Zorgkundigen uit de Indiase deelstaat Kerala hebben een sterke reputatie in woonzorgcentra. Binnenkort krijgen ze een Vlaams diploma verpleegkunde, en kunnen ze dromen van gezinshereniging.
Een kamer op de begane grond in woonzorgcentrum Sint-Vincentius Zaffelare. Op PlattelandsTV speelt geluidloos een item over duiven melken, een volks tijdverdrijf waarvan de bewoonster de hoogtijdagen nog heeft beleefd. Zou ze het zich nog herinneren? Op deze afdeling, uitgerust met een dwaaldetectiesysteem, verblijven hoofdzakelijk mensen met dementie. De vrouw blijft de Indiase zorgkundige aanporren: ‘Allee zemme veurt?’ Gouthamy verliest geen moment haar glimlach. Anderhalf jaar geleden heeft ze in de Indiase deelstaat Kerala haar eerste woorden Nederlands geleerd. Dat was een cruciaal onderdeel tijdens haar zes maanden durende vooropleiding, samen met cursussen geriatrie, psychiatrie en een introductie tot de Vlaamse zorgsector.
In maart 2022 landde ze met 22 medecursisten op Zaventem, als eerste lichting van het in 2021 opgestarte Aurora-project. Allemaal zijn ze late twintigers of jonge dertigers, allemaal hebben ze een Indiaas bachelor- of masterdiploma verpleegkunde. Die diploma’s staan hoog aangeschreven: je kunt er meteen mee aan de slag in het Verenigd Koninkrijk, Australië en andere Gemenebestlanden, en ook in het Midden-Oosten, waar duizenden Kerala nurses ziekenhuizen en andere zorginstellingen bestaffen. Maar in Vlaanderen wordt hun diploma niet erkend. Daar hebben de initiatiefnemers van Aurora een creatieve oplossing voor gevonden. Na een selectie en vooropleiding in Kerala worden de Indiërs gedurende een klein jaar klaargestoomd om een erkend HBO5-diploma te behalen, vroeger bekend als een A2 graduaat. De voorbije tien maanden zat Gouthamy op de schoolbanken van het Instituut Voor Verpleegkunde Sint-Vincentius (IVV) in de Gentse Molenaarsstraat. Lessen over onder meer ouderenzorg, geestelijke gezondheid en kwaliteitsvol medisch handelen werden in het Nederlands gegeven, daarbovenop kwamen extra taalcursussen van het Centrum voor Volwassenenonderwijs. Onnodig te zeggen dat verplichte stages in het Nederlands verliepen. Uren en dagen heeft Gouthamy al op onze taal gezwoegd, maar de uitdrukking ‘allee zemme veurt’ stond in geen enkele syllabus. Toch weet ze een passend antwoord te vinden. Ze neemt de vrouw bij de hand, streelt zacht haar arm en sust haar fluisterend tot rust.
Jaar zonder kinderen
Pauze in de verpleegpost op Plus 1, de afdeling waar Lya zojuist haar vroege shift heeft afgerond. Net zoals Gouthamy werkt ze hier als zorgkundige, in een 73 procentopdracht die volgens de sectoriële cao-schalen wordt vergoed. Zo werkt het Aurora-concept: de Indiërs verdelen hun tijd tussen studeren en betaald werk als zorgkundigen, een niveau waarop ze na een assessment wel worden toegelaten. Na hun aankomst vorig jaar werden ze verspreid over vijftien woonzorgcentra (wzc) van Exalta, Curando en Mintus, drie non-profitzorggroepen uit Oost- en West-Vlaanderen die samen met het IVV aan de basis van Aurora liggen. De voorbije weken stonden in het teken van de eindexamens, op 31 januari volgt de proclamatie. Beide werkstudenten zijn er gerust op. ‘Alle examens waren in het Nederlands’, zegt Gouthamy. ‘Moeilijk, maar het is goed gegaan.’
Het doet er niet toe dat Lya Pakktal Joy (33) rooms-katholiek is, terwijl de twee jaar jongere Gouthamy Krishna Kumar Prasannakumari hindoe is. De gelijkenissen zijn groter dan de verschillen. Zoals alle Aurora-Indiërs hebben ze een rijke ervaring in ziekenhuizen, in hun geval op intensieve zorg, cardiologie en pediatrie. ‘Met ouderenzorg hebben we geen ervaring’, zegt Gouthamy. ‘In India zijn erg weinig rusthuizen. Bij ons vangen de kinderen hun ouders op wanneer ze zorgbehoevend worden.’
