‘Het alcoholbeleid verdrinkt in versnipperde bevoegdheden’

‘De bevoegdheden rond gezondheidszorg zijn al te versnipperd’, schrijven Björn Anseeuw en Sander Loones van N-VA. ‘Maar herfederaliseren is niet de juiste oplossing voor dit probleem.’

Geen druppel raakt hij aan. Uit schrik omdat zijn vader eraan ten onder ging. Aan de drank. Een alcoholprobleem. En hij is niet alleen. Bijna 1 miljoen volwassenen kampen ermee in België. Slechts 1 op 10 van hen vindt uiteindelijk de weg naar de hulpverlening, maar dit pas na gemiddeld… 18 jaar. Jaarlijks kost alcoholmisbruik de maatschappij dan ook 2,7 miljard euro. Hallucinante cijfers.

Dit gezondheidsprobleem schreeuwt om een sterke aanpak. Alleen: een integraal alcoholplan blijft uit. Vorig jaar gooide federaal minister van volksgezondheid, Maggie De Block, de handdoek in de ring. Een aantal halfslachtige maatregelen, daar zullen we het volgens haar mee moeten doen. Experts zijn dan ook terecht teleurgesteld.

Meer zat er volgens Minister De Block niet in omdat een akkoord met de deelstaten onmogelijk zou zijn. Vandaag pleit ze er zelfs voor om de bevoegdheid rond preventie terug te schuiven, weg van de deelstaten, opnieuw Belgisch te centraliseren. En zo wordt de verantwoordelijkheid doorgeschoven en gaat het rondjes draaien verder. Met alle kwalijke gevolgen van dien.

Juiste diagnose, foute remedie

Maggie De Block zit niet geheel fout. Zij stelt terecht dat de bevoegdheden rond gezondheidszorg al te versnipperd zijn, stukjes en beetjes bij de deelstaten, de rest federaal. Een evolutie die nog kwalijk toegenomen is met de zesde staatshervorming. We zien dit ook in andere domeinen: de geestelijke gezondheidszorg bijvoorbeeld. Ook daar is een doortastend beleid quasi onmogelijk door versnippering.

Recent nog hekelde de Strategische adviesraad voor het Vlaamse welzijns-, gezondheids- en gezinsbeleid (SAR WGG) de zesde staatshervorming: ‘Het is pijnlijk opnieuw vast te stellen dat de staatshervorming voor de geestelijke gezondheidszorg niet tot een homogeen bevoegdheidspakket heeft geleid.’ Steeds meer experten en politici bevestigen zo de diagnose die N-VA al langer stelt: deze bric-à-brac zorgt voor stilstand en blokkering.

De vraag is hoe die ziekte te genezen?

Placebo-centralisme

Zou het niet eenvoudiger zijn alles terug op één federale hand te brengen? Alsof dat de beleidsverschillen en de verschillende gezondheidsrealiteiten zou wegvegen. De taalgrens is een zorggrens. Of er nu één of meerdere ministers bevoegd zijn, dat zal zo blijven.

Het preventiebeleid, bijvoorbeeld, dat Minister De Block zo graag terug Belgisch wil zien, maakt die opmerkelijke verschillen tussen Vlaanderen en Wallonië tastbaar. Vlaanderen kent een fenomenale vaccinatiegraad tegen mazelen, bof en rubella. Boven de 95% voor de eerste dosis – dat is beter dan de doelstelling van de Wereld Gezondheidsorganisatie – en 92,5% voor de tweede dosis. Wallonië haalt voor die tweede dosis 75,5% en beleefde daardoor in het voorjaar van 2017 nog een uitbraak van mazelen. Ook de preventieve screening op borstkanker toont hallucinante cijfers. In Vlaanderen neemt 50% deel aan een borstkankerscreening, in Wallonië amper 7,5% en in Brussel 11%. Voor de screening op darmkanker was dat 52% in Vlaanderen, in Wallonië 10%. Cijfers die een verschillende gezondheidszorgcultuur bewijzen.

Wie denkt dat één Belgische minister terug bevoegd maken, ervoor zal zorgen dat die verschillen magisch verdwijnen, die zet alle hoop op een placebo-centralisme. Nu ijvert de Vlaamse minister voor een Vlaamse aanpak, een Franstalige gemeenschapsminister voor een Waalse. In een open meningsverschil. Eén federale minister zal daarmee evenzeer geconfronteerd worden, maar zal hoogstens één van beide visies kunnen belonen, de ander in de kou laten staan.

Verantwoordelijkheid belonen

De oplossing ligt nochtans voor de hand: wél gaan voor die homogene bevoegdheidspakketten en er zo dus wél voor zorgen dat één bestuur alle nodige maatregelen kan nemen om in te grijpen. Door alle nodige bevoegdheden samen te brengen bij de deelstaten kunnen zij een samenhangend beleid voeren, dichtbij de mensen.

Zo moedigen we ook verantwoordelijkheid aan. Waarom zou Wallonië vandaag investeren in preventie, wanneer de factuur voor hun falen toch federaal – lees: door Vlaanderen – wordt betaald? Wanneer ze volledig zelf bevoegd zijn, zullen ze hun kosten niet langer kunnen doorschuiven en moeten ingrijpen. Bovendien kan bevoegdheden splitsen ervoor zorgen dat wat vastgeroest zit, loskomt. Dat zagen we recent bij de hervorming van de kinderbijslag. Een federale hervorming bleek jarenlang onbespreekbaar, maar na de bevoegdheidsoverdracht zijn de deelstaten erin geslaagd om snel een hervorming goed te keuren

In de wachtkamer

In afwachting op een grondiger herschikking, loopt de gezondheidskost én de maatschappelijke kost van alcohol verder op. Niet alleen de verslaafden, maar ook hun directe omgeving betalen de prijs. Heel wat getroffen gezinnen gaan gebukt onder intrafamiliaal geweld en gaan langzaam maar zeker kapot.

Vlaanderen vraagt alvast om in te grijpen op het alcoholaanbod. Wij zijn er namelijk van overtuigd dat preventie, een Vlaamse bevoegdheid, staat of valt met een sturing van het aanbod. En dat laatste is dan weer, jawel, een federale bevoegdheid. Van Minister De Block dus. Waarom laat zij politieke carrousels draaien, terwijl zij direct het verschil kan maken door die maatregelen te nemen die zij kan nemen? Vlaanderen wil alvast wél vooruit. België zorgt enkel voor stilstand. Personen met een alcoholprobleem of met een geestelijk gezondheidsprobleem, én hun familieleden, blijven hiervan de dupe. Voor hoelang nog, Mevrouw De Block?

Björn Anseeuw, Vlaams parlementslid, N-VA

Sander Loones, Europees parlementslid, N-VA