Hendrik Vuye: ‘Bart De Wever wil het Vlaams Belang doodknuffelen’

Maandagmiddag 27 mei. Op de eerste dag van zijn postparlementaire leven analyseert ex-Kamerlid en ex-N-VA’er Hendrik Vuye de nederlaag van de N-VA en het succes van Vlaams Belang. ‘Een regering met Vlaams Belang kan onze democratie niet bedreigen.’

Hendrik Vuye is weg uit het politieke bedrijf, zij het nog niet lang. Tijdens zijn jaren in de Wetstraat heeft hij wel enige politieke feeling ontwikkeld, geeft hij zelf aan: ‘Vorige week zat ik met Tom Van Grieken in Iedereen Kiest. Tussen de opnames door zei ik hem dat ik verwachtte dat zijn partij 17 procent zou halen en de N-VA 25 procent. “Dat halen we nooit”, zei hij. Het is gebeurd zoals ik had voorspeld. Van alle partijvoorzitters heeft Van Grieken de voorbije campagne de minste fouten gemaakt. Hij heeft Filip Dewinter uit beeld kunnen houden en Dries Van Langenhove wat naar de achtergrond geduwd. Hij heeft van Vlaams Belang een partij van keurige schoonzonen gemaakt, wat oud-voorzitter Frank Vanhecke hem vijftien jaar geleden al had voorgedaan. Zo heeft Vanhecke in 2004 zelfs 24 procent gehaald. Men kan niet ontkennen dat Van Grieken het VB weer op de rails heeft gezet.’

De N-VA noemt zich soms een oorlogsmachine, maar de partij is een leger met amper één generaal.

In uw afscheidsinterview in Knack voorspelde uw kompaan Veerle Wouters dat de verkiezingen niet over het klimaat of migratie zouden gaan, maar over het wantrouwen in de politiek. Heeft het succes van Vlaams Belang echt niet met migratie te maken?

Hendrik Vuye: Natuurlijk heeft migratie de verkiezingsuitslag mee bepaald, maar vooral omdat het beleid op dat domein heeft gefaald. We zullen in dit land pas tot andere verkiezingsuitslagen komen als we erin slagen migratie echt aan te pakken. Dat veronderstelt dat we een nieuw wetboek vreemdelingenrecht schrijven. Theo Francken had dat beloofd, maar het is er niet van gekomen. Het was nochtans het enige wat hij had moeten doen. Er komt nooit een efficiënt uitzettingsbeleid als we onze procedures niet harmoniseren en onze termijnen niet verkorten. We hebben nog altijd meer gezinsherenigingen dan de meeste andere EU-landen: een Belgisch staatssecretaris moet zijn falen op dat vlak dus niet op de EU steken, want voor alle andere lidstaten gelden dezelfde Europese regels. De laatste dagen voor de verkiezingen is men pure nonsens beginnen te verkopen. ‘De begroting is niet in orde en dat komt door de meerkosten van de vluchtelingencrisis.’ Die crisis trof toch ook Nederland en Duitsland? En daar kloppen de cijfers wel.

Theo Francken heeft zijn beleid verdedigd in twee recente boeken: Continent zonder grens en Migratie in 24 vragen en antwoorden. Hebt u ze gelezen?

Vuye: Ik lees Theo’s praatjes niet meer. In zijn eerste boek, België, land zonder grens, staat alles wat hij had moeten doen als staatssecretaris, zoals het in ere herstellen van het bevel om het grondgebied te verlaten. Dat is niet gebeurd. Verder neem ik een boek over migratie dat niet spreekt over het Marrakeshpact niet ernstig. Dat is alsof ik een boek zou schrijven over staatsrecht en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zou vergeten. Theo had niet zo veel moeten twitteren en zijn werk moeten doen. Waren de terugkeercijfers beter geweest, dan had de N-VA wellicht standgehouden.

Hebben de Belgen het gevoel dat de overheid de illegale migratie niet meer onder controle heeft?

Vuye: Aan het Noordstation passeren dagelijks tienduizenden Vlamingen: daar werd het probleem plots zichtbaar. Net zo aan de kust. En op parkeerterreinen langs de autosnelwegen ziet iedereen vrachtwagens staan met open deuren – ‘hier valt niets te stelen of te verstoppen’ – of, in het ergste geval, met opengesneden zeildoek. Men kon de mensen geen blaasjes meer wijsmaken: ze zágen dat er iets niet klopte. Het werd ook een politiek spelletje. Francken zei dat hij alles zou oplossen als hij twee weken burgemeester van Brussel kon zijn.

