Fraude in dienstenchequesector: ‘We werden aangespoord om ziektebriefjes van poetshulpen te vernietigen’

Poetshulpen die niet kunnen of durven protesteren en consulenten die over de schreef gaan om bonussen te halen: de verhalen over fraude in de dienstenchequesector zijn niet fraai.

ACC Dienstencheques, een dochterbedrijf van Domestic Services dat 700 poetshulpen in dienst heeft, wordt verdacht van grootschalige fraude met tijdelijke werkloosheid, zo onthulde Het Nieuwsblad in het voorjaar van 2023. Knack sprak met Delphine*, een werkneemster die de fraude bij het bedrijf van dichtbij meemaakte.

‘De eerste jaren was het aangenaam werken bij ACC Dienstencheques. Tot de groei plots razendsnel ging. Er kwam zelfs iemand in dienst die collega’s aanspoorde om “zo veel mogelijk buiten de lijntjes te kleuren”.

‘De poetshulpen wisten meestal zelf niet dat ze in overtreding waren. Zij kenden het systeem en de wetgeving niet. Vervelender was het voor de mensen in de administratie, die verplicht werden om mee te gaan in het bedrog.’ En dat ging behoorlijk ver.

‘Terwijl dat strikt verboden is, lieten we kantoren, dokterskabinetten, gemeenschappelijke delen van appartementsgebouwen en vakantiehuizen poetsen met dienstencheques die onze directeur of familieleden van hem aankochten. Op een bepaald moment stuurden we zelfs poetshulpen naar fabrieken. Toen iemand daar een werkongeval kreeg, kreeg de eigenaar van die fabriek een boete – ACC bleef buiten schot. In onze contracten stond dat we alleen woonhuizen schoonmaakten en dat volstond blijkbaar.’

RVA-boetes

‘En dan waren er de bonussen. Die gingen elke maand naar het snelstgroeiende kantoor. Om te winnen moest je het aantal door de poetshulpen gewerkte uren zo veel mogelijk opdrijven, bijvoorbeeld door zo weinig mogelijk ziekte-uren te rapporteren. Onze regioverantwoordelijke spoorde ons aan om ziektebriefjes te vernietigen. Een poetshulp die een medisch attest in de brievenbus dropte? Hadden wij niet gekregen. Die poetshulp was dan onwettig afwezig en kreeg dus ook geen loon. Poetshulpen staan niet sterk genoeg om daar iets tegen te beginnen. Vaak kennen ze hun rechten niet en begrijpen ze amper wat op hun loonfiche staat, omdat ze weinig of geen Nederlands spreken.

‘Enkele collega’s, die vaak de bonus opstreken, hadden een “interessante regeling” gevonden: fictieve prestaties. Mensen bezorgden ons dienstencheques voor poetsuren die zogezegd werden gepresteerd bij familieleden van de managers en de kantoorverantwoordelijken. ACC streek de overheidssubsidie op.’

Knack kon fragmenten inkijken van het strafdossier dat loopt tegen ACC-zaakvoerder Johan Goossens. Er is sprake van een kapster die fictief ingeschreven was als poetshulp bij ACC en zo haar kappersactiviteit in bijberoep kon uitoefenen, waardoor ze minder sociale bijdragen hoefde te betalen. Soms waren er, aldus Delphine, ook valse werknemers die slechts heel kort in dienst waren, maar dan wel fulltime bij één klant. Waarschijnlijk was die fictieve inschrijving een manier om het recht te verwerven op ziekte- en werkloosheidsuitkeringen. ‘Het heeft mij altijd verbaasd dat het bedrijf daarmee wegkwam. Nochtans kwamen wij vaker op de radar van vakbonden en RVA, en op den duur moesten we wel erg veel dossiers verdedigen. We hebben enkele RVA-boetes gekregen, maar die wogen blijkbaar niet op tegen de opbrengsten van de fraude.’

‘Die fictieve prestaties staan, net als de fraude met tijdelijke werkloosheid, zwart op wit in het rapport van de sociale inspectie over ACC’, zegt Ben Debognies, medewerker van de studiedienst van ACV Voeding en Diensten.

Enkele collega’s, die vaak de bonus opstreken, hadden een “interessante regeling” gevonden: fictieve prestaties.

Prutsen met data

Een van de frequentste problemen in de sector is het misbruik van het systeem van ‘toegestane afwezigheid’. Issam Benali van ABVV Dienstencheques legt uit hoe dat gebeurt. ‘Stel: een poetsbeurt bij een klant valt weg. Voor niet- gewerkte uren krijgt de werkgever geen subsidie. In plaats van de huishoudhulp door te betalen – wat verplicht is – zegt de werkgever: “Ik zet u op toegestane afwezigheid”, en hij laat de huishoudhulp dat met een handtekening bevestigen. Maar “toegestane afwezigheid” is eigenlijk verlof zonder wedde, en dat heeft uiteraard een impact op het inkomen.’

‘Als een klant tijdig heeft afgemeld, kun je ook tijdelijke werkloosheid inroepen. Alleen kan dat niet voor een halve dag. Het is dus geen optie als een klant wegvalt in de voormiddag, terwijl de poetsbeurt in de namiddag wel kan doorgaan. En dan gebruiken bedrijven de toegestane afwezigheid’, aldus Benali. ‘Dat gebeurde ook bij ACC’, weet Ann Deheegher (ABVV). ‘En bij een bekend poetsbedrijf hebben ze er zelfs voorgedrukte formulieren voor.’ Ben Debognies (ACV) bevestigt dat het misbruik van de toegestane afwezigheid courant is in de sector. ‘Ook bij grote spelers worden poetshulpen onder druk gezet om daarmee in te stemmen.’

ACC sprong vooral creatief om met tijdelijke werkloosheid. ‘Als een klant wegviel, dan werd de poetshulp nooit betaald voor die uren’, vertelt Delphine. ‘Ze prutsten met data en twee halve dagen werden “samengevoegd” tot één dag werkloosheid. Dat is oplichting van de sociale zekerheid. Maar van ex-collega’s die nu elders werken hoor ik dat het een wijdverspreide praktijk is.’

Corona

In de coronagolf van januari 2022 besliste het management van ACC om alle medewerkers die tijdens die maand gewettigd ziek waren geweest, onterecht op ‘tijdelijke werkloosheid wegens overmacht’ te zetten. Op die manier hoefde het bedrijf hun gewaarborgd loon niet uit te betalen. Zowel het ACV als het ABVV bevestigt dat het getuige was van die praktijken, in meerdere kantoren van Domestic, en dat er dus duidelijk sprake was van een patroon.

Knack kon een interne mail inkijken die een administratief bediende van ACC op 3 februari 2022 naar een huishoudhulp stuurde. Ze verwijst naar de beslissing van de directie om in de 78 kantoren van Domestic Services de ziektedagen van januari 2022 voor alle medewerkers om te zetten in tijdelijke werkloosheid. ‘Ik wil duidelijk meegeven dat ik hier niet achter sta!’ schrijft ze in die mail. ‘Maar de regeling werd die maand ook voor de consulenten toegepast, die maar al te goed beseften dat ze geld verloren’, zegt Delphine. ‘Zij pikten dat niet, en zo is de bal aan het rollen gegaan.’

*Delphine is een schuilnaam