In 2018 genoten 21.351 expats een fiscaal gunstregime in België. Dat bevestigt de FOD Financiën aan Knack. Volgens de Europese groenen zijn zulke belastingregelingen ‘destructief’.
De focus van het maatschappelijke debat over fiscaliteit lag de voorbije jaren voornamelijk op de vennootschapsbelasting. Dossiers als LuxLeaks en de Paradise Papers onthulden hoe sommige multinationals erin slagen om in lidstaten van de Europese Unie zeer weinig belastingen te betalen. Dat kan door de belastingincentives van verschillende landen gewiekst met mekaar te combineren. EU-lidstaten beconcurreren elkaar op het vlak van belastingen om multinationals aan te trekken.
Een soortgelijke tendens bestaat er voor de personenbelasting. Dat signaleren De Groenen/Vrije Europese Alliantie (de groene fractie van het Europees Parlement) in het nieuwe rapport Competing for the rich. Tax exemptions and special schemes for the rich. En dat is een belangrijke vaststelling, want de inkomsten uit de personenbelasting in de EU zijn ruim drie keer zo hoog als die uit de vennootschapsbelasting.
Onderzoekers Christoph Trautvetter en Eric Winkler hielden allerhande fiscale gunstregimes voor rijke buitenlanders tegen het licht in 10 EU-lidstaten: België, Cyprus, Ierland, Italië, Frankrijk, Malta, Nederland, Portugal, Spanje en het Verenigd Koninkrijk. Hun vaststelling? Minstens 160.000 personen binnen de EU genieten speciale belastingvoordelen die in het leven zijn geroepen om rijke buitenlanders aan te trekken.
Neem Cristiano Ronaldo, de Portugese topvoetballer van Juventus. Volgens het onderzoeksrapport scoorde Ronaldo een fiscale hattrick door achtereenvolgens een beroep te doen op ‘drie van de meest voordelige belastingregelingen voor rijke buitenlanders in Europa’, met name in het VK, Spanje en Italië.
Wereldwijde inkomen onbelast
Vaak komen die gunstregimes erop neer dat de vermogende buitenlanders alleen personenbelasting moeten betalen op een deel van hun inkomen. ‘Het VK, Ierland en Malta, bijvoorbeeld, bieden belastingregelingen aan die het mogelijk maken om lange tijd in die landen te wonen en alleen belasting te betalen op het inkomen dat je in die landen verdient.’ En dus niet op buitenlandse inkomsten uit arbeid of kapitaal. Handig. Het rapport van De Groenen/Vrije Europese Alliantie toont dat de fiscale gunstregimes voor bepaalde categorieën buitenlanders wijdverspreid zijn in Europa. En er komen er nog bij.
‘Het Belgische ministerie wordt al decennia geleid door dogmatische neoliberalen die fiscale competitie eerder als een zegen dan als een vloek lijken te beschouwen.’ (Bart Staes)
‘Malta, Cyprus en Italië hebben recent nieuwe belastingregelingen in het leven geroepen, of bestaande nog verder uitgebreid, waarbij belasting wordt beperkt tot een forfait van 100.000 euro of minder, los van hoeveel inkomen is verdiend’, schrijven de onderzoekers. ‘De vereiste om er ook daadwerkelijk te wonen, is bovendien afgeschaft. Onder president Emmanuel Macron heeft Frankrijk zijn regeling aantrekkelijker gemaakt met als uitdrukkelijk doel bankiers uit het VK aan te trekken en Duitsland en andere landen te overtreffen. Finland zegde begin 2019 eenzijdig zijn dubbelbelastingverdrag met Portugal op, nadat steeds duidelijker was geworden dat rijke gepensioneerden zich in Portugal gingen vestigen om er genereuze belastingvrijstellingen te genieten.’
In 2001 wees de Europese Commissie al op de ‘mogelijk schadelijke effecten’ van speciale belastingregimes voor hoogopgeleiden en vermogenden. Het risico bestond dat die personen – zij het onbedoeld – soms helemaal niet meer belast zouden worden. Maar de Commissie heeft het thema niet meer verder opgevolgd, klinkt het bij de Europese Groenen. ‘Sindsdien lag de focus op vennootschapsbelasting, btw-fraude en het voorkomen van dubbele belasting met een klemtoon op erfbelasting.’
De ‘strijd om de rijken’ beperkt zich overigens niet tot de EU. ‘Europa is omringd door landen met heel competitieve tarieven voor personenbelasting en speciale regimes voor buitenlanders’, schrijven de onderzoekers, ‘met inbegrip van Monaco, Zwitserland, Gibraltar, Israël, Jersey, het eiland Man, Liechtenstein, Montserrat en Andorra.’
België bevoordeelt expats
Ook België kent een voordelig fiscaal regime voor bepaalde categorieën buitenlanders. Om onze aantrekkingskracht als investeringsland voor multinationals te vergroten, werkte een rondzendbrief uit 1983 een aantrekkelijke fiscale regeling uit voor buitenlandse kaderleden die tijdelijk naar België worden uitgezonden binnen internationale groepen. Inmiddels is het systeem uitgebreid en kunnen ook buitenlandse onderzoekers en gespecialiseerd personeel er hun voordeel uit halen.