Dat lijkt op een variant van de ‘vijf minuten politieke moed’ van Yves Leterme: dat is altijd gevaarlijk.

Vuye: De overlast van de transmigranten kwam de N-VA natuurlijk erg goed uit. Met de situatie in het Noordstation en in het Maximiliaanpark kon de N-VA Vlaanderen opjutten tegen Brussel en tegen de PS. Dat leek te werken, toch tot Maggie De Block (Open VLD) het probleem ineens wél kon oplossen. Dat is het algemene probleem van de N-VA: de partij regeert vanuit Antwerpen en denkt de politiek te kunnen dirigeren vanaf het balkon van het stadhuis daar. Vandaar mijn kritiek op De Wevers afwezigheid in de Kamer: daar ontmoet een Vlaams politicus ook eens Franstalige politici. Hij leert hen kennen en kan praten over akkoorden. U kunt niet zeggen dat Veerle en ik minder flamingant zijn dan de N-VA. Maar wij hadden wél goede contacten met Laurette Onkelinx, met fractieleiders als Ahmed Laaouj (PS) en Catherine Fonck (CDH). En zelfs met Olivier Maingain (Défi).

Men moet natuurlijk zijn talen kennen.

Vuye: Dat is nog zo’n probleem: de meeste N-VA’ers begrijpen de Franstaligen gewoon niet. Als een Franstalige zegt: ‘J’ai un petit souci’, denken zij dat hij met een klein probleempje zit. Terwijl hij natuurlijk net laat weten dat hij met een groot probleem zit. Zo ver gaat het onvermogen. Dat is het verschil tussen Bart De Wever en Volksunievoorzitter Hugo Schiltz: Schiltz had die Franstalige contacten wel en bereikte dus resultaten. De Volksunie was een politieke partij. De N-VA noemt zich soms een oorlogsmachine, maar de partij is een leger met amper één generaal. En dat zal niet veranderen, zo liet De Wever op de ochtend na de verkiezingen weten. Hij herhaalde dat de partijtop uit vrienden bestaat, dat men geen domme dingen wil doen en dat de N-VA ook de volgende weken met strakke hand geleid zal worden. Zijn boodschap: ‘Wij zijn goed bezig en we doen dus verder zoals voorheen.’ De hele Wetstraat is in dat bedje ziek. De uitslagen waren zondagavond nog aan het binnenlopen en het was al business as usual. Gwendolyn Rutten zei meteen: ‘Nooit met het Vlaams Belang.’ We leven in een oligarchisch systeem waarin tien mensen beslissen wat er in het land gebeurt.

Dat is nog zo’n probleem: de meeste N-VA’ers begrijpen de Franstaligen gewoon niet. Zo ver gaat het onvermogen.

Weet u dat er Franstalige Kamerleden zijn die weigeren om in de lift te stappen met Barbara Pas van Vlaams Belang? Maandagochtend vond Béatrice Delvaux in Le Soir de uitspraak van De Wever dat hij ook met Vlaams Belang zou praten ‘ insupportable’. Veel Franstalige opiniemakers weten niet waarover ze schrijven. Ik heb het LinkedIn-profiel opgevraagd van een van die academische ‘kenners van Vlaanderen’ in Wallonië. Hier (laat het profiel zien, nvdr), zijn talenkennis: Frans, Spaans, Engels en Catalaans. Maar géén Nederlands.

Vindt u dat Vlaams Belang in een volgende regering moet zitten?

Vuye: Elke kiezer is evenwaardig, dus moet je elke kiezer even ernstig nemen. Wat voor een larie was dat toch wat Rutten zei: ‘We gaan de kiezers van Vlaams Belang respecteren, maar niet hun vertegenwoordigers.’ Die kiezers hadden verdorie net hun vertegenwoordigers aangeduid! Natuurlijk moet je niet met iedereen akkoorden afsluiten of een regering vormen, maar in een democratie heb je als politicus wel de morele plicht om op zijn minst te spreken met alle politici die door de kiezers verkozen zijn.

Het is toch het goede recht van een partij om niet samen te werken met partijen waarmee ze fundamenteel van mening verschilt?

Vuye: Stop dan met verkiezingen organiseren, als de traditionele partijen onder elkaar kunnen beslissen wie in dit land aan politiek mag doen en wie niet. Daardoor zitten CD&V, Open VLD en SP.A vandaag tussen de vijftien en de tien procent. Ze zijn compleet irrelevant geworden.

