‘Gender is een manier om ons allemaal, en zo elkaar, in het gareel te houden’

Martha Balthazar is theatermaker. Haar column verschijnt tweewekelijks in Knack, afwisselend met de column van Jeugdraad-voorzitter Amir Bachrouri.

Onlangs noemde ik onze koning Filip een watje. Hij wandelde over mijn tv-scherm, en ik vond hem er zo kwetsbaar en jong uitzien. Ik schrok op slag van mezelf: waarom verlang ik van een koning dat hij zich als een macho, als een soort karikaturale generaal gedraagt? Wordt het niet eens tijd voor kwetsbare koningen?

Zeker weet ik het niet, maar niet mogen huilen in het openbaar lijkt mij vervelend. Moeten stoppen met lief zijn op je veertiende ook. Het is beklemmend emoties te moeten onderdrukken, schaamte te voelen wanneer je kwetsbaar bent. Ik vermoed dat het onleuk is een stropdas te dragen, of om je alleen met bedaagde kleuren te mogen opdoffen. Erger nog is niet mogen verlangen naar intimiteit tenzij het over seks gaat, woede als enige gevoel aangeleerd krijgen, geen connectie met je lichaam te hebben.

Kortom: het is niet makkelijk noch fijn te moeten voldoen aan de eisen rond mannelijkheid in deze patriarchale samenleving. Ook de gevolgen voor wie zijn voeten veegt aan die norm zijn niet te onderschatten. Tegelijk is het vreemd mannen te erkennen als slachtoffers van het patriarchaat: ze zijn er nu eenmaal ook de ontwerpers en de winnaars van. Ik begrijp dat weinig mensen energie overhebben om zich ook nog eens ‘het lot van die arme mannen’ aan te trekken.

Maar het is niet omdat je de onderdrukking van mannen erkent, dat je de onderdrukking van anderen zou ontkennen. Het patriarchaat deelt de rollen uit op basis van geslacht, en houdt zo zijn theater draaiende. Gender is een manier om ons allemaal, en zo elkaar, in het gareel te houden. Ook het script voor mannen is griezelig strikt. Telkens opnieuw wordt hen wijsgemaakt dat dominantie en geweld iets opleveren, dat kwetsbaar zijn gevaarlijk is. Bijgevolg moet de rest van ons leven met vaders in een emotionele dubbele knoop, geliefden die niet leerden liefhebben, en bazen en broers die overal oorlogje spelen.

Misschien hebben we een werkwoord nodig. Zoals je ‘dekoloniseren’ hebt, moet je ook kunnen ‘depatriarchaliseren’, of misschien iets aardser: ‘ontballen’. Een woord waardoor duidelijk wordt dat het een immer onafgewerkte karwei is om je van die structuren en ideeën te ontdoen. Als ik mezelf dus ook maar even ontbal, wens ik Filip alleen maar toe dat hij zich vrolijk comfortabel kan voelen in die non-conforme mannelijkheid. Wens ik macho’s van alle genders toe dat ze inzien hoeveel vrijheid je wint wanneer je feminist bent.