‘Een nieuwe staatshervorming? Alleen als die voor minder geknoei kan zorgen’

‘Ook de meest radicale Vlaamse politicus is meer Belg dan hij zou willen’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

In Libanon hebben ze andere zorgen aan hun hoofd, maar over de staat van ons eigen land zegt het zo veel. Na de enorme ontploffing in Beiroet, die vorige week meer dan 150 mensenlevens eiste, duurde het maar liefst drie dagen voor België in staat was om te helpen. Tegen die tijd waren hulpteams van onze buurlanden al lang vertrokken, en zelfs Griekenland en Tsjechië reageerden sneller. Het overleg tussen maar liefst vijf betrokken federale departementen – Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken, Volksgezondheid, Beleid & Ondersteuning en Defensie – kostte veel tijd. Het werd nog erger toen bleek dat België eigenlijk geen zogenaamd Urban Search and Rescueteam meer kón sturen. De internationale werking van dat team is namelijk stopgezet in 2019. Maar van die beslissing leek onze premier niet eens op de hoogte. ‘De voorbije dagen hebben medewerkers van verschillende kabinetten elkaar opgebeld om te weten te komen of dat Urban Search and Rescueteam nu wel of niet nog bestaat’, zegt oppositielid Jan Bertels (SP.A) deze week in Knack. ‘Dat is toch onwaarschijnlijk?’

Het is maar een detail in een lijst van andere Belgische onwaarschijnlijkheden. Oplossingen zijn er te weinig, excuses te veel. De vernietiging van mondmaskers, net voor een epidemie uitbrak: ach, ook andere landen hadden geen stock aangelegd. De communautaire kakofonie die een ambitieus klimaatplan in de weg staat: zo’n hittegolf, dat is toch zomerpret? De hervorming van het pensioenstelsel in het licht van de vergrijzing: in Frankrijk loopt het ook moeilijk. De groeiende armoede in onze steden: we gaan toch niet blijven pamperen? De staatsschuld en het begrotingstekort: het is niet het moment om ons daar zorgen over te maken. De 172 miljard euro die vorig jaar werd weggesluisd naar belastingparadijzen: dat moet Europa maar oplossen.

In België leeft de politiek in een voortdurende staat van ontkenning – het is een mode de vie geworden – maar het malgoverno wordt met de dag erger. Bijna 450 dagen na de verkiezingen is er nog altijd geen zicht op de partijen die willen deelnemen aan een nieuwe regering. We stuntelen verder met een minderheidskabinet in lopende zaken, met meer MR-ministers dan de gemiddelde Belg ooit zou kunnen willen.

Dan maar een staatshervorming, de klassieke oplossing voor Belgische problemen? Het is volstrekt geen verkiezingsthema geweest, en bij het leeuwendeel van de Belgen is de interesse voor het onderwerp al sinds mensenheugenis beperkt. De meeste Belgen maakt het weinig uit of Justitie, Volksgezondheid of de Civiele Bescherming een Belgische bevoegdheid blijft of naar Vlaanderen gaat: als het maar naar behoren werkt. Maar de chaos van de coronacrisis heeft wel duidelijk gemaakt dat de communicatie tussen de verschillende niveaus stukken beter kan. Is dit een goed moment voor een staatshervorming? Als die voor minder geknoei kan zorgen wel. Maar alleen dan.

En dat is lang niet zeker. Niet bij de Franstaligen, en niet in Vlaanderen. Het is een kwestie die al vanaf het begin van de regionalisering leeft, ook bij flaminganten zelf: zal de Vlaming echt beter bestuurd worden als Vlaanderen meer bevoegdheden krijgt? Take back control en alles is opgelost? De Vlaamse particratie moet niet onderdoen voor de Belgische, de Vlaamse agentschappen zijn een administratieve jungle, Vlaamse politieke benoemingen gebeuren zelfs op niveaus die men eigenlijk wil afschaffen. Ons onderwijs boert achteruit. In de coronacrisis deed Vlaanderen het echt niet beter dan België.

Het is zeer te hopen, maar lang niet zeker, dat de N-VA en de PS er de komende weken in slagen een regering op de been te krijgen, of het nu met liberalen of groenen is, in een minderheidsformule of voor een beperkte tijd. Maar dat er loodgieterij aan te pas zal komen, dat is wél zeker.

Als dat allemaal ooit achter de rug is, dan begint het pas. Zogenaamde ‘homogene bevoegdheidspakketten’ zouden een stap vooruit zijn, op welk niveau dan ook. Maar het was journalist Manu Ruys, die zich jarenlang inzette voor wat toen nog ‘de Vlaamse ontvoogding’ heette, die decennia geleden al waarschuwde voor overspannen verwachtingen bij staatshervormingen: ‘Men hoopt op een schoon en zuiver Vlaanderen-zonder-problemen, dat via het federalisme zal worden geboren uit het ‘corrupte’ België. Zo eenvoudig is het niet.’ Nee, zo eenvoudig is het niet. Ook de meest radicale Vlaamse politicus is meer Belg dan hij zou willen.