Bart De Wever handelt juist als hij Vlaams Belangvoorzitter Tom Van Grieken uitnodigt voor een verkennend gesprek?

Vuye: Ach, hoe geloofwaardig is die uitnodiging van De Wever? Afwisselend noemde hij Vlaams Belang ‘een vetgemeste os’, ‘een drol in een krant’ en Van Grieken ‘een paljas’. En nu wil hij praten met die ossen, drollen en paljassen? De Wever wil Vlaams Belang doodknuffelen. Al die Vlaamse vlaggen die zondagavond plots op de N-VA-bijeenkomst hingen, dat was toch pathetisch? De Wever streeft helemaal niet naar een ‘godsvrede’ met het Vlaams Belang, zoals dat heet in de Vlaamse Beweging. Het is een schijnmanoeuvre dat elke geloofwaardigheid mist. In 2015 zei hij nog in De Zevende Dag tegen Van Grieken: ‘Zelfs als u een voorstel indient waarin staat dat de zon schijnt, stem ik er nog tegen.’

Vindt u dat Vlaams Belang in een regering zou moeten zitten, ter wille van de democratie?

Vuye: Vlaams Belang zou nooit iets kunnen veranderen aan dit systeem door een paar ministers te leveren. Net zoals een regering met Vlaams Belang onze democratie niet kan bedreigen: er bestaan voldoende checks and balances. Een partij die eeuwig in de oppositie blijft, kan bovendien haar ware aard blijven camoufleren. VB-stichter Karel Dillen besefte goed dat het cordon sanitaire ook een bescherming was voor zijn eigen partijgenoten tegen zichzelf. In Oostenrijk blijkt FPÖ-vicekanselier Heinz-Christian Strache ontvankelijk voor gesjoemel. Dat had dat land nooit geweten als er een cordon was.

U hebt als professor mensenrechten lang met Vlaams Belang over samenwerking gesproken. Hebt u niet het gevoel dat u de partij hebt helpen normaliseren?

Vuye: Ik heb er geen enkel probleem mee om te zeggen dat wij een aantal wetsvoorstellen samen hebben ingediend. Wat moet je anders doen in een democratie? Als je al niet mag práten met een andere partij. (zucht) Moest ik dan doen zoals zoveel politici: mijn tijd investeren in blogs en tweets? Ik stak mijn uren liever in het schrijven aan wetsvoorstellen. Het is niet met tweets dat Zuhal Demir een islamitische school in Genk zal tegenhouden, hoor. Wel door de bestaande wetten en regelgeving aan te passen die toelaten dat die school er sowieso komt. Met inhoudelijke argumenten zijn Vuye & Wouters erin geslaagd om zulke ergerlijke voorbeelden van politics by announcement door te prikken. Toegegeven: een aantal van onze acties heeft Vlaams Belang in de kaart gespeeld. Maar het is toch niet onze schuld dat zij met ons inhoudelijk werk over het VN-migratiepact aan de haal zijn gegaan op sociale media?

Theo Francken zegt dat België dat Marrakeshpact niet kan uitvoeren. Was dat geen bindend pact, dan?

Vuye: Dat pact voorziet gewoon in een evaluatie van de doelstellingen die erin zijn geformuleerd. Je kunt daar inderdaad niet aan meewerken. Maar wat je dan wél kunt krijgen, en daar hebben wij voor gewaarschuwd, is een ‘Migratiezaak’. Zoals je ook de Klimaatzaak hebt. Dan kunnen burgers of ngo’s wijzen op de aansprakelijkheid van de overheid en haar dagen omdat ze niet handelt zoals een ‘normale, zorgvuldige overheid’ zou moeten handelen.

Voelt u leedvermaak omdat veel N-VA’ers niet herverkozen zijn?

Vuye: Nee. Eentje heb ik zelfs een sms’je gestuurd. Ook naar Maya Detiège van SP.A. Zij is echt een bekwame politica, maar ze werd door haar partij op een onverkiesbare vierde plaats gezet. Hoewel ze meer stemmen behaalde dan de nummers twee en drie is ze niet verkozen. Dat is erg spijtig.

Hoeveel tijd zal koning Filip nodig hebben voordat een nieuwe federale regering de eed aflegt?

