Energie-expert Ronnie Belmans maakt zich grote zorgen. Waar gaan we de komende jaren voldoende elektriciteit halen? ‘Ik heb niet de indruk dat de opstellers van het regeerakkoord zich daarvan bewust zijn.’
‘Er staat weinig of zelfs niets in het regeerakkoord over energie’, zegt Ronnie Belmans. Het klinkt als een grap – het hoofdstuk energie telt negen pagina’s – maar hij bedoelt het ernstig.
Professor emeritus Belmans was jarenlang directeur van Energyville, van 2017 tot 2022 was hij voorzitter van de VREG en hij zit nog altijd in de raad van bestuur van het Studiecentrum voor Kernenergie in Mol.
Met nog eens een verlenging voor de twee jongste kernreactoren en het voornemen werk te maken van een heel nieuw type van kernreactor, is het regeerakkoord nochtans een geschenk voor de nucleaire sector.
Wat bedoelt u dan met ‘weinig of niets’?
Ronnie Belmans: Er staat in ieder geval niets in het regeerakkoord dat ons de komende tien jaar meer elektriciteitscapaciteit zal opleveren. Neem die verlenging van Doel 4 en Tihange 3 met nog eens tien jaar. U bent het toch met me eens dat we daar vandaag of morgen helemaal niks aan hebben? Nochtans zullen we vooral de komende jaren in de problemen zitten.
Die jaren worden kritiek. Met die tweede verlenging heropent de regering-De Wever ook de onderhandelingen die de regering-De Croo met Engie net had afgesloten. Voorlopig zorgen die voornemens uit het regeerakkoord alleen voor meer onzekerheid, want we weten niet wat de uitkomst zal zijn.
Waarom worden de komende jaren kritiek?
Belmans: Er is maar één manier waardoor we onafhankelijk kunnen worden van fossiele brandstoffen zoals aardgas, en dus ook van landen als Rusland en de Verenigde Staten: elektrificatie. Dat is ook de enige toekomst die de industrie in Europa heeft.
Mensen beginnen met elektrische wagens te rijden en gebruiken warmtepompen, maar ook kmo’s zullen straks snel van het aardgas af willen. Vanaf 2027 maakt het Europese prijsmechanisme ETS-2 aardgas en petroleum duurder voor kleine bedrijven en ook burgers, wat natuurlijk grote effecten zal hebben.
Veel van die bedrijven kunnen op een warmtepomp overschakelen voor hun productie, maar daar moet dan wel elektriciteitscapaciteit voor zijn. Ik maak me grote zorgen of dat zal lukken.
‘N-VA en MR geloven in kernenergie. Dat is ook hun goed recht en ik heb daar geen probleem mee. Maar het zal ons niet snel iets opleveren.’
Welk doemscenario ziet u dan?
Belmans: Ik ben niet bang voor een black-out, maar de onzekerheid zal toenemen. In Nederland zitten ze nu al in de problemen, hier en daar kunnen delen van de industrie er niet meer aangesloten worden op het net. In België is ook 25 jaar lang niet sterk geïnvesteerd in het elektriciteitsnetwerk. Ik heb niet de indruk dat de opstellers van het regeerakkoord zich daarvan bewust zijn.
Wat had er dan wel moeten gebeuren?
Belmans: De windmolenparken op zee moeten in ieder geval zo snel mogelijk gebouwd worden. Maar in het regeerakkoord wordt die bouw vertraagd – daar begrijp ik helemaal niets van. De bevolking moet weten wat ze wil: het is in België onmogelijk geworden om op land windmolens te bouwen, want dan breekt er protest uit.
Liefst moeten ook alle kabels onder de grond, en mogen windmolens alleen nog in de Noordzee. Voor ingenieurs is dat allemaal geen probleem, maar dat maakt die projecten wel duurder. Het wordt tijd dat politici dat tegen de mensen durven te zeggen.
De kosten van het te bouwen energie-eiland in zee zijn wel geëxplodeerd: de regering-De Wever wil daarover volgende maand al een beslissing nemen.
Belmans: Dat gaat over iets anders, vooral over de kosten van de verbindingen met gelijkstroomkabels en hun koppeling aan het bestaande net. De producenten daarvan zijn helemaal overboekt, waardoor ze als prijs kunnen vragen wat ze willen.
Ze zijn ook heel terughoudend om hun productiecapaciteit op te vijzelen, omdat ze niet zeker zijn of er over vijf of tien jaar nog zo veel interesse zal zijn in offshore windenergie. Daardoor zijn de prijzen met een factor twee of meer gestegen, dus het is logisch om die delen voorlopig uit te stellen.
De verbindingen met andere landen zullen even op zich laten wachten, maar we moeten er wel voor zorgen dat we de energie van onze windmolenparken aan land kunnen brengen. Zelfs als we niet voor het meest optimale scenario kunnen kiezen door die kostenstijgingen, moeten we daarmee doorgaan. We zullen alles nodig hebben. Het is aan politici om burgers te overtuigen van de noodzaak.
