Een vervroegd einde voor Vivaldi? ‘Puur vanuit beleid valt de regering best zo snel mogelijk’

Iedereen denkt erover na, maar enkel Sammy Mahdi (CD&V) zegt het: de kans groeit dat de federale regering haar rit niet uitrijdt. Wetstraat-veteranen Rik Van Cauwelaert en Guy Tegenbos wikken en wegen. ‘Sorry, maar ik zie eigenlijk geen oplossing.’

Was het een slip of the tongue of een doelbewuste keuze? Met zijn uitleg over hoe de CD&V rekening houdt met vervroegde verkiezingen in 2023, gaf gedoodverfd voorzitter Sammy Mahdi een inkijk in hoe zijn partij tegenover de Vivaldi-regering staat.

De huidige staatssecretaris voor Asiel en Migratie zei in De Afspraak dat de timing van de CD&V-voorzittersverkiezingen mee beïnvloed wordt door de verwachtingen over de federale instabiliteit.

‘Je zit in een federale regering waar het soms boeiend kan zijn’, klonk het eufemistisch. ‘Stel u nu voor dat er op het einde van het jaar allerlei spelletjes gaande zijn waardoor de regering zou vallen.’

Dan zou het niet verstandig zijn om op dat moment bezig te zijn met een interne CD&V-strijd, aldus Mahdi. Vandaar dat het logischer is om de voorzittersverkiezingen te vervroegen.

De uitspraak van Mahdi komt er in een nieuwe turbulente periode voor Vivaldi. Begin deze week, terwijl eerste minister Alexander De Croo (Open VLD) in het buitenland was, koeioneerde Open VLD-vicepremier Vincent Van Quickenborne de MR van Georges-Louis Bouchez door hem via een Koninklijk Besluit een verbod op gokreclame door de strot te duwen. Een strategie die zelfs tegen de regels van de regering ingaat.

Afgelopen weekend vroeg Groen-kopstuk Kristof Calvo een ‘update’ van het regeerakkoord. Calvo legde uit dat de oorspronkelijke tekst werd onderhandeld in andere tijden, toen covid-19 de voorpagina’s domineerde en Vladimir Poetin zijn krijgslust nog niet botvierde op Oekraïne.

Maar tussen de lijnen erkende Calvo wat al langer leeft binnen de Vivaldi-ploeg: het vet is van de soep. In de terminologie van N-VA-voorzitter Bart De Wever: de dash is eruit.

Eerder gaf Groen-vicepremier Petra De Sutter al toe dat Vivaldi niet de hervormingsregering is die ze had gehoopt. In datzelfde interview in Het Nieuwsblad sloot ze evenmin uit dat de regering kan vallen vóór 2024.

Nochtans zweert Paul Magnette de regering niet te doen vallen. ‘Ik ga de regering nooit doen vallen. Nooit! Dat beloof ik u. Whatever happens’, zei de PS-voorzitter in Het Laatste Nieuws.

‘Ik ga naar de koning’

En toch heeft elk van de zeven Vivaldi-partijvoorzitters er al over nagedacht, zegt Guy Tegenbos. De gewezen journalist en columnist bij De Standaard zegt dat Mahdi die gedachte louter als eerste letterlijk heeft uitgesproken. ‘Ik denk dat ze allemaal met het idee spelen dat Vivaldi niet erg lang houdbaar is.’

Belangrijke dossiers zoals de pensioenen, een nieuw loonakkoord en de hervorming van de fiscaliteit: Tegenbos verwacht er niets meer van. ‘Puur vanuit beleid valt de regering best zo snel mogelijk’, zegt hij. ‘Maar de vraag is dan of de volgende regering het zoveel beter zal doen. Dat is het troosteloze van de Belgische politiek: er is zo’n versnipperd partijlandschap dat je hoe dan ook in een kibbellandschap verzeilt.’

In elk geval is de regering laten vallen niet zo makkelijk als het klinkt. De geschiedenis toont aan dat wie de stekker uit een regeringsploeg trekt, dat ook cash betaalt bij de daaropvolgende verkiezingen. Zie het electoraal oplawaai voor de N-VA nadat ze de regering-Michel in 2018 liet struikelen over ‘Marrakesh’. Zie Alexander De Croo die met zijn Open VLD de gesprekken rond Brussel-Halle-Vilvoorde in 2010 opblies en daarna vijf zetels verloor.

Al is dat geen wet van Meden en Perzen. Nadat premier Leo Tindemans in oktober 1978 theatraal in de Kamer aankondigde dat hij ‘naar de koning’ zou gaan om het ontslag van zijn regering aan te bieden naar aanleiding van het Egmontpact, won zijn CVP de verkiezingen van december.

Net daarom zou het volgens politiek commentator Rik Van Cauwelaert zomaar kunnen dat de PS er uitstapt wanneer ze haar zin niet krijgt in de loononderhandelingen in het voorjaar van 2023. De Franstalige socialisten willen geen herhaling van de vorige onderhandelingen, die langs Waalse kant breed werden verworpen. Zeker niet met de hete adem van de PTB in de nek. ‘In PS-kringen hoor ik dat dat geen tweede keer kan gebeuren. Een hoge bron zei me letterlijk dat de PS dan uit de regering stapt.’

En vervroegde verkiezingen die over iets wezenlijk zoals de lonen gaat, meent Van Cauwelaert, zouden wel eens goed kunnen uitdraaien voor de traditionele partijen. ‘BHV of Marrakesh belangden al bij al weinig mensen aan. Maar ik denk dat Vooruit, CD&V en misschien ook de liberalen garen kunnen spinnen na een campagne over inhoudelijke thema’s zoals de lonen en pensioenen. Kiezers zijn niet vergeten dat die partijen hebben gewerkt aan de totstandkoming van dit land. En zeker wanneer je weet dat grote pensioenspecialisten niet bij de N-VA zitten.’

Ook Van Cauwelaert vindt trouwens dat deze regering zo niet verder kan. ‘Ik zei altijd dat de regeringen onder Guy Verhofstadt (Open VLD) de ergste waren die we ooit hebben gezien, maar ik moet mijn mening herzien. Als dit zo voortgaat, gaan de partijen vechtend naar de kiezer.’

Van Michael Jordan tot Mark Eyskens

En dat terwijl élke partij na 2019 de analyse maakte dat kibbelen electoraal niets oplevert. Ze zouden het allemaal anders gaan doen dan de regering-Michel, en via daadkrachtig beleid en regeringssolidariteit de harten veroveren. Niet voor niets citeerde De Croo basketlegende Michael Jordan aan de vooravond van zijn aantreden in 2020: ‘Met talent kan je wedstrijden winnen, maar je hebt een team nodig om kampioenschappen te winnen.’

In de plaats vertoont Vivaldi meer gelijkenissen met een citaat van die andere legende: Mark Eyskens. In zijn memories noemde de CD&V’er zijn regering, die in 1981 slechts een kort leven was beschoren, een ‘pedagogische demonstratie van hoe het niet meer verder kon’.

Guy Tegenbos ontwaart zelfs een ‘infernale spiraal naar beneden’. ‘Het versplinterde landschap verplicht de partijen zich zoveel mogelijk te profileren. Dat leidt tot gekibbel, wat de kiezer niet lust. Waardoor ze almaar verder op de schuifaf schuiven.’

Sterker nog: zelfs een partij als Groen, die zich in de afgelopen Vivaldi-jaren volledig achter het regeringsbeleid schaarde en ver weg bleef van gekibbel, wordt daar niet voor beloond in de peilingen, merkt Tegenbos op. ‘Ik ben vrij pessimistisch over onze partijen. Enkel een herverkaveling kan redding brengen. Ik vermoed dat de lokale verkiezingen in oktober 2024, en de samenwerkingsverbanden die men in de gemeenten zal smeden, ons veel zullen leren.’

Het was dan ook niet toevallig Oostends burgemeester Bart Tommelein (Open VLD) die zijn partij op haar kop zette door zich luidop af te vragen of een puur liberale partij nog wel zin heeft.

PS-model

Rik Van Cauwelaert denkt dat de herverkaveling in eerste instantie door de kiezer zal gebeuren. De evoluties laten zich dan ook niet zo makkelijk voorspellen. ‘Na de verkiezingen van 2014 zei iedereen dat de N-VA het Vlaams Belang had opgegeten. Wie had er toen gedacht dat die twee partijen aparte grote blokken zouden gaan vormen?’

Die onvoorspelbaarheid moet ons ervoor behoeden om de traditionele partijen zomaar af te schrijven, zegt hij. ‘Het is wachten op sterke figuren. Misschien is Mahdi wel zo iemand bij de CD&V. Of vicepremier Vincent Van Peteghem. We vergeten het soms, maar noch Herman Van Rompuy, noch Jean-Luc Dehaene waren grote stemmentrekkers. En toch hebben zij zich gemanifesteerd en geloofwaardigheid opgebouwd.’

Maar of het dan goedkomt? Tegenbos reageert haast gelaten. ‘Uiteindelijk is de particratie de oorzaak van het slecht beleid, en dus van partijen. Maar wat zien we? Mahdi wil de CD&V zeer sterk centraliseren. Partijen worden niet langer plekken waarin mensen bijeenkomen om het beste beleid uit te stippelen, maar strijdorganisaties om te overleven. Organisaties waarin autonome ministers en kabinetten geen stem hebben, waarin dossierkennis enkel dient om de partijbelangen te dienen. Dat PS-model werd eerst overgenomen door de N-VA, en vindt nu langzaamaan zijn weg naar alle andere partijen. Sorry, maar ik zie eigenlijk geen oplossing.’