Nog een punt van overeenkomst: beiden zijn gehuwde moeders die hun jonge kinderen bij de schoonfamilie hebben achtergelaten. ‘Ook dat is traditie’, zegt Lya. ‘Als getrouwde vrouw ga je bij de familie van je man inwonen.’ Je jonge kinderen achterlaten tijdens een buitenlandse carrièrestap is daarbij niet ongebruikelijk. Dollars of euro’s verdienen in het buitenland is een ambitie waarmee veel Indiërs opgroeien, warm aangemoedigd door de familie, die dankzij de doorgestuurde inkomsten de maatschappelijke ladder beklimt, weg uit de armoede. Het maakt het offer er niet minder zwaar op. ‘Ik mis mijn kinderen verschrikkelijk’, zegt Lya, die haar zoon van zeven en dochter van vijf een jaar geleden voor het laatst heeft omhelsd. ‘Gelukkig zie ik ze elke avond op Whatsapp.’ Gouthamy weet hoe het voelt: ook haar man en achtjarige dochter zijn gekrompen tot het formaat van een smartphonescherm. Het voorbije jaar was zwaar, geven ze toe. Een blik op hun programma verklaart veel. Tussen het werk in het ziekenhuis, de opleiding aan het IVV en de taalles aan het CVO door moest er nog tijd worden gevonden voor een cursus van het Agentschap Integratie en Inburgering.
Gezinshereniging
Dat HBO5-diploma zal niet onverdiend zijn, net zoals het bijbehorende visum van de FOD Volksgezondheid, dat vereist is om als verpleegkundigen in de Belgische zorg te werken. Gouthamy en Lya blijven werken in wzc Sint-Vincentius, de aangepaste voltijdse arbeidscontracten liggen klaar. De Kerala-gemeenschap in Zaffelare beleeft een groeispurt. Vorige vrijdag is Gouthamy’s zus met een tweede lichting van 36 Aurora-aspiranten aangekomen, over enkele weken komt ze hier als zorgkundige werken. Lya koestert intussen grootse plannen. ‘Gezinshereniging’, zegt ze. ‘Zodra ik mijn diploma heb, wil ik zo snel mogelijk de papieren regelen. De mensen van Aurora hebben beloofd me te helpen, maar het kan tot negen maanden duren. Hopelijk lukt het tegen de zomer, dan zie ik eindelijk mijn kinderen en mijn man terug. Hij heeft altijd in hotels gewerkt. Met die ervaring hoopt hij hier een baan te vinden.’ Voor Gouthamy is gezinshereniging geen optie: haar man moet als militair nog vijf jaar in India blijven. Ze probeert er de moed in te houden. ‘Hopelijk kan ik in december even naar Kerala.’
Haar situatie is veeleer uitzonderlijk: de meesten van haar studiegenoten willen hun partner en kinderen naar België halen. ‘Gezinshereniging faciliteren maakt deel uit van het aanbod waarmee we in Kerala rekruteren’, zegt Exalta-directeur Wouter Sonneville. ‘Daar zijn goede redenen voor. Je mag onze Indiërs niet vergelijken met de honderdduizenden anderen die bijvoorbeeld in de Golfstaten werken. Die vertrekken voor hooguit een paar jaar, proberen in die periode zo veel mogelijk te verdienen om hun familie te helpen, en nemen af en toe een vlucht naar India. Aan gezinshereniging, voor zover mogelijk in de Golfstaten, denken ze zelfs niet. Maar arbeidsmigratie naar Europa is een langetermijnengagement. Natuurlijk is ook hier een betere toekomst voor de familie de inzet, maar die toekomst ligt in België, een land met goede arbeidsvoorwaarden, sociale zekerheid en kwaliteitsvol, gratis onderwijs.’
Braindrain
De Vlaamse ouderenzorg kampt met een gigantisch tekort aan verpleegkundigen. Iedereen beseft dat arbeidsmigratie niet dé oplossing is, maar alle beetjes helpen om druk van de ketel te halen. Twee jaar geleden berichtte Knack al over een initiatief van vier HBO5-scholen om Indiase verpleegkundigen naar Vlaanderen te halen – ook toen stuk voor stuk afkomstig uit de deelstaat Kerala, die bekendstaat om zijn overschot aan goed opgeleide verpleegkundigen. Het project werd vorig jaar stopgezet. De Vlaamse Onderwijsinspectie vond de kwaliteit van de verkorte opleiding ondermaats, en er waren vragen gerezen over de rol van een Indiase rekruteerder die flink verdiende aan het migratiekanaal.
Die valkuilen probeerden de architecten van Aurora te omzeilen. Zo hoeven rekruten niet zelf te betalen voor hun opleiding en emigratiebemiddeling, wat nochtans een gangbare praktijk is in India. Ze krijgen al tijdens hun vooropleiding in Kerala een vervangingsinkomen uitbetaald. ‘Ethiek staat bij Aurora centraal’, zegt coördinator Delphine Comijn. ‘We zijn erg beducht voor het verwijt dat we een braindrain in de hand zouden werken. Voor elke Indiër die we aantrekken, gaat daarom 1000 euro naar wederkerigheid. Met dat budget hebben we al luchtzuiveringsinstallaties gekocht voor een ziekenhuis van onze lokale partner, en binnenkort financieren we de renovatie van een geriatrische afdeling. Kennisoverdracht wordt de volgende prioriteit.’