Dat voordeel is dubbel. Ten eerste hoeven de expats geen belastingen te betalen op de bijkomende uitgaven die het gevolg zijn van hun verblijf in België en waarvoor ze door hun werkgever worden vergoed. Ze krijgen van hun baas geld om in België een huis te huren, de kinderen naar een internationale school te sturen, hun thuisland te bezoeken, enzovoort. Maar dat deel van het loonpakket wordt niet belast (tot een plafond van 29.750 euro). Ten tweede beschouwt België die expats niet als rijksinwoner: ze hebben hun fiscale woonplaats in het buitenland behouden. Het gevolg is dat ze alleen belast worden voor de dagen die ze in België werken. Het loon verdiend tijdens zakenreizen, bijvoorbeeld, wordt nergens belast. Niet in België en niet in hun thuisland.
In 2003 en 2014 leverde het Rekenhof scherpe kritiek op het gunstregime. Het trok de wettelijkheid ervan in twijfel (het regime had via een wet geregeld moeten worden, niet via een rondzendbrief) en pleitte voor meer controle (want er kwamen ‘extreme gevallen voor waarbij kaderleden een vrijwel totale en niet in de tijd beperkte belastingvrijstelling’ genoten). In 2014 maakten zo’n 20.000 expats in België gebruik van het systeem. De Standaard berichtte toen dat het belastingvoordeel opliep tot liefst een miljard euro.
‘Men kan niet stellen dat België een gunstigere regeling heeft voor buitenlands kaderpersoneel dan de buurlanden’, antwoordde toenmalig minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) in 2015 op een parlementaire vraag over de kwestie. Hij was geen voorstander om het systeem in zijn geheel af te schaffen.
Wel kwamen er in de loop van 2016 striktere controles door de fiscus, om na te gaan of het systeem niet misbruikt werd. Dat jaar genoten 21.593 expats in België het voordelige belastingstelsel, zegt Francis Adyns, woordvoerder van de FOD Financiën. ‘In 2017 ging het om 22.722 personen, in 2018 om 21.351.’
Alleen in Nederland (56.431 in 2017) en het VK (54.700 in 2016) genieten nog meer expats soortgelijke fiscale voordelen.
Liberale kerk
‘Het hoeft niet te verbazen dat België in de Europese top drie staat als het gaat over belastingvoordelen voor hoogopgeleiden, rijken en mobiele globetrotters’, zegt Europarlementslid Bart Staes (Groen). ‘Het Belgische ministerie wordt al decennia geleid door dogmatische neoliberalen die fiscale competitie eerder als een zegen dan als een vloek lijken te beschouwen, ook al hebben ze tegelijk de mond vol van het belang van de eengemaakte Europese markt en een gelijk speelveld.’
‘De liberale kerk stelt steevast dat dit soort fiscale voordelen van belang zijn om investeerders aan te trekken, maar in een eerste rapport uit 2003 merkte het Rekenhof al op dat die claim geen enkele feitelijke onderbouwing heeft. Daarom willen we klaarheid en onderzoek als basis voor een maatschappelijk debat hierover. Wij willen dat de Belgische overheid én de Europese Commissie werk maken van een grondig onderzoek over deze vorm van fiscale competitie tussen de lidstaten.’
Fiscale onrechtvaardigheid
‘De ware omvang van de Europese fiscale onrechtvaardigheid in kaart brengen is een voorwaarde om vooral de Europese ministers van Financiën te overtuigen van de noodzaak van hervormingen’, zegt Staes. ‘Een opiniepeiling uit 2016 liet al zien dat 88 procent van de Europese burgers graag wat meer politieke daadkracht zouden zien als het gaat om eerlijke fiscaliteit.’
‘Toenmalig EU-president Herman Van Rompuy had het in 2013 over een totaal van 1000 miljard euro per jaar, die de EU als geheel misloopt als gevolg van belastingontwijking en -fraude. Een iets conservatievere schatting heeft het over een jaarlijks verlies van 400 miljard: 200 miljard door “agressieve belastingplanning”, 150 miljard euro door btw-fraude en 50 miljard door belastingontwijking of ontduiking via belastingparadijzen. Stel je voor dat je die 400 miljard zou kunnen investeren in infrastructuur, zorg, onderwijs, duurzame energie en een écht groene economie.’
Volgens Staes valt de verantwoordelijkheid voor een ‘onrechtvaardig fiscaal klimaat in de EU’ voor negentig procent op het conto van de lidstaten en hun ministers van Financiën te schrijven.
Staes: ‘Er zijn tal van mogelijkheden zijn om fiscale onrechtvaardigheid tegen te gaan. Zo moet er één Europees systeem komen voor de winstbelasting van bedrijven. Op die manier kunnen multinationals niet langer belastingen ontwijken door hun winsten kunstmatig te verschuiven tussen EU-landen. Dat voorstel zit momenteel geblokkeerd in de raad van de ministers van Financiën. Ten tweede moeten multinationals gaan rapporteren hoeveel belasting ze betalen in de landen waar ze actief zijn. Maar ook dat dossier zit geblokkeerd in die raad.’
Staes verwijst naar een recent voorstel van de Europese Commissie, die pleit voor een overgang van unanimiteit naar een systeem van gekwalificeerde meerderheid voor beslissingen in de raad van ministers van Financiën, met name in belastingdossiers. ‘Op 12 maart bleek heel concreet dat de EU faalt in het eerlijk belasten van multinationals, toen de Ecofin-Raad opnieuw geen overeenstemming bereikte over het voorstel van de Commissie om techgiganten zoals Google, Facebook en Apple effectied te belasten.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
