Fentanyl in België: gebruik stijgt met 81 procent, overheid lanceert actieplan

Twee weken geleden stierf in Antwerpen een man na een overdosis fentanyl, een zware en verslavende pijnstiller op basis van morfine. Om te voorkomen dat de fentanylepidemie uit de VS overwaait naar ons land, werd onlangs een werkgroep opgericht.

Uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) blijkt dat het gebruik van vijf opioïden (tramadol, tilidine, oxycodon, fentanyl, piritramide) de voorbije jaren bijna is verdubbeld. Het gebruik van tramadol steeg bijvoorbeeld met 114 procent, van fentanyl met 81 procent en van oxycodon zelfs met 248 procent.

Bovendien is het aantal Belgen dat fentanyl gebruikt, gestegen van net geen 40.000 in 2005 tot bijna 70.000 in 2020. Het aantal dagelijkse dosissen steeg in dezelfde periode van 4,7 miljoen naar 10 miljoen. Bij ongeveer 7000 Belgen zou het gaan om zogenaamd overgebruik, waarbij de gebruiker meer dan 365 dagdosissen (per jaar inneemt.

Die cijfers gaan alleen over fentanyl op voorschrift. Het werkelijk aantal verslaafden ligt wellicht hoger, want zij kopen die verslavende pijnstiller ook op een illegale manier.

Vaak vinden we in de mond van een overleden verslaafde een fentanylpleister of delen daarvan.

Joris Van Acker, arts Free Clinic

Heroïne

Joris Van Acker, arts bij Free Clinic in Antwerpen, bevestigt de trend. Free Clinic is een vzw die al veertig jaar verslaafden opvangt en behandelt, voornamelijk heroïneverslaafden. In Antwerpen gaat het om een groep van 800 ernstig verslaafden.

‘Vijf jaar geleden werden we voor het eerst geconfronteerd met fentanylpleisters. Heroïneverslaafden versterkten daar hun roes mee. Sommigen kleefden de pleisters op hun huid, maar ze leerden van elkaar dat als ze op de pleisters kauwden, de inname enorm werd versneld en een roes veroorzaakte. Het gevaar op een overdosis is niet gering. Ik zeg niet dat het om vele tientallen doden gaat in Antwerpen. Maar we vinden geregeld in de mond van een overleden verslaafde een fentanylpleister of delen daarvan.’

Nationaal actieplan

Onlangs werd een werkgroep opgericht om een nationaal actieplan voor te stellen rond opioïde pijnstillers. Naast de Federale Overheidsdienst Gezondheid zitten ook het RIZIV, het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten en de provinciale geneeskundige commissies in de werkgroep. Die kreeg drie prioritaire thema’s mee: een rationeel medisch gebruik van opioïde pijnstillers bevorderen, het oneigenlijk gebruik van voorgeschreven opioïde pijnstillers verminderen en het gebruik van opioïden in België wetenschappelijk onderzoeken

Deelnemers willen geen commentaar geven aan Knack omdat het actieplan nog niet rond is. ‘Ze stellen wel al enkele jaren een verontrustende toename vast van het gebruik van opioïden op voorschrift. Opioïden zijn betaalbare geneesmiddelen die gemakkelijk toegankelijk zijn voor iedereen’, staat in een voorbereidend document. ‘Toch wordt in de wetenschappelijke en medische wereld steeds meer de nadruk gelegd op het beperkte wetenschappelijke bewijs van de doeltreffendheid van opioïden voor de behandeling van niet-acute pijn door de talrijke bijwerkingen die ze kunnen veroorzaken. Bovendien vormen deze opioïden een bron van illegale handel en worden ze ook voor recreatieve doeleinden gebruikt.’ Volgens de werkgroep heeft het oneigenlijke gebruik van opioïden ernstige gevolgen voor de patiënt en kan het leiden naar een verslaving.