Ze hebben de balans opgemaakt. Twee Indiërs zijn gestopt en één heeft meer tijd nodig. Alle anderen studeren af en stromen door naar het werkveld zoals gepland. Een succes dus, dat steeds beter bekend raakt. ‘We worden voortdurend aan de mouw getrokken door organisaties die willen instappen’, zegt Sonneville. ‘Bij de tweede lichting zijn al vijf werkgevers betrokken, voor lichting drie stappen er nog twee in. Allemaal uit Oost- en West-Vlaanderen, maar ik verneem dat in andere provincies vergelijkbare initiatieven op stapel staan.’ Er werden lessen getrokken uit de eerste lichting. ‘Het programma was te zwaar’, zegt Comijn. ‘Met een betere planning van werk, les en stage willen we dat verhelpen. Maar het traject uitsmeren over twee jaar is geen optie, al was het maar omdat onze Indiërs dat zelf niet willen. Het moet vooruitgaan, ze zijn erg gedreven. Zozeer zelfs dat we hen tegen zichzelf moeten beschermen. We horen het van hun begeleiders op het werk of de stage: Indiërs zeggen nooit nee, ook niet als ze overbevraagd zijn.’
Overal inzetbaar
Ook het IVV zet een tandje bij, en zet meer in op assertiviteit en communicatie met het team. De school stuurde vorig jaar niet een maar twee docenten Nederlands met ruime internationale ervaring voor een half jaar naar Kerala. ‘Behalve permanente taalcoaches hebben we ook twee vakleerkrachten geriatrie en psychiatrie op een kortere missie gestuurd’, zegt IVV-directrice Debbie Mouton. ‘In een moeite door probeerden ze de studenten vertrouwd te maken met het Nederlandstalige jargon.’
Sommige koerscorrecties kwamen er onder druk van de Vlaamse Onderwijsinspectie, die het project kritisch monitort. ‘Ze tolereren geen afwijking van de gewone HBO5-opleiding’, zegt Mouton. ‘Daarom moeten we onze Indiase studenten ook op ziekenhuis- en thuiszorgstage sturen, zodat ze met hun diploma en visum overal aan het werk kunnen.’ Toch was het altijd de bedoeling dat de Indiërs na het behalen van hun diploma zouden blijven werken in dezelfde woonzorgcentra waar ze als zorgkundigen proefdraaiden. ‘Maar dat is geen contractuele verplichting’, verduidelijkt Sonneville. ‘Niets belet hen om straks bij een ziekenhuis te solliciteren, op voorwaarde dat die werkgever een nieuwe single permit kan regelen (een gecombineerde verblijfs- en arbeidsvergunning, nvdr). Dat is geen sinecure: de administratieve omkadering van dit project valt niet te onderschatten.’
‘Stutten’ en ‘sletsen’
Etenstijd in Hallenhuis, een wzc van Mintus in Sint-Andries Brugge. Sneha Kuriappan Padayatty (32) serveert en snijdt kip met broccoli. De bewoners kijken hier allang niet meer op van kleur op de werkvoer. Het is hard doorwerken tijdens zo’n lunch, een praatje maken moet wachten tot de ronde langs de kamers. Haar Nederlands is meer dan behoorlijk, maar wie spreekt die taal hier? Een boterham is hier een stutte, pantoffels worden sletsen genoemd. ‘Het was een schok toen ik in Brugge aankwam’, geeft ze toe. ‘Ik verstond er niets van. Heb ik daarvoor Nederlands geleerd, vroeg ik me af. Van de andere Indiërs hoorde ik hetzelfde, ze worstelen allemaal met het dialect. In Kerala spreken we verschillende talen, maar dialecten kennen we niet. Gelukkig is de werkgever zich bewust van het probleem, ze hebben iemand gevonden om ons een cursus Brugs dialect te geven. Het gaat nu al veel beter.’
Sneha heeft nog een extra opleiding gevolgd: fietsen. Dat komt bij het pendelen goed van pas, want ze woont intussen in een appartement zes kilometer verderop, in Sint-Pieters. ‘Ik ben verhuisd met het oog op de gezinshereniging’, zegt ze. ‘Cain Mathew was vier maanden toen ik in Kerala aan de opleiding begon. Hij is nu twee jaar, ik heb hem op Whatsapp zijn eerste stapjes zien zetten. Ik kijk er zo naar uit hem terug te zien, samen met mijn man.’ Ze glundert bij het vooruitzicht, wellicht zonder te beseffen dat ze onder de aangescherpte ethische regels van Aurora niet meer geselecteerd zou worden. Kandidaten met kinderen jonger dan drie jaar komen niet meer in aanmerking. Het is geen willekeurige grens: volgens experts zijn de eerste 1000 levensdagen cruciaal voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van de mens.
Ook Sneha zal het meermaals verzuchten: dat het voorbije jaar loodzwaar is geweest. Het is geen jammerklacht, veeleer een vaststelling. Haar salaris gaat nagenoeg integraal naar Kerala, waar ze behalve man en kind ook haar schoonouders en haar eigen ouders ondersteunt. Me time is geen prioriteit. Wel dat haar man, die nog in Saudi-Arabië heeft gewerkt, hier aan zijn baan als automonteur kan beginnen, en Cain Mathew naar school kan in Brugge. Maar ooit keert ze terug naar Kerala. ‘Ik ben enig kind’, zegt ze. ‘Wie moet er anders voor mijn ouders zorgen?’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier