Heleen Debruyne en goede vriend Alexander: ‘Heleen bitchy? Dat klopt van geen kanten’

Knack begeeft zich onder vrienden. Schrijfster en radiomaakster Heleen Debruyne koos voor de peter van haar zoon, Alexander Gomme. ‘In tegenstelling tot jou heb ik ook altijd geweten dat jij een kind ging krijgen.’

Afspraak in café Monopole bij het Gentse Sint-Pietersstation, het stamcafé van Alexander Gomme. Er zijn mensen die een drankgelegenheid al héél snel hun stamcafé noemen, maar hier is het meteen duidelijk dat Gomme er meer dan regelmatig komt. Hij is treinbestuurder van beroep en – niet per se vermeldenswaard, maar in deze context van groot belang – een vriend van Heleen Debruyne. De schrijfster, columniste en radiomaakster koos Gomme als een bijzondere vriend, meteen ook de reden waarom we met z’n drieën tijdens kantooruren op café zitten.

Heleen Debruyne: Ik kan er de vinger niet goed op leggen waarom wij zulke goede vrienden zijn geworden. We hebben elkaar toevallig via een gemeenschappelijke vriendin leren kennen in Gent. Het gemak waarmee jij met iedereen kunt praten, dat heeft me wel altijd gefascineerd: of dat nu op reis is in Irak, hier op café met mensen die je helemaal niet kent of op het pensioneringsfeest van een collega. Veel van mijn collega’s en zeker de mensen met wie ik studeerde zitten toch in de gevreesde bubbel. Ik kan van jou veel zeggen, maar dat absoluut niet. (lacht)

Alexander Gomme: Ik ben op mijn achttiende beginnen te werken, dat is natuurlijk wel een verschil.

Debruyne: Alexander weet nochtans ontzettend veel. Hij heeft een encyclopedische kennis over ex-Joegoslavië, en eigenlijk over alles wat zich achter het IJzeren Gordijn afspeelde.

Gomme: Met momenten: die kennis ebt af en toe ook wel weer weg, helaas.

Debruyne: En de Bende van Nijvel. Alexander was daar al in geïnteresseerd voor ze weer onder de aandacht kwam.

Gomme: Mijn grootmoeder was daar vroeger heel vaak over bezig. Als kind klonk me dat in de oren als samenzweringstheorieën, maar later bleek zij een heel clever mens. Het klopte allemaal gewoon. Ben jij ooit mee geweest op mijn Bende van Nijvel-tour? Ik leen weleens de auto van mijn moeder en rij dan met vrienden langs alle supermarkten en wapenhandelaren die indertijd door de Bende zijn overvallen.

Debruyne: Dat heb ik helaas gemist. (lacht)

Ik heb wel een brallerige fase gehad. Dat hoort bij de leeftijd, zeker?

Heleen Debruyne

Op het gevaar af aangebrand te klinken: vriendschappen tussen mannen en vrouwen komen volgens mij nog altijd niet heel veel voor.

Gomme: Ik ben wel ook voor de mannen, misschien verklaart dat iets? (lacht)

Debruyne: Ik vind het ook wel irritant dat man-vrouwvriendschappen in de perceptie nog altijd een seksuele lading hebben. Kennelijk zijn we nog niet zover dat we ons kunnen voorstellen dat mannen en vrouwen met elkaar omgaan zonder die spanning. Wij hebben daar inderdaad nooit last van gehad, wij praten ook gewoon over alles met elkaar. Als ik toevallig tot in de kleinste, plastische details over mijn bevalling wil praten, doe ik dat ook met Alexander.

Heeft ze dat gedaan?

Gomme: Ja. Ik heb zelfs halvelings geluisterd.

Klopt dat van die bubbel: leef jij als iemand die op zijn achttiende is gaan werken echt in een andere wereld?

Debruyne: Dat voelt niet zo in onze gesprekken, hoor. Als wij zeiken over politiek, hebben we maar heel soms een andere mening.

Gomme: Wanneer dan?

Debruyne: Goeie vraag. We ergeren ons meestal aan dezelfde dingen.

Gomme: En zeker ook aan dezelfde partijen. (lachje)

Debruyne: Ik herinner me dat we tijdens de coronacrisis ook helemaal op dezelfde lijn zaten. We hielden ons wel aan de regels, maar ergerden ons dood aan het burgerlijke gemoraliseer van mensen die dachten zelf voor agent te moeten spelen. Ik was niet heel conflictvermijdend in zulke confrontaties.

Gomme: Dat heeft onze vriendschap echt versterkt, terwijl ik andere vrienden heb verloren aan corona. Ik was een van de eersten die zich in Gent heeft laten inenten, maar sommigen van mijn vrienden vonden dat ik onverantwoord was. Eén vriendin heb ik na corona nog twee keer proberen te zien, maar de discussie laaide telkens weer op. Dat ging niet meer.

Hoe wordt iemand op zijn 21e treinbestuurder?

Gomme: Dat is een heel simpel verhaal. Ik werkte bij Volvo, maar ik ging heel vaak met de trein op reis. Dat kostte veel geld, en ik had gehoord dat je niet hoeft te betalen als je bij de NMBS werkt. Ik heb daar al veel geld mee uitgespaard. Op de dagen dat ik tegen mijn goesting naar het werk ga, bekijk ik het ook zo: ik ga iets eten in Amsterdam, ik moet alleen zelf met de trein rijden.

Hoe is het om voor – slechts een lichte overdrijving – een van de meest gehate bedrijven in België te werken?

Gomme: Ik deel dat gevoel soms ook. (lacht) Ik werk op een laag niveau, dus ik heb soms evenveel last van de bazen boven mij als de reizigers. Dat zijn vaak mensen die recht van de universiteit komen en ons vertellen wat we moeten doen, terwijl ze zelf niet weten waar het over gaat. Ik leg die instructies gewoon naast me neer en werk zoals ik altijd heb gewerkt.

Debruyne: Jij hoeft gelukkig geen uniform van de NMBS te dragen en zit niet tussen die reizigers.

Gomme: Ik hoor soms wel reizigers klagen. Als ze gelijk hebben, wil ik ze wel proberen te helpen, maar meestal stellen ze domme vragen en klagen ze over niks. (monkellachje) Ik probeer me daar niet veel van aan te trekken. Pas op, ik ben ook wel trots om voor een overheidsbedrijf te werken. Veel van mijn collega’s voelen dat ook zo. De communist in mij zou ook niet willen dat de vruchten van zijn arbeid door aandeelhouders worden geplukt. (lacht)

U zet zich met de vzw Back on Track ook in voor meer nachttreinen. Met succes?

Gomme: Er verschijnen constant hoeraberichten in de media met aankondigingen van nieuwe nachttreinen in Europa, maar ik geloof daar eerlijk gezegd niet veel van. Het zal al een succes zijn als een achtste van alle plannen die vandaag op tafel liggen gerealiseerd wordt. Het grootste pijnpunt blijft de liberalisering van het spoornetwerk. Iedereen mag treinen inleggen, maar subsidies krijg je er niet voor. Het gevolg is dat er zo goed als niks gebeurt, terwijl door de opwarming van de aarde de nood aan treinen alleen maar groter wordt. Wie naar een Europese stad reist, zou eerst en vooral aan de trein moeten denken om daar te raken. Dat is helaas verre van het geval.

Wat moet er dan gebeuren?

Gomme: De Belgische overheid beslist welke trajecten bediend moeten worden met de trein en sluit daarover een overeenkomst met de NMBS. Hetzelfde moet op Europees niveau gebeuren. Dat kost niet eens zo heel veel geld, maar er moet wel een beter politiek kader komen. Helaas durven politici niet toe te geven dat die liberalisering helemaal is mislukt.

Mevrouw Debruyne, bent u nog altijd een schrijfster die er soms radiowerk bij doet, of ondertussen een radiopresentatrice die af en toe een boek schrijft?

Debruyne: Ik ben iemand die de rekeningen moet betalen. (lacht) Ik zou wel gek van mezelf worden als ik voltijds schrijfster was. Ik schrijf ondertussen weer aan een nieuwe roman, maar ik ben heel blij dat ik daarnaast ander werk kan doen. Ik heb ook nooit aan carrièreplanning gedaan. Gelukkig ben ik bij Klara terechtgekomen, waar er nog altijd enige ruimte is voor raarheid en experiment. Alleen jammer dat er ondertussen zelfs in onze studio een webcam staat. Ik maak me geen illusies over de aantallen mensen die naar me kijken, maar dat neemt het mysterie dat altijd bij radio hoorde toch een beetje weg.

Uw oud-collega Kurt Van Eeghem vindt wel dat Klara kapot wordt bespaard.

Debruyne: Als je voor de VRT werkt, is het moeilijk om daar veel over te zeggen. (lacht) Ik zie wel dat we allemaal harder moeten werken. Maar ons nethoofd zorgt ervoor dat we niet te veel belast worden met alle beslissingen van hogerop en van de politiek.

Heeft uw moederschap jullie vriendschap veranderd?

Debruyne: Ik denk van niet. Alexander is de peter van Hermes. Vind jij dat ik een ander mens geworden ben?

Gomme: Helemaal niet. In tegenstelling tot jou heb ik ook altijd geweten dat jij een kind ging krijgen.

Debruyne: Ik zei altijd dat ik geen kinderen wilde. Ik heb dit ook gedaan zonder erover na te denken. Rationeel is die keuze nooit. Eigenlijk beslissen mensen alleen om kinderen te krijgen in een moment van verstandsverbijstering.

Gomme: Het is ook wat egoïstisch.

Debruyne: Natuurlijk. Mijn zoon heeft niet gevraagd om op deze planeet te worden gezet, en niemand anders dan zijn vader en ik hebben om hem gevraagd.

Ik heb van een afstandje wel het idee dat uw moederschap u wat veranderd heeft.

Debruyne:(kijkt verbaasd)

Gomme: Mijn collega’s hebben soms ook een beeld van Heleen dat ik helemaal niet herken. Ze wordt gepercipieerd als woke, terwijl ik haar totaal zo niet ken.

Is Heleen Debruyne niet woke?

Gomme: Dat is ook weer zo’n woord. Ik bedoel eerder bitchy en hard. Dat klopt van geen kanten.

U bent in mijn ogen bedaarder geworden.

Debruyne: Ik heb wel een brallerige fase gehad. Dat hoort bij de leeftijd, zeker? Ik maakte toen met Anaïs Van Ertvelde eerst de podcast en vervolgens het boek Vuile Lakens. Ik was geïnteresseerd in alle normen die rond seksualiteit hangen, en we wilden die ook ter discussie stellen. Maar ik heb dat misschien niet altijd even goed aangepakt.

Jullie stonden toentertijd in Knack met kettinkjes waar ‘morsig’ en ‘gulzig’ opstond.

Debruyne: Dat bedoel ik. (schaterlacht) Ik had het misschien iets filosofischer willen aanpakken.

Het was nochtans wel interessant en geestig wat jullie deden.

Debruyne: Ik heb me daarmee zeker geamuseerd, hoor. Maar van zo’n heel interview herinneren mensen zich dan alleen maar dat het woord ‘gulzig’ rond mijn nek hing. (lacht luid) Ik ging toen misschien ook wat te ver in het prediken van de absolute seksuele vrijheid als dogma. Ik ben ondertussen wel klaar met dat thema. Anaïs is vandaag ook met heel ander onderzoek bezig.

Wordt er vandaag anders over seks gepraat dan tien jaar geleden?

Gomme: Ik heb het gevoel dat het vandaag weer moeilijker is dan een tijd geleden.

Is het fijn om met Heleen Debruyne over seks te praten?

Gomme: Zeker. Ze kent in gesprekken nog altijd geen gêne.

Debruyne: Ik heb niet het gevoel dat er veel veranderd is. Er zijn wel wat interessante boeken verschenen over seks en ethiek, en het is goed dat we die hebben. Maar ook die boodschap sijpelt wel heel erg traag door naar de samenleving, als er überhaupt al iets doorsijpelt. Daarom voelt het ook deels wat of we gefaald hebben, omdat we heel eventjes echt het idee hadden dat we de verkramptheid waarmee er over seks wordt gepraat konden weghelpen. Er verschijnen nog altijd boeken van vrouwen die hun clitoris ontdekken. Het mocht voor mij allemaal wat sneller gaan.

Geldt dat ook voor de rol van de man?

Debruyne: Ik vrees van wel. We zien nu types als Andrew Tate, die heel hard hun viriliteit lopen uit te schreeuwen, en de aardige heteromannen zitten stilletjes in een hoekje omdat ze ondertussen niets meer durven te zeggen. Dat is ook niet wat je wilt.

Maakt u zich soms ook zorgen over uw zoon?

Debruyne: Ik denk dat wij als ouders wel een omgeving kunnen creëren waar geen schaamte is en waar over die onderwerpen gesproken kan worden. Maak jij je al zorgen over de seksuele en relationele toekomst van Hermes, Alexander?

Gomme: Hij zal zijn weg wel vinden.

Zult u uw hele carrière treinbestuurder blijven, denkt u?

Debruyne: Wat zou daar mis mee zijn? Ik vind het wel fijn dat ik ook een job heb die weinig promotiemogelijkheden biedt. Er komt niet veel meer na presentator op de radio.

Directeur-generaal van de VRT?

Debruyne: Ik denk dat wij allebei ongeschikt zijn om leidinggevende te worden. Ik zou niet kunnen omgaan met de emotionele noden van mensen onder mij. Ik zou daar van wakker liggen, dat zou helemaal mislopen.

Gomme: Ik vind het aangenaam dat mijn job heel afgebakend is. Ik ben ondertussen misschien wel een van de beste treinbestuurders in Brussel. Mijn collega’s en mijn baas appreciëren me. Wat zou ik nog meer willen?

Wat maakt een treinbestuurder tot een van de beste?

Gomme: Ik heb bijna nooit vertragingen.

Hangt dat af van de treinbestuurder?

Gomme: Grotendeels niet, natuurlijk, maar er zijn wel verschillen. Ik rij altijd zo hard als ik mag rijden, terwijl andere collega’s wat voorzichtiger zijn. Ik slaag er vaak ook in vertragingen in te halen. Tussen Brussel en Amsterdam heb ik al eens een halfuur aan tijd ingehaald, en naar Luxemburg zelfs veertig minuten. Je moet daar natuurlijk ook wel wat geluk mee hebben.

Kijkt u, mevrouw Debruyne, ernaaruit om vanaf september op Klara de nieuwe Pat Donnez te worden?

Debruyne: Dat zal niet lukken. (lacht) De verschillen zijn daarvoor te groot. Pat is echt beter met mensen, terwijl ik sneller in de theorie wegduik. Hij heeft me veel geleerd, maar ik ga hem niet proberen te imiteren.