Federale regeringsonderhandelingen: Arizona? Vivaldi II? Tripartite? De blokkage-Bouchez blijft

Rekenkundig lijken er wel enige alternatieven voor Arizona te bestaan. Politiek zijn die er eigenlijk niet.

Uitstel om tot andere en nieuwe inzichten te komen: dat lijken koning Filip en formateur Bart De Wever (N-VA) overeen te zijn gekomen, in volle akkoord met de voorzitters aan de onderhandelingstafel: Georges-Louis Bouchez, Conner Rousseau, Maxime Prévot en Sammy Mahdi. Dat is een flinke fractie van de politieke elite van dit land.

Niemand blaast de zaak definitief op. Zelfs niet na de zoveelste afwijzing van de nota’s die De Wever blijft voorstellen. Maar daarin is het vruchteloos zoeken naar maatregelen die ‘het kapitaal’, ‘de aandeelhouders’ of ‘de sterkste schouders’ straks wezenlijk meer doen bijdragen dan tot nu toe het geval is. En in vergelijking met de begrotingsgaten die Europa – en intussen opnieuw ook de ratingbureaus – België wil zien dichtrijden, zullen zelfs die voor de rechterzijde ‘onaanvaardbare’ maatregelen eerder symbolisch blijven. De echte inspanningen, aan inkomsten en aan uitgavenzijde, zullen hoe dan ook elders worden geleverd.

Na ontslag De Wever: ‘Is links Vlaanderen ervan overtuigd dat het beter zal zijn zonder Conner Rousseau aan tafel?’

Lasten en lusten

Het is een schoolvoorbeeld van de misschien wel meest klassieke links-rechtstegenstelling die er in een ontwikkelde verzorgingsstaat bestaat: who pays the ferryman? Hoe eerlijk verdelen we lasten en lusten? We noemen het: De Kloof.

Die eenvoudige politieke vaststelling maakt het aantal politieke alternatieven voor Arizona bijzonder klein. Zeker voor alternatieven met een fatsoenlijke parlementaire meerderheid en een liefst niet al te smal maatschappelijk draagvlak. De N-VA, de MR, Vooruit, Les Engagés en CD&V zijn goed voor 82 zetels op 150, een vrij comfortabele meerderheid. Maar ze kan dus niet gevormd worden, wegens De Kloof.

Laten we eens overlopen wat wiskundig mogelijk is.

Alternatief één: een terugkeer naar Vivaldi. Dus naar PS, Vooruit, Open VLD, MR, Ecolo, Groen en CD&V. Vivaldi II heeft amper 76 zetels op 150. Dat is al onhoudbaar weinig. Bovendien is de cruciale tegenstelling juist dezelfde als bij Arizona: De Kloof natuurlijk. Waarom zou de MR bij onderhandelingen om een heruitgave van Vivaldi niet nog koppiger de hakken in het zand zetten dan in Arizona-verband, een regering die ongetwijfeld liberaler en centrumrechtser zal zijn dan Vivaldi II? Vivaldi II is klinisch dood nog voor het opnieuw tot leven gewekt kan worden.

Nieuwe lasten

Alternatief twee: de oeroude klassieke tripartite. Socialisten, liberalen en christendemocraten hebben samen een al werkbare meerderheid van 81 zetels op 150. Maar, hetzelfde verhaal: De Kloof verdeelt op zijn minst de twee liberale partijen. Sinds de Open VLD in de oppositie zit, is haar voornaamste kritiek op zowel de Vlaamse regering als de federale regering-in-wording: te veel nieuwe lasten voor de burger. (Dat geldt trouwens ook voor de positie van Open VLD binnen Vivaldi.) De klassieke tripartite serveert zichzelf af.

Alternatief Drie. En dan is er nog de formule waaraan politoloog Dave Sinardet herinnerde in Het Laatste Nieuws: ‘de bubbel van vijf’. In 2000 al werkte De Wever, toen als preformateur, aan een alliantie van N-VA, PS, Vooruit, Open VLD en CD&V – hij was toen bereid om de MR te laten vallen. Als De Wever vandaag de Open VLD vervangt door Les Engagés is hij er opnieuw. Zo’n imaginaire bubbel met N-VA, PS, Vooruit, CD&V en Les Engagés bezet 78 zetels op 150, nog altijd heel krap. Bovendien zou De Wever dan premier worden van een klassieke centrumlinkse coalitie. Dan zal vlug blijken dat De Kloof qua (vermogens)fiscaliteit ongeveer even diep blijft zónder de MR aan tafel, maar wel nog met de N-VA. Want De Wever deelt als formateur toch geen nota’s uit waar hij niet zelf achter staat? De Barstende Bubbel: het zou zomaar een titel van de nieuwe Suske en Wiske kunnen zijn.

Theorie

Er zijn nog andere rekenkundige formules. Niet veel: zo is het onmogelijk om Zweeds te heroverwegen: N-VA, CD&V, MR en Open VLD hebben vandaag slechts 62 zetels op 150. Zo groot is ook de achteruitgang van dit deel van de rechterzijde. Tussen 2014 en 2018 bezette de regering- Michel aanvankelijk 85 zetels op 150, na het vertrek van N-VA’ers Hendrik Vuye en Veerle Wouters in 2016 nog 83. Twee (of drie) andere formules kunnen vandaag nog wel. Toch in theorie.

Eén. Een ‘volksfront’. Een regering linksom, toch als de PVDA-PTB mee mag doen en indien ook CD&V en Les Engagés als ‘links’ te beschouwen vallen. Zo’n volksfront heeft 78 zetels op 150, dat blijft bitter weinig. Zeker omdat er verder veel te weinig is wat al die partijen bindt. En zelfs in discussies over De Kloof zou er al rap een haast even reusachtige kloof gapen tussen wat PVDA-PTB minimaal en CD&V en Les Engagés maximaal zouden willen doen. En mogelijk ook de andere centrumlinkse partijen. Over al die verdere essentiële thema’s – asiel en migratie, defensie, houding tegenover de oorlogen in Oekraïne en het Midden-Oosten, inleveringen, sociaal beleid – vallen amper realistische onderhandelingen te verzinnen. Een links volksfront is onmogelijk omdat er noch in de politiek, noch in de samenleving een volksfront bestaat.

Twee: een regering rechtsom. N-VA, MR, Open VLD, CD&V en Les Engagés, indien die twee partijen nu weer als ‘rechts’ beschouwd kunnen worden. Die heeft 76 zetels op 150. Een bruggetje leggen over De Kloof zou mogelijk zijn, al is ook hier het water diep. Als minister van Financiën van Vivaldi zag Vincent Van Peteghem (CD&V) zijn fiscale hervorming geblokkeerd door Georges-Louis Bouchez. Waarom zou de MR-voorzitter na zijn verkiezingsoverwinning ineens toegeeflijker zijn?

‘Italiaanse’ coalitie in België?

Dan is er twee bis: een Hollandse of Italiaanse regering voor België. Rechtsom, met extreemrechts erbij. Met het Vlaams Belang erbij behaalt zo’n regering een ijzersterke meerderheid van 96 zetels op 150. Alleen is dat politieke dagdromerij voor rechtsextremisten en hun bondgenoten. De voorbije weken hebben de Open VLD en CD&V al lokale politici uit hun partij gezet of daarmee moeten dreigen omdat zij een meerderheid vormden met het Vlaams Belang. Het is honderd procent uitgesloten dat Sammy Mahdi en Eva De Bleekere straks precies dat zouden doen wat ze al hun partijgenoten hebben verboden.

En dan zijn er natuurlijk nog de Franstalige partijen MR en Les Engagés. Voor hen is het Vlaams Belang volstrekt ‘onaanvaardbaar’, en zonder Franstaligen is er geen federale regering mogelijk. En Bart De Wever is ten slotte toch de man van het no pasarán tegen het Vlaams Belang als potentiële coalitiepartner? Hoe zinloos een stem op extreemrechts is: dat voerde toch de boventoon in zijn verkiezingscampagne richting 7 juni? Een ‘Italiaanse’ coalitie in België, vergeet het maar.

Er zijn dus goede redenen waarom koning Filip zijn formateur nog een week de tijd gunt. De wiskundige alternatieven kent hij ook wel. De politieke vooruitgang die de andere formules zouden kunnen opleveren, ziet hij nog niet. Integendeel.