Het algemeen belang is in onze democratie vaak ondergeschikt aan het partijbelang. Dat bleek de voorbije weken op verschillende beleidsniveaus.
Op het lokale niveau was de vorming van het Gentse stadsbestuur het belangrijkste nieuws van de afgelopen week. Zoals in vele andere steden en gemeenten draaide de discussie in Gent niet zozeer rond een programma, wel rond wie er burgemeester zou worden. Uiteindelijk ging de sjerp naar Mathias De Clercq (Open VLD), die een bestuurscoalitie heeft gevormd met Groen-SP.A en de CD&V. De liberalen betalen daarvoor een hoge prijs, want Groen-SP.A krijgt zeven van de tien – én ook nog eens de zwaarste – schepenportefeuilles. De Open VLD mag er twee invullen, de CD&V levert de schepen van Burgerzaken en Protocol. Wat politicoloog Carl Devos (UGent) de commentaar ontlokte: ‘Eén schepen, voor Burgerzaken en Protocol. Soms is er gewoon bij zijn inderdaad het enige wat telt.’
Gent heeft nu een schepen voor ‘Feesten en Facility Management’. Is dat een voltijdse job?
Het Gentse coalitieakkoord met De Clercq als burgemeester werd gesmeerd met mandaten en dus met belastinggeld. Daarmee treedt de nieuwbakken burgemeester ‘in de voetsporen van zijn leermeester Guy Verhofstadt’, zoals Stefaan Michielsen van zakenkrant De Tijd opmerkte. Daarnaast zien we in Gent wat voor de meeste steden en gemeenten geldt: te veel schepenen, die te weinig omhanden hebben. Zo heeft Gent een schepen voor ‘Feesten en Facility Management’ – je loopt ermee in de kijker, maar is dat ook een voltijdse job?
Voor de Open VLD is de Gentse burgemeesterssjerp belangrijk, want voorzitster Gwendolyn Rutten had vooraf de ambitie uitgesproken om in vier centrumsteden de burgemeester te leveren. Na Bart Somers in Mechelen, Vincent Van Quickenborne in Kortrijk en Bart Tommelein in Oostende slaagt ze daarin met Mathias De Clercq. Maar met het algemeen belang heeft de vorming en samenstelling van het Gentse stadsbestuur weinig te maken.
Op het Vlaamse niveau was er het nieuws dat minister van Begroting en Energie Bart Tommelein (Open VLD) vanaf begin volgend jaar burgemeester wordt van Oostende, en dat hij zal worden opgevolgd door zijn partijgenote Lydia Peeters. De liberale minister van Cultuur Sven Gatz wordt Vlaams viceminister-president. Zelf had Tommelein herhaaldelijk verklaard dat hij de burgemeesterssjerp pas zou omgorden na de verkiezingen in mei 2019.
Door Peeters nog snel voor zes maanden Vlaams minister te maken, kunnen de liberalen een minder bekend gezicht in de schijnwerpers plaatsen. En het is een vrouw, niet slecht na de ophef over de keuze van de CD&V om Steven Vanackere aan te wijzen als directeur bij de Nationale Bank, waardoor het directiecomité daar nu volledig uit mannen bestaat. Bovendien staat de Open VLD zwak in Limburg en kan een excellentie uit deze gouw voor steun zorgen. Het waren trouwens soortgelijke redenen – op het genderaspect na – die er vorige maand toe leidden dat Sander Loonens (N-VA) minister van Defensie werd, nadat Steven Vandeput de burgemeesterssjerp in Hasselt had veroverd. Deze benoemingscarrousels hebben niets te maken met het algemeen belang, alles met het partijbelang.
Wat is nog de taak van een parlementslid als hij of zij, gedirigeerd door de partij, niet meer tot een eigen mening mag komen?
Op het federale niveau steeg de laatste weken de spanning in de regering-Michel over het VN-migratiepact dat op 10 en 11 december in Marrakesh moet worden goedgekeurd. Dezer dagen komen de experts, voorgedragen door de politieke partijen, in het parlement uitleggen wat er precies in dat pact staat en wat de gevolgen daarvan kunnen zijn.
Het ergste is niet dat de visie van die experts al langer bekend is. Veel erger is dat het bij de discussie over het VN-migratiepact helemaal niet meer over de inhoud gaat. De uitleg van de experts zal de mening van de parlementsleden niet meer beïnvloeden, gaven Franstalige liberalen toe. Waarom moeten die experts dan nog opdraven? En fundamenteler: wat is nog de taak van een parlementslid als hij of zij, gedirigeerd door de partij, niet meer tot een eigen mening mag komen? De hooglopende discussie binnen de regering-Michel over het VN-migratiepact heeft niets meer te maken met het algemeen belang, wel met het partijbelang.
Democratie is niet makkelijk, maar zoals het nu op het lokale, het Vlaamse én het federale vlak loopt, wordt die democratie al te vaak door de particratie uitgeschakeld. Daar waarschuwt politicoloog Wilfried Dewachter (KU Leuven) al decennia voor: slecht werkende instellingen, politieke partijen die elkaar liever schaak zetten dan fundamenteel over de inhoud te discussiëren. De burger mag stemmen, maar zijn stem wordt niet gehoord.
Dit artikel verschijnt woensdag 5 december in Knack.
Beluister Knack
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
