Federatie voor Zorgkundigen: ‘Binnenkort zullen eerste doden onder het personeel vallen’

In de huidige crisis lijkt de misschien wel meest kwetsbare groep te worden vergeten. ‘Het grote drama speelt zich vandaag af in de woonzorgcentra.’

Het was Limburger Eddy Awouters die vorige week de kat de bel aanbond. Aan Knack en TV Limburg vertelde hij het relaas van zijn vader, een negentiger die in het Hasseltse woonzorgcentrum Katharinadal verblijft. Net als een aantal andere bewoners vertoonde hij duidelijk symptomen van besmetting. Maar precieze communicatie van het woonzorgcentrum was tot dan uitgebleven.

Dat veranderde toen Eddy met zijn verhaal naar de media stapte. Toeval of niet, nog dezelfde dag communiceerde het woonzorgcentrum wél helder. De situatie: negen bewoners vertoonden coronagerelateerde symptomen, maar waren op dat ogenblik nog niet getest. Twee besmette bewoners zijn inmiddels overleden. Ook het verzorgend personeel is niet gespaard gebleven. Van de eenenveertig personeelsleden hadden er elf zich ziek gemeld met coronagerelateerde symptomen, acht van hen hebben inmiddels positief getest op covid-19.

Situaties als die in Katharinadal zijn zeker niet uniek. ‘Ongeveer een vierde van het personeel heeft zich ziek gemeld’, vertelt een medewerkster van een kleiner woonzorgcentrum in het Antwerpse. Of die personeelsleden besmet zijn met het virus? ‘Ik zou het niet weten’, zegt ze. ‘Er is geen communicatie, en de directie laat zich nauwelijks zien. Bij het begin van de crisis kregen we dagelijks een briefing over de beslissing van de regering en de te volgen voorschriften. Op 20 maart is dat plots gestopt. Sinds die dag heeft onze directie niet meer gecommuniceerd.’

Ook informatie over eventuele besmettingen bij de bewoners bleef aanvankelijk uit. ‘Toen ik vanmorgen (afgelopen vrijdag, nvdr) op mijn afdeling kwam, zag ik drie kamers waarvan de deuren gesloten waren. Op de deuren hing een A3 waarop “druppelcontactisolatie” stond. Ervoor stond plots een tafeltje met allerhande beschermingskledij. Toen ik in mijn bureau kwam, heb ik meteen mijn mails gecheckt, in de hoop op meer informatie. Maar er was geen mail. Nu heb ik wel toegang tot Geracc, een soort medisch dagboek van de bewoners. Daarin stond dat die drie bewoners zwaar hoesten, lichte koorts hebben en pijn in de borst. Maar een dokter is er nog niet bij te pas gekomen. Wel is beslist dat die drie bewoners hun kamer niet mogen verlaten.’

Twee dagen na haar getuigenis nam de medewerkster opnieuw contact op met Knack. Haar directie had ondertussen een mail gestuurd. ‘Van de veertien bewoners op onze afdeling zijn er waarschijnlijk acht besmet’, vertelt de medewerkster. ‘De twee jongsten, zestigers nog, mogen naar het ziekenhuis. De zes anderen hebben ze blijkbaar opgegeven.’

‘Beschamend’

Paul Cappelier, voorzitter van de Belgische Federatie voor Zorgkundigen (BEFEZO), kijkt niet op van dergelijke verhalen. ‘In de media horen wij vandaag de virologen, de ziekenhuizen en de intensievezorgafdelingen. Maar het grote drama speelt zich af in de woonzorgcentra. Ik krijg gigantisch veel signalen, zo veel dat ik niet langer feedback kan geven. Het zijn ook altijd dezelfde verhalen.’

BEFEZO liet vorige week een enquête afnemen bij het zorgpersoneel. De resultaten daarvan waren zonder meer verontrustend. Meer dan de helft bleek niet of onvoldoende over beschermingsmaskers te beschikken. De enquête legde ook een hoge nood aan heldere richtlijnen en instructies bloot. Die nood blijkt ook uit het relaas van de eerder geciteerde medewerkster. ‘In een briefing van 17 maart stond plots, in grote rode letters, dat mondmaskers verplicht waren voor iedereen’, vertelt ze. ‘Daar was ik blij mee. Ik heb veertien dagen keelpijn gehad. Ik zou niet willen dat ik onze bewoners besmet. Maar een dag later al kregen we een nota van de coördinerende arts waarin stond dat het “beschamend” was dat iedereen op onze afdeling een mondmasker droeg. Ik heb toen naar onze directrice gebeld, en die vertelde me dat ik me daar niets van moest aantrekken. “Wij dragen er ook een.” Niet veel later werd ik de les gespeld door onze hoofdverpleegster. “Wie denk je wel dat je bent, met je mondmasker? Binnenkort hebben we er geen meer. Jij geeft een compleet verkeerd voorbeeld.”‘

Cappelier bevestigt dat dat de nood aan heldere richtlijnen over beschermingsmateriaal bijzonder groot is. BEFEZO kreeg de afgelopen dagen hulp van de VRT om instructiefilmpjes te maken. ‘De bedoeling is om het verzorgend personeel eindelijk eens te informeren over hoe ze in deze situatie moeten handelen. Er zijn richtlijnen, ja. Die kun je terugvinden op de website van het agentschap Zorg en Gezondheid. Maar je moet je eerst door gigantisch veel technische informatie worstelen, die je dan nog moet vertalen naar het niveau van je zorgpersoneel. De directies en managers van de centra hebben daar vandaag de tijd niet voor. In veel gevallen hebben ze bovendien niet het beschermingsmateriaal dat ze volgens die richtlijnen moeten gebruiken. Alles is opgeëist door de ziekenhuizen. Ik krijg voortdurend berichten van centra die geen handschoenen, maskers of schorten meer hebben. Dat gaat er bij mij niet in.’

Geen tests

De getuigenissen uit de woonzorgcentra leggen nog een ander groot pijnpunt bloot: bewoners met symptomen worden niet getest. Om grote uitbraken in de centra te voorkomen, pleitte viroloog Marc Van Ranst vorige week al voor meer tests. Maar voorlopig lijkt dat pleidooi dode letter te blijven. Gevolg is dat het verzorgend personeel in het duister tast. ‘Het personeel is gefrustreerd en ongerust’, getuigt onze bron. ‘Een professionele houding aannemen lukt niet meer. Vanmiddag was er nog een incident tijdens de maaltijdbedeling. Toen ik er mijn collega’s op attent maakte dat twee bewoners zwaar aan het hoesten waren, werden die twee onmiddellijk naar hun kamer gestuurd. Waarop een van hen begon te huilen. Vervolgens werd het eten op het bord van de overgebleven acht bewoners gekwakt. Niemand heeft nog een hap door zijn keel gekregen.’

Onder het personeel in de woonzorgcentra regeert de angst, vertelt ook Paul Cappelier. ‘Ze weten dat de kans heel groot is dat ze zelf drager zijn van het virus. Er zijn nu al veel zieken onder het zorgpersoneel. Ik voorspel dat het alleen maar erger zal worden, en dat we binnenkort berichten zullen krijgen van de eerste doden onder het personeel.’

Blijft nog de vraag hoeveel bewoners van de woonzorgcentra inmiddels besmet of mogelijk zelfs al aan het virus overleden zijn. In de dagelijkse cijfers die de federale overheid communiceert, worden die bewoners niet opgenomen. Om het met de woorden van Paul Cappelier te zeggen: ‘Wij hebben geen idee van de precieze omvang van het probleem.’