Vuye: In het Waals Parlement zou het wel eens snel kunnen gaan. Daar heb je een meerderheid van 38 zetels nodig voor een regering: de PS heeft er 23, de MR 20. Dat lijkt eenvoudig. In Vlaanderen ligt het al moeilijker. En federaal is het helemaal koffiedik kijken. Wat het ook wordt, ik geloof niet in de gedachte van Elio Di Rupo (PS): een soort van confederale regering waarin de partijen die de Waalse en de Vlaamse regering vormen, federaal samenwerken. Zo’n aanpak lijkt ‘confederaal’, maar ze vergeten daarbij dat er geen confederale bevoegdheden zijn. De Vlamingen en Franstaligen moeten nog altijd samen een akkoord vinden over pakweg eerlijke belastingen of veiligheid. Nee, dat confederale model is pure nonsens. Daaruit zullen de meest instabiele regeringen ooit voortkomen.

Gaston Eyskens, Wilfried Martens en Hugo Schiltz hadden nog een visie, die ze ook verwezenlijkten. Nu verwezenlijkt niemand nog iets.

De CD&V zei voor de verkiezingen niet in een federale regering te zullen stappen die niet kan bogen op een meerderheid in de Vlaamse taalgroep van de Kamer. Dus is enkel een regering met de N-VA mogelijk.

Vuye: Dat klopt. Maar de ongeschreven regel dat een Belgische regering altijd gesteund moet worden door een meerderheid in elke taalgroep, is in het verleden al een paar keer opgegeven. Toen kon je nog een beetje wijzen op het zwakke argument van de grondwettelijke gewoonte, maar zelfs dat kan vandaag niet meer. Hoelang gaan ze dat dus volhouden bij de CD&V? Ik denk dat je een ratingbureaubocht zult krijgen: ineens zullen ratingbureaus als Standard & Poor’s of Moody’s weer opduiken – hebt u daarvan de voorbije jaren nog gehoord? Zij zullen het perfecte excuus zijn om vlug een federale regering te vormen, ‘omdat de economie anders bedreigd wordt’. De mogelijke schade van de brexit is ook altijd handig als excuus. Welk argument men ook inroept, het zal ten gronde niet gaan om de inhoud.

In de jaren 1990 kon premier Jean-Luc Dehaene zijn besparingsbeleid pas doorvoeren toen hij kon zwaaien met het gevaar dat de Belgische frank uit de toenmalige ‘muntslang’ zou worden geduwd.

Vuye: Maar in die jaren zat je met een politiek systeem waarbij de partijleiders nog in staat waren om grote akkoorden te sluiten. Die tijd is voorbij. Staatshervormingen ontberen sindsdien elke visie. Als eerste minister had Gaston Eyskens (CVP) nog een visie: hij wilde de culturele autonomie van de deelstaten bewerkstelligen. Aan het eind van zijn leven had Eyskens die verwezenlijkt. Hetzelfde geldt voor Wilfried Martens, met zijn ‘unionistisch federalisme’: dat is er uiteindelijk gekomen. Zelfs Volksuniepoliticus Hugo Schiltz heeft veel van zijn Vlaamse eisen kunnen verwezenlijken. Sinds een aantal jaren verwezenlijkt niemand nog iets. Dat is ook het doel niet meer van de politiek. Nogmaals: het gaat vandaag vooral om de communicatie, om de kiezer lijmen. Maar op een bepaald moment heeft de kiezer dat door. Dat is wat er bij deze verkiezingen is gebeurd. De kiezer heeft gezien dat het allemaal praatjes zijn.

Waren de voorbije verkiezingen dan ook het einde van great communicator De Wever?

Vuye: Het is alleszins het einde van zijn onoverwinnelijkheid. Na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober vorig jaar noemde Knack hem op de cover ‘de man die blijft winnen’. Dat was natuurlijk niet juist. Hij heeft gewoon het algemene N-VA-verlies kunnen camoufleren met zijn eigen goede resultaat in en rond Antwerpen. Ditmaal was dat anders. De laatste maanden begon De Wever in hoog tempo communicatiefouten te maken. Weet u vanwaar die kwamen: ‘het chiromeisje’, ‘de prulpartij’, ‘de drollen in de krant’ en ‘de paljas’? Dat is het interne taalgebruik van de N-VA-toppers onder elkaar. Dat zijn ze plots beginnen te herhalen in hun communicatie naar buiten. Het stuitte op afkeuring, en dat heeft tot paniek geleid. Niet dat Bart De Wever voor het eerst in de fout ging. Herinner u wat hij over ons zei toen wij uit de N-VA stapten? ‘Was ik een stalinist geweest, dan had ik Hendrik Vuye en Veerle Wouters een jaar geleden al een nekschot laten geven.’ Een ‘nekschot’! Alstublieft, hè. Ik heb Tom Van Grieken zoiets nog nooit horen zeggen.