Door een nieuw Europees systeem van emissiehandel zullen fossiele brandstoffen vanaf 2027 duurder worden. Van dan af zou de gemiddelde aardgasfactuur met 183 euro per jaar stijgen. ‘Politici hebben gedaan alsof dit nog veraf was, maar het komt er zeker.’
Wie het broeikasgas CO2 wil uitstoten, moet daarvoor rechten kopen. Voor vervuilende industrieën bestaat zo’n systeem in de Europese Unie al langer. Vanaf 2027 komt er een soortgelijk systeem voor de verwarming van gebouwen met stookolie of aardgas en voor auto’s op benzine en diesel.
Brandstofleveranciers zullen credits moeten aankopen voor de uitstoot die voorkomt uit de brandstoffen die zij verkopen. Die extra kosten, plus die voor de administratie van dat creditsysteem, zullen zij doorberekenen aan de consument.
Dat zult u dus voelen in uw portemonnee vanaf 2027, als u dan nog fossiele brandstoffen gebruikt om uw huis te verwarmen of u te verplaatsen. Tot 2030 blijft de impact nog beperkt door een feitelijke maximumprijs van 45 à 55 euro per ton CO2-uitstoot. Op de gemiddelde aardgasfactuur zou dat volgens een berekening van Ruben Baetens (KU Leuven) in Het Laatste Nieuws 183,6 euro extra per jaar kosten.
Na 2030 valt dat maximum weg en zal de vrije handel in emissierechten spelen. Per jaar zullen er 4,4 procent minder uitstootrechten op de markt komen, om tegen 2044 op nul uitstoot uit te komen. Dat zou de prijs fluks kunnen opdrijven tot wel 200 euro per ton CO2. Voor een gemiddeld gezin dat zijn huis verwarmt op aardgas kan dat jaarlijks tot 812 euro extra betekenen. 1000 liter stookolie zou 620 euro meer kosten dan vandaag. Ook benzine en diesel aan de pomp zouden een halve euro per liter duurder worden.
‘In de transport- en verwarmingssector is de afgelopen twintig jaar maar weinig vooruitgang geboekt qua vergroening.’
‘We moeten mensen niet bang maken voor die extra kosten. Die kunnen de consument er net toe aanzetten om minder te verbruiken of om milieuvriendelijke alternatieven te zoeken,’ zegt energie-expert Jan Gilot (PowerPulse). ‘Maar het mag duidelijk zijn dat zeker vanaf 2027 fossiele brandstoffen almaar duurder zullen worden.’
Zal de factuur voor fossiele brandstoffen dan elk jaar met 4,4 procent stijgen? ‘Nee, zo simpel is het niet. De prijzen kunnen ook relatief laag blijven. Die credits zullen verkocht worden op een soort veiling. Bij een lage vraag zullen de prijzen beperkt blijven omdat er voldoende credits in de markt beschikbaar zijn. Als mensen massaal gaan vergroenen met elektrische wagens en warmtepompen zal er minder verbruik zijn van fossiele brandstoffen en is er minder behoefte aan die credits. Dan stijgen de prijzen minder fel. Het gedrag van de mensen zal bepalen hoe duur de credits zullen zijn.’
Sociaal Klimaatplan
De Bond Beter Leefmilieu (BBL) is voorstander van deze nieuwe emissiehandel, Emissions Trading System 2 (ETS 2) genoemd. Expert milieufiscaliteit Yelter Bollen (BBL): ‘ETS 2 is echt een belangrijk instrument, want in de transport- en verwarmingssector is de afgelopen twintig jaar maar weinig vooruitgang geboekt qua vergroening. Die hogere prijzen kunnen leiden tot een gedragswijziging, maar ze zorgen ook voor extra inkomsten.’
ETS 2 zal de overheid flink wat geld opbrengen. Een klein deel ervan gaat naar het Europees Sociaal Klimaatfonds. Het grootste deel wordt herverdeeld over de lidstaten. Vlaanderen zal daardoor zo’n 600 miljoen euro per jaar ontvangen.
