‘Er tekent zich een cultuur af van de uitzuivering die mensen en groepen stigmatiseert of uitsluit’

Naar het voorbeeld van hun Engelstalige collega’s willen 35 Vlaamse schrijvers en intellectuelen in een open brief aandacht vragen voor een nieuw maatschappelijk probleem: het gestaag indammen van het recht op de vrije meningsuiting.

In een open brief houden 153 Engelstalige schrijvers en intellectuelen een vurig pleidooi voor het behoud van de vrije meningsuiting, en tegen dat wat ze cancel culture noemen: het traag maar gestaag indammen van dat recht op vrije meningsuiting door wat wij kennen als ‘politieke correctheid’.

Wij delen die bezorgdheid, en vinden dat dit de links/rechts-tegenstelling moet overstijgen. We leven weliswaar in een democratie, en in de rechtsstaat kan en mag niemand vervolgd worden puur om het uiten van een opinie, behoudens gevallen van laster of eerroof.

Maar in de marge van bepaalde protestbewegingen, hoe legitiem ook, ontwikkelen zich vormen van intolerantie die neigen naar claims op morele suprematie, bekend als wokeness. Kritische reflectie en tegenspraak worden niet meer geaccepteerd, humor en satire worden problematisch. Taal en woordgebruik zijn permanent onderhevig aan correctie, er tekent zich een cultuur af van de uitzuivering die mensen en groepen stigmatiseert of uitsluit.

In de media, de culturele sector en de academische wereld bestaat het gevaar dat deze cancel culture omwille van de maatschappelijke premissen wordt geabsorbeerd en zelfs gepromoot. Dat kan de bedoeling niet zijn. De strijd tegen racisme en discriminatie mag niet ontaarden in een dwingende pensée unique. Op elk moment moeten woord en tegenwoord vrij kunnen geuit worden in een open debatcultuur.

Onze openbare omroep heeft in het handhaven van die intellectuele diversiteit een belangrijke missie. Het onderwijs moet dit aanmoedigen en onbevooroordeeld jongeren de smaak van de free speech aanleren. ‘Du choc des idées jaillit la lumière’ moet het devies zijn, niet het reproduceren van voorgekauwde meningen.

Bovenvermelde open brief eist voor schrijvers en intellectuelen het recht op om te ‘experimenteren, risico’s te nemen en zelfs fouten te maken’. Wij eisen dit recht om tegen de ‘mainstream’ in te gaan op voor élke burger, elk individu, buiten de druk van partij, groep, lobby of instituut.

Democratie speelt zich niet alleen in het stemhokje af, maar gaat over mondigheid en actief verlichtingsdenken. Laten we daar allen werk van maken.