Expats in Brussel: ‘De Europese hoofdstad staat een democratische revolte te wachten’

Europese Brusselaars vertegenwoordigen maar liefst een kwart van de stemmen, maar tot nu toe is slechts 1 op 10 geregistreerd als kiezer. ‘Het gigantische potentieel van deze groep kiezers kan het politieke landschap stevig door elkaar schudden.’ Aldus Gerard Oosterwijk, expatkandidaat voor SP.A in Elsene.

Men zegt wel vaker dat Brussel een democratisch deficit heeft. Voor de verandering moeten we het eens niet over het democratisch tekort van de Europese instellingen hebben, maar wel over het lokale democratisch deficit van de hoofdstad van Europa.

In Brussel, een van de meest internationale steden ter wereld, loopt het aantal Europese vreemdelingen in sommige gemeentes op tot 35% van de totale inwoners. Brussel telt in totaal een dikke 400.000 niet-Belgen. Daarvan hebben 273.255 een Europese nationaliteit, dat zijn evenveel mensen als het aantal inwoners van Gent. Het is een groep die tot nu toe nauwelijks deelneemt aan de lokale democratie.

Socioloog Dirk Jacobs (ULB) merkt terecht op dat dit niet zozeer met een passiviteit van de expat te maken heeft, maar eerder met de vele drempels die er vandaag bestaan om effectief te kunnen stemmen. Als expat (ik voel me ondertussen wel echt Brusselaar) ken ik deze terughoudendheid om zich te registeren als kiezer. Elke EU-burger heeft dan wel het recht om te stemmen tijdens de lokale verkiezingen in de plek waar hij of zij woont, maar dat je in België dit recht niet automatisch toegekend krijgt vormt een hindernis. Dat er na registratie dan ook een stemplicht volgt, schrikt ook mensen af.

Er bestaan nochtans goede voorbeelden die tonen hoe de internationale gemeenschap meer betrokken kan worden in het lokaal beleid. We moeten beginnen met die drempels om te stemmen weg te werken. In Nederland worden alle stemgerechtigden die ten tijde van de verkiezingen bij de gemeente als inwoner ingeschreven staan automatisch opgeroepen om te gaan stemmen. Stemrecht en participatie gaan immers hand in hand.

Want vergis je niet: Europeanen in Brussel zijn vaak juist politiek erg geëngageerd. Vooral onderwerpen zoals schone lucht, mobiliteit en fietsveiligheid staan hoog op hun agenda. De vele burgerinitiatieven vinden dan ook wél vlotjes hun weg naar de internationale gemeenschap. De typische expat, werkend in een van de vele internationale instellingen, weet als geen ander dat de politiek nodig is om echt verandering te bewerkstelligen. Eens die slapende reus wakker geschud wordt, zou het wel eens voor een aardverschuiving kunnen zorgen. Eerst op ons lokaal beleid, maar met de mogelijkheid tot een spill-over naar andere beleidsniveaus.

Er bestaan nu al talrijke campagnes om niet-Belgische inwoners van Brussel bewust te maken van hun stemrecht, zoals ‘I Vote Where I Live’, waarvan ik de initiatiefnemer ben. Dit is een campagne door en voor Europeanen die wonen in Brussel. We schudden mensen wakker om zich te registreren, voor de deadline van 31 juli aanstaande. Andere initiatieven zoals het ‘One Brussels’-project van Brussels minister van Mobiliteit en Openbare Werken Pascal Smet (SP.A) gaat zelfs nog een stap verder en wil niet-Belgen stemrecht geven voor het hele gewest, niet enkel voor de gemeente.

Het gigantische politieke potentieel van deze groep kiezers, een kwart van het Brusselse electoraat, kan het politieke landschap stevig door elkaar schudden. In oktober komen er ook een aantal Europese kandidaten op, die in het Belgische systeem van voorkeursstemmen een goede kans hebben verkozen te geraken. Dit opent kansen om het democratisch gat dicht te rijden en wie weet kunnen we zelfs wegen op de institutionele hervormingen waar vele Brusselaars zo hard naar snakken.