Beleeft kernenergie een renaissance? ‘Verdubbeling van nucleair vermogen in Europa is haalbaar tegen 2050’
Is, daarnaast, het verlengen van twee reactoren met nog eens tien jaar niet de logica zelve?
Belmans: Ik doe daar geen uitspraken over. Ik wacht op de prijs die zal moeten worden betaald voor de elektriciteit van de kerncentrales voor de eerste verlenging van tien jaar, want die kennen we voor alle duidelijkheid nog altijd niet. Pas daarna weten we hoe interessant die verlenging is.
Over dat contract is ook met Engie onderhandeld met de zekerheid dat van een verdere verlenging geen sprake zal zijn. Ik weet niet of zij zomaar zullen aanvaarden dat daarop teruggekomen wordt.
Engie heeft natuurlijk geen al te beste reputatie: die eerste verlenging was ook onmogelijk, maar daarmee dreef het bedrijf alleen zijn prijs op.
Belmans: Vindt u? Ik heb die mensen de voorbije dertig jaar van dichtbij leren kennen, en die weten heel goed waar ze mee bezig zijn. Maar ik hoor nu dat ze in de regering ook andere reactoren langer open wil houden. De discussie daarover zou echt alleen maar afleiden van wat er dringend moet gebeuren. Ze geven graag de indruk met van alles bezig te zijn, maar er beweegt niets.
U zit in de raad van bestuur van het SCK in Mol. Bent u tevreden dat deze regering ook de bouw van een nieuwe kerncentrale wil voorbereiden?
Belmans: Als ze zeer snel alle beslissingen nemen die nodig zijn, kan het SCK zonder tegenslagen tegen 2035 een schaalmodel af hebben van een SMR oftewel een kleine, modulaire reactor van de vierde generatie. Een grote reactor bouwen volgens een model dat al bestaat, zou misschien vijftien jaar duren: vijf tot zeven jaar om alle vergunningen en financiering in orde te krijgen en nog eens zeven tot acht jaar om de reactor effectief te zetten.
De Nederlanders zijn daar een jaar of vijf geleden mee begonnen, en zij zijn ondertussen tot de vaststelling gekomen dat de staat de grootste kosten moet betalen of garanties moet geven. Een operator vinden wordt heel erg moeilijk.
Engie zal dat al helemaal niet willen?
Belmans: Nee. EDF zit in Frankrijk ook in ademnood, dus daar is weinig interesse. Welk bedrijf zal naar ons land willen komen, waar je zelfs geen duiventil meer gebouwd krijgt, om investeringen van miljarden euro’s te doen voor een zeer lange bouwtijd?
Er staat nu drie keer honderd miljoen euro in de begroting ingeschreven. Dat is niet genoeg om de nucleaire industrie weer op te bouwen die ondertussen verdwenen is.
Ik was onlangs op bezoek in Hinkley Point in Engeland, waar een nieuwe reactor wordt gebouwd. Om alleen nog maar voldoende technici te vinden, zoals lassers, hebben ze nieuwe opleidingen moeten oprichten. Dat vergt ook tijd.
Samenwerking over de landsgrenzen heen, zoals met Nederland, moet zeker een optie zijn. Maar voorlopig zie ik niet de visie en de consistentie die nodig zijn om zo’n project tot een goed einde te brengen.
Net als veel andere experts gelooft u in het belang van warmtepompen voor de transitie. De btw daarop wordt verlaagd. Is dat een positief punt?
Belmans: Gaan ze alleen de btw op een warmtepomp verminderen of de btw op de installatie van een warmtepomp? Die pomp is natuurlijk een beduidende kostenpost, maar lang niet de enige voor mensen die zo’n installatie willen plaatsen.
Fundamenteel blijft de overheid op elektriciteit veel meer heffingen leggen dan op gas, wat die warmtepompen natuurlijk veel minder aantrekkelijk maakt. Wanneer gaan ze daar eindelijk eens werk van maken?
Politici moeten duidelijk maken dat de overstap naar warmtepompen, net als naar elektrische wagens, essentieel is. Ik lees alleen niets in het regeerakkoord over hoe ze mensen die dat niet zelf kunnen betalen daarmee zullen helpen.
Straks worden met ETS-2 dus aardgas en petroleum duurder voor bedrijven en burgers. Hoe zullen we mensen helpen die hun gasfactuur zien stijgen en geen geld hebben voor een warmtepomp? Voor zover ik kan zien is er helemaal geen plan.
Stefaan Van Hecke beweert deze week in Knack dat het regeerakkoord deels leest als een wraakoefening op de groenen en dan vooral Tinne Van der Straeten. Vindt u dat ook?
Belmans: Nee, dat is echt overdreven. Iedereen weet al heel lang dat de N-VA en de MR geloven in kernenergie. Dat is ook hun goed recht. Daar heb ik geen probleem mee, maar het zal ons alleen niet snel iets opleveren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier