‘Haal de doelstellingen rond burgerschap en levensbeschouwing uit de vakoverschrijdende eindtermen’

‘Het is hoog tijd om in alle netten een gemeenschappelijk vak burgerschap in te voeren’, vindt Caroline Gennez (SP.A). ‘Breng alle leerlingen samen in één vak waar ze vanuit hun eigen identiteit, overtuiging en waarden met elkaar leren in dialoog gaan.’

De verwoestende aanslagen van 22 maart – en helaas ook de naweeën ervan – duwen ons nog eens keihard met de neus op de feiten: niet iedereen deelt onze waarden, niet iedereen brengt respect op voor de mening en de keuzes van de andere. Vlaams minister-president Geert Bourgeois stelde afgelopen weekend dat we daarom dringend werk moeten maken van gedeeld burgerschap. Met de oproep van de minister-president ben ik het helemaal eens. Eerder deze week was er dan de steun van minister Hilde Crevits voor burgerschap op school. Laten we dan ook grondig onderzoeken wat de meest efficiënte manier is om tot dit gedeeld, gedragen en beleefd burgerschap te komen. Zonder taboes en zonder tunnelvisie.

Het is sowieso tijd dat we werk moeten maken van structurele en maatschappij-brede oplossingen. Willen we oprecht samen gemeenschap vormen, dan moet iedereen mee roeien. Elk op zijn of haar eigen tempo, maar wel allemaal in dezelfde richting. En waar passeren we vroeg of laat allemaal? Juist ja, op school. We doorlopen allemaal het hele Vlaamse leerplichtonderwijs, van de kleuterklas tot het laatste middelbaar. Nieuwkomers volgen dan weer een verplichte inburgeringscursus. Ons onderwijs is dan ook de plaats bij uitstek om een gedeeld vak ‘burgerschapsvorming’ in te kapselen. Een vak waarbij jongeren, oude en nieuwe Belgen, vanuit hun eigen identiteit met elkaar in debat leren gaan.

Vandaag vallen alle doelstellingen rond burgerschapsvorming, samenleven en identiteitsvorming in ons onderwijs onder de zogenoemde “vakoverschrijdende eindtermen”. Deze eerder vage doelstellingen horen bij geen enkel specifiek vak, maar moeten doorheen alle vakken worden bereikt. Desgevraagd beoordelen leerkrachten het systeem van de vakoverschrijdende eindtermen als complex, tijdrovend en dus weinig efficiënt. Rondvraag bij leerlingen lijkt hen gelijk te geven. 70% van de Vlaamse leerlingen geeft aan zelden of nooit te praten over samenleving, actualiteit of politiek. De enige plaats waar waarden en identiteit wél expliciet aan bod komen, zijn de levensbeschouwelijke godsdienst- of zedenleerlessen. Deze lessen hebben zeker hun nut, sommige leerlingen zien ze, afhankelijk van de leerkracht, ook als mogelijke vrijplaats voor zelfontplooiing. Maar de paradox wil nu dat ze precies voor deze lessen op basis van geloof of levensbeschouwing niet samen zitten. Van gedeeld burgerschap is er dan weinig sprake.

Samen leren en leven

Vandaar ons concrete voorstel: haal de doelstellingen rond burgerschap en levensbeschouwing uit de vakoverschrijdende eindtermen en breng alle leerlingen samen in één vak waar ze vanuit hun eigen identiteit, overtuiging en waarden met elkaar leren in dialoog gaan. Op deze manier krijgt burgerschapsvorming een expliciete plaats in ons onderwijs en zullen betrokken leerkrachten zich ook gesterkt voelen in hun maatschappelijke rol. Als het ons echt menens is met het versterken van een gedeeld burgerschap, dan leren we jongeren eerst en vooral samen leren en leven. Ongeacht godsdienst, afkomst of onderwijsnet.