‘Financiële geletterdheid is geen garantie voor ‘wenselijk’ financieel gedrag’

Een toename van de financiële geletterdheid van de Belg en dan vooral van die van de meest kwetsbaren is noodzakelijk volgens Kenneth De Beckker en Kristof De Witte.

Een ruime meerderheid van 63% van de Belgen scoort zwak op minstens een van de drie domeinen van financiële geletterdheid. Ze mist daardoor bijvoorbeeld de kennis om eenvoudige interestberekeningen te maken, begrijpt niet wat de tijdswaarde van geld of de voordelen van diversificatie bij beleggingen inhouden. Deze groep Belgen is minder geneigd om lange termijn financiële doelen voorop te stellen, en zal sneller lenen om de dagelijkse uitgaven te dekken wanneer de inkomsten ontoereikend zijn.

Tijdens de Week van het Geld wordt er aandacht gevraagd voor Financiële Geletterdheid. Financiële geletterdheid wordt maar al te vaak als synoniem gebruikt voor financiële kennis. Niettegenstaande financiële kennis een noodzakelijke voorwaarde is om weloverwogen financiële beslissingen te nemen is het geen garantie voor ‘wenselijk’ financieel gedrag.

Zo kan bijvoorbeeld iemand perfect op de hoogte zijn van de voordelen van fiscaal pensioensparen, maar het zelfvertrouwen en de motivatie ontbreken om effectief actie te ondernemen. Financiële geletterdheid moet dus eerder gezien worden als een samenspel van een financiële basiskennis, aangevuld met een verantwoordelijk financieel gedrag en gezonde financiële attitudes. In een Leuvens Economisch Standpunt beschrijven we de gevolgen van een lage financiële geletterdheid. Meer bepaald zijn financieel ongeletterde personen niet alleen minder geneigd om te sparen voor onvoorziene uitgaven, maar missen ze ook vaker de vaardigheden om een gezonde pensioenplanning uit te werken, kampen ze met een hoger schuldniveau en maken ze meer gebruik van krediet met een hogere kostprijs.

Op basis van OESO gegevens observeren we dat 63% van de Belgen zwak scoort op minstens een van de drie domeinen van financiële geletterdheid. Niettegenstaande we met dit resultaat gemiddeld beter scoren dan de andere bevraagde OESO landen, blijft dit verontrustend.

Bij de individuen met één zwak domein valt op dat vrouwen zwakker scoren op financiële kennis, maar dat mannen daarentegen vaker tekortschieten op gebied van financieel gedrag en attitudes. Bij personen die zwak scoren op kennis en financieel gedrag zijn vooral vrouwen die samenleven met een partner sterk vertegenwoordigd. Dit zou erop kunnen wijzen dat er mogelijks een verdeling en specialisatie is van de financiële taken binnen het gezin waarbij het gebrek aan financiële kennis van één van de partners dus kan gecompenseerd worden door de partner die zich toelegt op de financiële zaken binnen het gezin. Gezien een aantal maatschappelijke tendensen –zoals het toenemend aantal echtscheidingen en de hogere levensverwachting voor vrouwen– maakt dit hen kwetsbaar wanneer die partner wegvalt.

De Week van het Geld vormt daarom een orgelpunt in een blijvende aandacht voor financiële geletterdheid. Dit zal in de toekomst bovendien nog verder in crescendo gaan als er bijkomende aandacht komt voor financiële kennis, gedrag en vaardigheden op het einde van het eerste middelbaar. Minister Hilde Crevits en het parlement hebben immers de noodzaak voor een brede financiële geletterdheid goed begrepen, en voorzien een basisgeletterdheid die op 14-jarige leeftijd bereikt zou moeten worden. Vanaf 2019 zien we dan hopelijk ook een kentering in deze alarmerende cijfers.

Kenneth De Beckker en Kristof De Witte.

Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen van de KU Leuven en verbonden aan de Wikifin Leerstoel naar Financiële Geletterdheid.