‘Evenementen in de stad: hoe kan een stad leefbaar en aangenaam blijven voor de inwoners zelf?’

‘Hoe kunnen steden en gemeenten een evenwicht bekomen in de lusten en lasten van evenementen, toeristische activiteiten en trekpleisters?’, schrijven Christine Merckx en Julie De Smedt van het expertisecentrum Publieke Impact (Karel de Grote Hogeschool).

In Gent woedt volop een debat over de Gentse Feesten. Is het een volksfeest vooral voor de Gentenaars zelf? Of is het credo: hoe meer bezoekers van buitenaf, hoe beter? Ook Brugge haalde de laatste dagen het nieuws omdat de stad naar maatregelen zoekt om massatoerisme beter te beheren. De inwoners klagen ook daar en willen hun stad terug. De kern van de zaak hierin is telkens: hoe kan een stad leefbaar en aangenaam blijven voor de inwoners zelf? Hoe vermijd je als stad dat je door bezoekers van buitenaf overrompeld wordt? Dit kan door een weldoordacht evenementenbeleid, gebaseerd op metingen.

Evenementen in de stad: hoe kan een stad leefbaar en aangenaam blijven voor de inwoners zelf?

Niet enkel in Gent of Brugge liggen de vragen over lusten en lasten van evenementen en toerisme op tafel. Jaarlijks vinden er in België maar liefst 77.000 evenementen plaats. Zo blijkt uit onderzoek van het expertisecentrum Publieke Impact van Karel de Grote Hogeschool. Elk van die 77.000 evenementen vindt plaats op het grondgebied van een of andere gemeente. Deze trekken, naast de inwoners van de gemeente zelf, ook heel wat bezoekers van buitenaf.

Laten we wel eerlijk zijn: steden en gemeenten verwelkomen maar al te graag evenementen en bezoekers. Meer nog: vaak organiseren, faciliteren en investeren ze zelf in evenementen. Want evenementen versterken het gevoel van samenhorigheid onder de bewoners. Ze dragen bij aan de uitstraling en reputatie van de gemeente. Ook zorgen ze voor een toevloed van extra bezoekers die de lokale economie aanzwengelen. Evenementen betekenen voor gemeenten dus een enorme promotie. Zoals professor Greg Richards goed verwoordt, groeien steden steeds meer van ‘cities full of events’ naar ‘eventfull cities’. Dit kunnen we als onderzoekers naar evenementen en hun impact enkel maar toejuichen.

Primeert commercie op leefbaarheid?

Maar laten we even stilstaan bij de taak van deze lokale overheden. Volgens de Grondwet is de voornaamste en zelfs de enige taak van een burgemeester om te voorzien in de collectieve noden van haar inwoners. Dit betekent dat alles wat ze doen in eerste instantie gericht moet zijn op het invullen van de noden van deze inwoners. Ook haar evenementenbeleid. Commercie mag nooit primeren op de leefbaarheid voor de inwoners. Het moet er ten dienste van staan. Hoe kunnen steden en gemeenten een evenwicht bekomen in de lusten en lasten van evenementen, toeristische activiteiten en trekpleisters?

De sleutel tot een impactvol evenementenaanbod is de meerwaarde ervan voor de inwoners. Deze meerwaarde kan gemeten worden bij zowel de voorbereiding als de evaluatie achteraf van een evenement. Daarvoor zijn eenvoudige tools ter beschikking die evenementenorganisatoren maar ook steden en gemeenten zelf kunnen gebruiken.

De publieke impact van evenementen op de gemeente en haar inwoners monitoren, zowel maatschappelijk als economisch, gebeurt best op zowel het niveau van één evenement als op langere termijn. Enkel dan verkrijg je inzicht, kan je optimaliseren én creëer je draagvlak bij je inwoners. Hiermee vermijd je toestanden zoals in Amsterdam, Barcelona en Venetië. Maar ook dichterbij huis zijn er spanningen. In Brugge en zelfs in Oostende protesteerden de inwoners tegen overtoerisme, vaak als gevolg van een onvoldoende impactvol evenementenaanbod.

Een gedragen evenement

Als we kijken naar het niveau van één evenement tast een goed gedragen evenement het welzijn van de inwoners niet aan. De openbare orde wordt gehandhaafd. Daarbij is een vlotte en kwaliteitsvolle organisatie cruciaal. Meer nog dan het welzijn niet aantasten, bevordert een evenement zelfs het welzijn van de inwoners. Dit kan als het evenement op een of andere manier inhoudelijk verrijkend en/of maatschappelijk relevant is. Een ander criterium is dat het evenement zorgt voor een economische stimulans van de lokale handel. Als het evenement de reputatie van de stad of gemeente ten goede komt en het positieve buzz creëert, is de kans op een groter draagvlak groter. Het goed gedragen evenement zorgt ook voor een versterking van het geluksgevoel van de inwoners door ontspanning en entertainment te voorzien. Het sociaal weefsel onder de inwoners zou ook versterkt moeten worden dankzij een evenement. Deze criteria zijn cruciaal op het niveau van één evenement.

Een weldoordachte spreiding van evenementen in de tijd, in de openbare ruimte, in doelgroepen en in inhoud is dan essentieel om de druk op de inwoners zoveel mogelijk te beperken.

Maar een evenement is geen eiland op zich. Een stad of gemeente organiseert meestal een hele resem evenementen. Deze bekijken en vergelijken we best in relatie tot elkaar. Een weldoordachte spreiding van evenementen in de tijd, in de openbare ruimte, in doelgroepen en in inhoud is dan essentieel om de druk op de inwoners zoveel mogelijk te beperken. Zo worden er best geen twee rockfestivals in dezelfde maand, op hetzelfde plein en voor dezelfde doelgroep georganiseerd. Tenzij het tweede rockfestival een uitgesproken meerwaarde heeft voor de inwoners.

De start van het festivalseizoen is net begonnen. Overal worden tentjes opgesteld, muziek weergalmt in de straten en het bier vloeit rijkelijk. Goed voor de lokale economie én de levendigheid in onze regio. Maar houd rekening met de leefbaarheid. Die kent steeds meer grenzen. De inwoners zijn mondiger dan ooit en willen dat er naar hen geluisterd wordt. Zij willen als belangrijkste stakeholder in dit verhaal eerst komen en gehoord worden. Alle goedbedoelde intenties ten spijt mag enkel buikgevoel niet langer doorslaggevend zijn in het organiseren, faciliteren en vergunnen van evenementen. Metingen, objectieve data en burgerparticipatie vormen hierin dé succesfactoren.

Christine Merckx is hoofd van het expertisecentrum Publieke Impact van de Karel de Grote Hogeschool in Antwerpen. Julie De Smedt is als wetenschapscommunicator verbonden aan het expertisecentrum.