‘De extra kosten zetten de consument er net toe aan om minder te verbruiken of om milieuvriendelijke alternatieven te zoeken.’
In het Vlaamse regeerakkoord staat dat dat volledige bedrag zal worden besteed aan de klimaattransitie en een Vlaams Sociaal Klimaatplan. Hoe dat er concreet moet uitzien, is werk voor kersvers klimaatminister Melissa Depraetere (Vooruit).
‘BBL pleit ervoor om met dat geld mensen te compenseren die te weinig geld hebben om te investeren in een warmtepomp of elektrische wagen, sociaal leasen van elektrische wagens mogelijk te maken en renovaties te doen op wijkniveau. Zo kan de overheid de energietransitie versnellen.’
Misschien een jaartje uitstel
Komt de prijsstijging er zeker? ‘Ja, dit is Europese wetgeving,’ zegt Gilot. ‘Alleen nieuwe Europese wetgeving kan dit terugdraaien, maar dat verwacht ik niet onder huidig Commissievoorzitter Ursula von der Leyen: dan zou ze haar eigen beleid van de voorbije vijf jaar ondermijnen. In de wetgeving is wel opgenomen dat er een jaar uitstel komt als de energieprijzen in 2026 zouden pieken, zoals bij het begin van de oorlog in Oekraïne.’
‘Ik denk dat veel burgers nog nooit over ETS 2 gehoord hebben en dus niet weten dat over drie jaar de gasprijzen een stuk duurder zullen worden. Dat is een probleem, want mensen moeten dat meenemen als ze vandaag voor de keuze staan om hun huis te verwarmen op aardgas, stookolie of met een warmtepomp of een nieuwe auto kopen. Ook voor veel bedrijven is het iets compleet nieuws.’
Yelter Bollen van de BBL is het daarmee eens: ‘De consument is onvoldoende op de hoogte, doordat onze politici de laatste jaren deden alsof die prijsstijging nog veraf was. Nu moet de Vlaamse overheid kwetsbare huishoudens helpen om de prijsstijging vanaf 2027 op te vangen. Melissa Depraetere weet wat haar te doen staat.’
Geen gratis rechten
Naast ETS 2 voorziet het Vlaams regeerakkoord ook in een taxshift die elektriciteit goedkoper zal maken ten koste van fossiele brandstof. Is dat niet dubbelop? ‘Nee,’ zegt Bollen. ‘ETS 2 alleen zal niet volstaan om die verhouding tussen elektriciteit enerzijds en gas en stookolie anderzijds echt voldoende te corrigeren. Beide zijn nodig, met het voordeel dat de taxshift budgetneutraal is (gas meer belasten en elektriciteit minder) en dat ETS 2 inkomsten oplevert voor Vlaanderen.’
‘De Vlaamse overheid moet kwetsbare huishoudens helpen om de prijsstijging vanaf 2027 op te vangen. Melissa Depraetere weet wat haar te doen staat.’
Op het eerste Europees systeem van emissiehandel (ETS 1) voor grote bedrijven kwam al veel kritiek. Zo schreef Knack in 2020 hoe vervuilende bedrijven winst maakten door gratis emissierechten op te potten en later te verkopen. ArcelorMittal verdiende er 510 miljoen euro mee en Tata Steel zelfs 1,5 miljard euro.
Gilot: ‘Het grote verschil tussen ETS 1 en ETS 2 is dat er deze keer geen gratis uitstootrechten worden uitgedeeld. Brandstofleveranciers zullen vanaf het begin credits moeten kopen en zullen er geen krijgen, waardoor het oppotten moeilijker zal worden.’ Yelter Bollen van de Bond Beter Leefmilieu is het daarmee eens, maar benadrukt dat ‘er wel controle zal moeten zijn’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier