biologische boeren plaatsten dan weer volop posts en filmpjes om duidelijk te maken dat ze het product zeker niét in hun veevoer zouden mengen.
Waar komt die aversie tegen Bovaer vandaan? En is de bezorgdheid terecht?
Methaanremmer
Runderen produceren bij het verteren van voedsel gassen in hun maag, die onder de vorm van boeren en winden in de atmosfeer belanden. Die uitstoot bevat onder andere methaan, dat net als CO2 een belangrijk broeikasgas is. De hoeveelheid methaan in de atmosfeer is sinds de pre-industriële periode met naar schatting 150 procent toegenomen.
Uitstoot van methaan is ook een van de reden waarom de klimaatlast van rundsvlees zo veel groter is dan die van de kweek van andere dieren of van groenten.
Tegenstanders van Bovaer vrezen echter dat de stof in de melk en het vlees van koeien terechtkomt en schadelijk zou zijn, onder andere voor de mannelijke vruchtbaarheid.
Bovaer werd ontwikkeld door het Nederlandse bedrijf DSM-Firmenich als zogenaamde ‘methaanremmer’, bedoeld om toe te voegen aan veevoeder a rato van een kwart theelepel per koe per dag. Het product bevat de organische verbinding 3-nitro-oxypropanol (3-NOP), een stof die inwerkt op de enzymen in de rundermagen die verantwoordelijk zijn voor de productie van methaan.
De fabrikant zegt dat zijn supplement de methaanuitstoot kan verminderen met gemiddeld met 30 procent voor melkvee en tot 45 procent voor vleesvee. Zo wordt het mogelijk om de broeikasgassenemissie in de veehouderij te verlagen.
Tegenstanders van Bovaer vrezen echter dat de stof in de melk en het vlees van koeien terechtkomt en schadelijk zou zijn, onder andere voor de mannelijke vruchtbaarheid. Ze verwijzen daarbij naar een rapport van de Britse Voedselveiligheidsautoriteit (FSA), dat stelt dat het werkzame 3-NOP ‘irriterend voor de huid en ogen en potentieel schadelijk bij inademing’ kan zijn. Maar eenmaal vermengd in veevoeder wordt de stof afgebroken in de maag van de dieren, en komt ze dus niet in vlees of melk terecht.
De fabrikant van Bovaer, boerenvakbonden, academische experts, supermarkten en zuivelproducenten beargumenteren dat het product al vijftien jaar in ontwikkeling is en na tientallen trials en wetenschappelijke publicaties als veilig wordt beschouwd. De European Food Safety Authority (EFSA) keurde het gebruik van het additief al in februari 2022 goed.
Drinkyoghurt
Het is opvallend dat de online ophef ontstond in het Verenigd Koninkrijk, waar Bovaer nu pas geïntroduceerd wordt. In ons land en elders is het al langer in gebruik. Het Vlaamse Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) heeft verschillende studies met 3-NOP uitgevoerd. Onder veehouders is er wat terughoudendheid om het in gebruik te nemen, zo meldt het Vlaams Infocentrum Land- en Tuinbouw (VILT), maar dan vooral omdat de meerkosten een drempel vormen.
Toch zijn er vandaag in Vlaanderen al minstens 150 veehouders die methaanremmers gebruiken. De vorige Vlaamse regering heeft zelfs een steunregeling uitgewerkt voor methaanreducerend voeder – ongeveer 1 miljoen euro onder de noemer ‘pre-ecoregeling voedermanagement’. Boeren die methaanremmers gebruiken, kregen aanvankelijk 7 cent per koe per dag, een bedrag dat in 2024 steeg naar 18 cent.
De fabrikant, boerenvakbonden, academici, supermarkten en zuivelproducenten beargumenteren dat Bovaer na tientallen trials en wetenschappelijke publicaties als veilig wordt beschouwd.
Toch zijn ook in ons land bepaalde klanten in de ban geraakt van vermeend Bovaer-gevaar, door de online ophef. ‘Boycotten die handel’, ‘Puur vergif’, ‘Niets meer van Danone’ klinkt het bijvoorbeeld wanneer iemand op Facebook een artikel uit 2022 plaatst waarin de producent van drinkyoghurt Actimel naar Bovaer verwees als een positieve ontwikkeling.
Leidingwater
Een deel van de Bovaer-sceptici bevindt zich onder het klassieke publiek dat kiest voor organische, kleinschalige of biologische landbouw – de wetgeving rond biolandbouw staat gebruik van Bovaer inderdaad niet toe. Maar het is ook opvallend hoezeer de paniek zich vooral verspreidde in kringen van complotdenkers.
Die waren er niet zelden op voorhand al van overtuigd dat de overheid opzettelijk ‘vergif’ laat verspreiden onder de bevolking, via het leidingwater, via de waterdamp die vliegtuigen uitstoten of via vaccins. ‘Langs alle kanten draaien ze van alles in ons voedsel. En je komt er pas jaren later achter. Volksgezondheid? Er zijn nog nooit zoveel mensen geweest met allergieën en waarschijnlijk andere ziektes’, reageert een vrouw kwaad op Facebook.
De voorbije weken werd het verhaal verspreid dat Bovaer ‘gepusht wordt door Bill Gates om de wereldbevolking te verkleinen’. De stichter van Microsoft is in complotkringen wel vaker het onderwerp van buitenissige samenzweringstheorieën. En het klopt zelfs dat de miljardair investeerde in een methaanremmer, maar het gaat om de Australische start-up Rumin8, die uit zeewier een ander type voedingsadditief ontwikkelde.
Preppers
Het is dus geen toeval dat een lijst met de naam ‘Echte melk’ – een opsomming van ‘Bovaer-vrije boerderijen in Nederland om u te helpen lokale boeren te vinden die u kunt vertrouwen’ – een plekje kreeg op een Nederlandse website voor ‘preppers’ – survivalisten die zich intens voorbereiden op mogelijke rampen of apocalyptische toekomstscenario’s.
De Bovaer-paniek is niet meteen een symptoom van het werkelijke veiligheidsprofiel van Bovaer, maar eerder van het diepgewortelde wantrouwen in experts en instellingen dat tijdens de coronajaren een boost kreeg. Vermoedelijk zal geen enkele overheidsinstantie de sceptici ooit kunnen overtuigen dat het om een veilig product gaat. Dat de veiligheid van voedsel soms in gevaar kan komen door nalatigheid of achteloosheid, dat beseft iedereen wel. Maar wie ervan overtuigd is dat er opzettelijk ‘vergif’ aan voedsel wordt toegevoegd, zal de beker met ‘klimaatmelk’ sneller aan zich laten voorbijgaan.
