Een groep academici en middenveldorganisaties roepen op om het eindrapport van ‘de bijzondere commissie voor het koloniaal verleden’ te publiceren. Dat blijft geblokkeerd in de Kamer. ‘Mensen hebben het recht om te weten waarom ze niet tot een consensus zijn gekomen binnen de commissie.’
Meer dan 230 academici en mensen uit het middenveld roepen in een open brief in de krant De Morgen op om het eindrapport van ‘de bijzondere commissie voor het koloniaal verleden’ te publiceren. Het initiatief kwam van het Collectif Mémoire Coloniale et Lutte Contre les Discriminations. Het grote vraagteken: ‘Waarom heeft het federaal parlement het eindrapport van de commissie, met hoorzittingen, rapporten en conclusies van wetenschappelijke experts, nog steeds niet gepubliceerd?’
Drie parlementsleden van N-VA, Vlaams Belang en MR weigeren. De brief roept Kamervoorzitster Éliane Tillieux (PS) op om haar verantwoordelijkheid te nemen.
Verontschuldigingen
De parlementaire Congo-commissie onder leiding van Wouter De Vriendt (Groen) werd net voor de zomer van 2020 gevormd. Een groep experts, aangesteld door die commissie, deed onderzoek naar ‘de Onafhankelijke Congostaat en het koloniale verleden van België in Congo, Rwanda en Burundi’. Verder bogen ze zich over ‘herstel’ en moesten ze ‘beleidsaanbevelingen over toekomstige samenwerkingen met de drie landen’ formuleren.
Dat leidde eind 2022 tot een politieke impasse. Uiteenlopende standpunten over verontschuldigingen en herstelbetalingen vielen binnen de Vivaldi-regering niet te verzoenen. ‘De Kamer heeft haar afspraak met de geschiedenis gemist’, zei De Vriendt.
Het eindrapport is een combinatie van verschillende rapporten die doorheen de voorbije jaren zijn samengesteld, na hoorzittingen met meer dan 100 expert en organisaties. ‘Het bestaat uit zowel rapporten van experts in een voorbereidende fase met aanbevelingen als uit rapporten over wat de Congo-commissie erna deed, met onder andere hoorzittingen, een bezoek aan Centraal-Afrika en politieke debatten’, zegt Eline Mestdagh (UGent) ‘Het is dus een sluitstuk van al het werk dat de Congo-commissie deed.’
Speelbal van de politiek
Zonder formele goedkeuring voor de verkiezingen in juni wordt het rapport niet openbaar gepubliceerd, en dreigen twee jaar parlementair werk, honderden hoorzittingen en aanzienlijke overheidsuitgaven verloren te gaan. Dan kan het rapport niet meer worden gebruikt als parlementair verslag voor politieke of andere doeleinden.
‘Het idee was altijd dat er een finaal rapport zou komen over de werking van de commissie’, zegt Mestdagh. ‘Normaal is die publicatie gewoon een formaliteit, maar plots werd dit tegengehouden.’
De Congo-commissie zelf liep vast. De liberale fractie vreesde dat verontschuldigingen de deur zou openen naar herstelbetalingen, en de N-VA en Vlaams Belang waren al vanaf het begin sterk gekant tegen het werk van de commissie. Dat kan volgens Mestdagh nu meespelen in hun weigering van de publicatie.
‘Het is makkelijk om een karikatuur te maken van de vraag naar erkenning voor het koloniale verleden, en het voor te stellen als een doorgeslagen woke-thema. Maar dat is een totale miskenning van een complexe en veelzijdige denkoefening die de commissie deed’, zegt Mestdagh. ‘De oppositiepartijen maken van de vraag naar dekolonisatie een speelbal van de politiek.’
‘Nadruk op slachtofferschap’
Tomas Roggeman (NV-A) is een van de drie parlementsleden en rapporteurs van de Congo-commissie die volgens de briefschrijvers weigert het rapport te publiceren.
Toen de commissie op niets uitdraaide, reageerden hij tevreden omdat ‘geschiedkundige feiten niet meer de eigenlijke zaak waren’, ‘het blanke schuldgevoel te veel werd opgeklopt’ en er te veel nadruk zou liggen op ‘het slachtofferschap van leden in de zwarte gemeenschap’.
‘Niemand heeft mij ooit gevraagd of ik akkoord zou gaan met de publicatie van dat rapport’, zegt Roggeman in een reactie aan Knack. ‘Ik heb me daar niet tegen verzet. Ik vind dit een schijndebat. Er is een document en elk lid van de commissie kan dat raadplegen. Als iemand dat document wenst, wil ik het gerust doorsturen. Men probeert dit rapport een parlementair statuut te geven om het na de verkiezingen politiek te kunnen recupereren. Omdat de parlementaire commissie nooit is beëindigd, is het document ook niet gepubliceerd. Dat is niet de schuld van de N-VA, maar van de Vivaldi regering.’
Voor Mestdagh voelt het ook als een verwaarlozing van het geleverde werk. ‘Een groot deel van de ondertekenaars zijn mensen die veel hebben gedaan voor de commissie en hun expertise hebben aangedragen. De commissie riep een team experts op die een consensus vormden over het historische onrecht van het koloniale verleden’, zegt Mestdagh.
‘Tijdens de hoorzittingen in het parlement wordt die consensus in twijfel getrokken. Wat is dan nog het belang van het werk van de experts? Het toont dat de bereidheid van een aantal partijen om daadwerkelijk iets te doen met die commissie heel klein was. Het is één zaak dat er geen excuses komen, maar dat bovendien al die inspanningen verloren gaan, is onrechtvaardig.’
Publiek belang
Verder gaat het voor de ondertekenaars van de brief ook over transparantie vanwege de overheid. Mestdagh: ‘Mensen hebben het recht om te weten waarom er geen excuses zijn gekomen in de eindfase, en waarom ze niet tot een consensus zijn gekomen binnen de commissie. Nu blijft dat voor buitenstaanders een zwarte doos.’
De ondertekenaars van de brief hopen het parlement met publieke druk alsnog te overtuigen om het rapport formeel goed te keuren. Mestdagh: ‘De Congo-commissie is er gekomen door druk van buitenaf. Opnieuw druk uitoefenen is volgens mij het beste wat we kunnen doen. Dit gaat echt niet alleen over de strijd tegen racisme, het is ook een kwestie van politieke transparantie. De publicatie zou helderheid kunnen bieden, en ervoor zorgen dat de rapporten verder kunnen worden gebruikt door mensen die wel willen werken in de richting van herstel en erkenning.’
Federaal Parlement
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier