‘Er is nood aan een mensenrechtenexpert in het nieuwe adviesorgaan rond de coronacrisis’

Mensen geven hun vrijheden niet op voor maatregelen die niet logisch lijken, schrijft Kati Verstrepen. ‘Een weloverwogen balansoefening, vertrekkende vanuit de fundamentele gelijkheid van iedereen, kan het vertrouwen van de burger in de genomen maatregelen en de adviesraad alleen maar vergroten.’

Nu het duidelijk is dat we nog niet meteen van het coronavirus verlost zijn, wordt de GEES, de groep van experten die instond voor de exitstrategie, ontbonden. Een exitstrategie lijkt immers niet meteen aan de orde. Wel een visie op de langere termijn, aangezien we misschien nog een jaar of langer met deze toestand zullen te maken hebben.

Omdat het belangrijk is dat er een meer permanente structuur komt, wil Celeval, de evaluatiecel binnen de Nationale Veiligheidsraad, een nieuwe adviesraad installeren. Naast Sciensano en medische experten zullen ook andere experten betrokken worden.

Zij moeten een antwoord geven op de vraag hoe we op langere termijn als samenleving kunnen omgaan met het coronavirus. Voor de Liga voor Mensenrechten is het duidelijk dat ook een mensenrechtenexpert in deze adviesraad nodig is.

Sinds we in maart in volledige lockdown gingen, kregen we te maken met een lappendeken aan maatregelen die onze vrijheden en grondrechten enorm beperken. We moesten allemaal in ons kot blijven, het werd ons verboden om op een bankje te zitten en veel bedrijven moesten volledig dicht. Naast de beperking op ons recht op vrijheid kwam ook ons recht op vereniging en ons recht op privacy in het gedrang. Dat is de voorbije maanden duidelijk gebleken.

Ook de huidige heropflakkering van het virus bracht heel wat maatregelen met zich mee: een avondklok, een brede mondmaskerplicht en strenge beperkingen voor de culturele sector. Wanneer we besmet blijken, komen onze data in een centrale databank, onze gegevens worden geregistreerd bij een horecabezoek, we moeten melden wanneer we naar het buitenland trekken – met eventuele quarantaine tot gevolg – en daar komt binnenkort nog de corona-app bij.

Heel veel maatregelen, maar blijkbaar is er nog weinig motivatie om ze te volgen. Waar we in het voorjaar nog #tousensemble binnenbleven, geven we nu onze herwonnen vrijheid niet zo gemakkelijk op. We zijn de coronamaatregelen moe, was de conclusie van een onderzoek van de UGent. Slechts 1 op de 3 landgenoten volgt de maatregelen nog strikt op.

Eén van de redenen voor die verlaagde motivatie is dat er veel maatregelen zijn die niet consistent of niet logisch zijn. Denk maar aan een voorstelling in een cultuurhuis met een zeer beperkt publiek in tegenstelling tot een overvol vakantievliegtuig naar pakweg de Canarische Eilanden. Of de mondmaskerplicht die verschillend is van gemeente tot gemeente.

Eerlijk gezegd, dat verbaast ons niet. In een democratie geven mensen hun vrijheden niet op voor maatregelen die niet logisch lijken. We willen bijdragen aan een collectief doel en willen opofferen als het aangetoond is dat die opoffering noodzakelijk is en in verhouding staat met wat we willen bereiken. Dit is wat men de proportionaliteitstoets noemt. Dat soort kritische afweging van belangen is de dagelijkse praktijk voor iedereen die met mensenrechten bezig is.

Hoe verhouden individuele rechten zich tot het algemeen belang? Denk maar aan de discussie rond het nut van mondkapjes op drukke plaatsen versus verlaten landweggetjes. Hoe zien die rechten eruit voor verschillende groepen in onze samenleving? De vraag of het thuisblijven voor mensen met een tuin dezelfde impact heeft als voor grote gezinnen in kleine appartementen moet hier gesteld worden.

Hoe brengen we alle belangen met elkaar in evenwicht? Net die oefening is nodig om op lange termijn samen te leven met dit virus. Net daarom is een mensenrechtenexpert in het nieuwe adviesorgaan nodig.

Die weloverwogen balansoefening, vertrekkende vanuit de fundamentele gelijkheid van iedereen, kan het vertrouwen van de burger in de genomen maatregelen en de adviesraad alleen maar vergroten. En dat zou toch geen slechte zaak zijn?