Twee jaar geleden solliciteert Natali T. B. bij een boekhoudkantoor via de Brusselse arbeidsbemiddelaar Actiris. Nadat ze haar cv en motivatiebrief heeft ingediend, ontvangt ze een antwoord via e-mail. Daarin vraagt de werkgever naar haar loonverwachtingen en geboortedatum. ‘Doodnormale vragen, er leek geen vuiltje aan de lucht’, zegt ze tegen Knack.
Maar wanneer Natali naar beneden scrolt, merkt ze dat het boekhoudkantoor per abuis het interne mailverkeer mee had verstuurd naar de sollicitante. Met daarin de zin: ‘niet zo slecht maar zwart en op leeftijd.’ Ze besluit de mail droogweg te beantwoorden. ‘Ook al was ik gechoqueerd.’ Natali wordt niet aangenomen.
Het is een van de dossiers die Unia de afgelopen jaren heeft behandeld. Daags voor 21 maart, de Internationale Dag tegen Racisme, meldt het interfederaal gelijkekansencentrum dat het vorig jaar 670 racismedossiers heeft geopend – tegenover 735 een jaar eerder. Ongeveer een derde van de 670 recente dossiers betreft de werksfeer. ‘En bijna de helft daarvan komt neer op problematische werkrelaties met collega’s, leidinggevenden of klanten’, zegt directeur Els Keytsman.
Onder de dossiers is er bijvoorbeeld een geval van iemand die ontslag neemt omdat die geregeld wordt beledigd wegens zijn afkomst, zonder dat de personeelsdienst reageert. Of van een werknemer die wordt lastiggevallen wanneer een nieuwe leidinggevende aan het roer komt.
Niet alle meldingen bij Unia monden uit in dossiers. ‘We openen pas een dossier wanneer we denken dat er iets aan de hand is’, zegt Keytsman. ‘Soms volstaat het dat we de tegenpartij horen om een dossier af te sluiten. Ook stuiten we op gevallen waar we simpelweg te weinig bewijs in handen hebben. Vaak onderhandelen we met de tegenpartij om excuses of een schadevergoeding. Maar als de onderhandelingen afspringen, kunnen we naar de rechter stappen.’
‘Niet zo slecht maar zwart’ meldt een interne mail over een sollicitante.
Knipperlicht
Als mogelijk slachtoffer is het niet evident om de stap richting Unia te zetten, zeker niet als de mogelijke dader hiërarchisch hoger staat. Daarom benadrukt Keytsman dat de wensen van de melder altijd gehonoreerd worden. ‘Elke stap wordt overlegd.’
Los van de individuele gevallen poogt Unia om discriminatie in het algemeen te voorkomen. Uit recent onderzoek van de UGent blijkt dat discriminatie de belangrijkste oorzaak is van de lage werkzaamheidsgraad van migranten die van buiten de Europese Unie komen.
Het gelijkekansencentrum kijkt daarvoor naar de technologische ontwikkelingen rond artificiële intelligentie. ‘Algoritmes kunnen makkelijk patronen herkennen. Via AI zou de arbeidsinspectie proactiever kunnen optreden, want in België zijn veel gegevens bekend.’ Zo zou AI de profielen van werkgevers binnen bedrijven van één sector of binnen een bepaalde regio met elkaar kunnen vergelijken. ‘Stel je voor dat blijkt dat bepaalde werkgevers significant minder werknemers van buitenlandse afkomst tellen dan andere. Dan hebben we een objectief knipperlicht. Let op, dat wil niet zeggen dat er per definitie discriminatie is. Maar dan kan de arbeidsinspectie er wel gerichter op controleren.’ Daarnaast wil Unia dat werkgevers verplicht worden om een preventiebeleid te voeren.
Via algoritmes zou de arbeidsinspectie proactiever kunnen optreden.
Dries Van Langenhove
Naast de racismedossiers in het domein werk, opende Unia ook een 170-tal dossiers in de categorie ‘maatschappij’ – denk aan haatspraak op straat. Ook online hatespeech komt vaak voor. In dat opzicht noemt Keytsman het een bemoedigend signaal dat gewezen Vlaams Belang-parlementslid Dries Van Langenhove vorige week werd veroordeeld door de correctionele rechtbank van Gent. ‘Unia had zich niet toevallig burgerlijke partij gesteld. Ik weet dat sommigen denken dat Van Langenhove “mopjes” maakte, maar dit ging over duizenden haatdragende en racistische berichten in besloten groepen op Facebook en Discord. Van Langenhove droeg niet alleen de eindverantwoordelijkheid, hij gaf ook de opdracht om mensen als ex-VRT-medewerker Jihad Van Puymbroeck online te belagen. Bovendien was er totaal geen schuldinzicht.’
Keytsman benadrukt dat Unia mensen niet per se in de gevangenis wil, zelfs niet in strafrechtelijke zaken waar het vaak pleit voor alternatieve maatregelen, zoals een bezoek aan de Kazerne Dossin. Wat Keytsman betreft zouden er nog veel meer opties moeten zijn voor zulke alternatieve maatregelen.
Ook in het geval van Natali is een veroordeling door de rechter niet het belangrijkste, zegt ze. ‘Ik hoop vooral dat het bedrijf erkent dat er sprake was van discriminatie en dat het beseft dat het niet normaal om mensen niet op hun competenties, maar op hun uiterlijk te beoordelen. ’
