‘Een grap maken over atheïsme, kan eindigen in een lynchpartij’

De koepelorganisatie van het vrijzinnig humanisme, deMens.nu, staat stil bij het Freedom of Thought-rapport van 2017, waaruit blijkt dat ongelovigen wereldwijd steeds feller vervolgd worden.

Atheïsten, humanisten, agnosten en vrijdenkers worden steeds feller gediscrimineerd, vervolgd of zelfs gedood. Dit blijkt uit het recent verschenen Freedom of Thought Report 2017 van de International Humanist and Ethical Union (IHEU). Deze internationale koepelorganisatie van humanistische verenigingen brengt jaarlijks een rapport uit over de situatie van atheïsten, humanisten, vrijdenkers en seculieren in de wereld en brengt de schendingen ervan in kaart. Het is intussen aan zijn zesde editie toe.

In 85 van de 196 erkende onafhankelijke staten worden de rechten van ongelovigen ernstig of zwaar geschonden, zo blijkt uit het rapport. In zeven landen, vooral streng islamitische landen, werden ongelovigen in 2017 actief vervolgd: India, Maleisië, de Malediven, Mauritanië, Pakistan, Saudi-Arabië en Soedan. Als atheïst zijn er in feite maar twee opties: jezelf onzichtbaar maken, of doelwit zijn. Een aantal persoonlijke getuigenissen van mensen die het slachtoffer werden wegens hun ongeloof, geeft het lijvige rapport een gezicht aan de statistieken.

Het Nederlandse Humanistisch Verbond, in samenwerking met de Unie Vrijzinnige Verenigingen/deMens.nu, ging praten met enkele vrijdenkers op de vlucht. Hun leven werd bedreigd omdat ze blogs schreven, kritisch stonden tegenover religie, of simpelweg in een god geloven. In Nederland zijn ongelovigen veilig, maar toch is het niet vanzelfsprekend om zich aan de buitenwereld te tonen. ‘What’s my crime‘ is een campagne die een gezicht geeft aan vrijdenkers en atheïsten in gevaar wereldwijd. Morid uit Afghanistan is een van die gezichten.

Morid (32) moest direct vluchten toen aan het licht kwam dat hij niet gelooft. ‘In Afghanistan weet je nooit wie je kan vertrouwen. Een grap maken over atheïsme, kan eindigen in een lynchpartij.’

Niet geloven maakt deel uit van zijn tegendraads zijn. Stiekem alcohol drinken, een tatoeage laten zetten. Dat betekent niet dat hij nergens bang voor is. Als kind sliep hij slecht door de doemverhalen over God. Voor het monster onder zijn bed was hij niet bang, maar voor de God in zijn hoofd wel. Toch was zijn nieuwsgierigheid sterker. ‘Hoe kan het dat de aarde in zes dagen is geschapen?’, vroeg hij zich dan af. Hoe meer vragen hij aan zijn familie stelde over de zin van het leven, hoe onlogischer hun religieuze antwoorden klonken.

In de Afghaanse Grondwet staan er bepalingen over vrijheid van geloof en vrijheid van meningsuiting, maar de praktijk is anders. Er bestaat immers een wet die al die bepalingen ongeldig maakt: De islamitische wetgeving staat boven de grondwet.

‘Als je op straat verklaart dat je atheïst bent, kom je niet levend terug. Op elke straathoek vind je radicalen die je willen vermoorden’ stelt Morid. ‘Sommige mensen doen mee om te bewijzen dat ze een vrome moslim zijn. De radicale partijen hebben het land politiek en maatschappelijk in hun greep. De meeste mensen proberen ijverig naar hun normen te leven, uit angst om door anderen aangewezen te worden. Dat is misschien wel het grootste probleem.’

Met zijn vriendin Shogofa dacht hij hierover te kunnen praten. Zij werden verliefd op elkaar tijdens de middelbare school en ze hadden plannen om te trouwen. Shogofa haar ouders dwongen haar echter om de shariawetgeving te studeren. Langzaam maar zeker werd zij geloviger. Eenmaal ze studeerden op de universiteit, groeiden Morid en Shogofa verder uit elkaar.

Jarenlang probeerden ze elkaar te overtuigen. Zij over haar geloof, hij over zijn ongeloof. Tijdens een zoveelste discussie ging Morid behoorlijk tekeer. Shogafa was intussen zo geradicaliseerd, dat ze iets deed dat het leven van Morid voorgoed veranderde. ‘Ze nam mijn tirade over de islam op en liet haar strenggelovige leraar het beluisteren. De leraar speelde de geluidsopname af in de moskee in mijn woonplaats. Vijfhonderd mensen luisterden mee. Mijn eigen vriendin heeft me dus verraden.’

In Afghanistan lijkt het een plicht om een afvallige te vermoorden. Morid was op het moment van het ‘verraad’ in Kaboel, waar hij studeerde. Hij hoorde het nieuws en sloeg op de vlucht. Eerst over land, tot Turkije. ‘Op de overtocht naar Griekenland ben ik bijna verdronken. Terwijl we daar lagen te spartelen in het water, riep iedereen om God, Jezus, Allah en Mohammed. Ik kon alleen maar schelden op mijn broer, die me altijd sloeg indien ik moeilijke vragen stelde over het geloof.’

Morid woont nu in Nederland en zit met andere gevluchte ongelovigen in een ontmoetingsgroep van het vrijzinnige Humanistisch Verbond. Dit motiveert hem en hij heeft in korte tijd zijn leven omgedraaid. ‘In Afghanistan voelde het soms alsof er slechts twee atheïsten op de wereld waren, Richard Dawkins en ik. Dat was enorm eenzaam.’ Morid wil dat de democratische landen een krachtdadig signaal geven. ‘Laat de Verenigde Naties en de Europese Unie protesteren tegen de doodstraf op afvalligheid, óók als dat geen direct effect op de Afghaanse overheid heeft. Want het maakt ongelovigen sterker. Het gevoel dat er mensen zijn zoals ik, is voor mij ontzettend belangrijk. Nu weet ik dat ik niet alleen sta.

De woede die hij jarenlang met zich meedroeg, is verdwenen. Hij heeft zichzelf helemaal kunnen leegmaken. Regelmatig, als hij op vrijdagochtend opstaat, denkt hij terug aan die keren dat zijn broer hem met een plens water wakker maakte voor het ochtendgebed. Nu hij zichzelf kan zijn, draait hij zich gelukzalig om in zijn bed. ‘Als ongelovige in Afghanistan kan je niemand vertrouwen. Maar hoe pijnlijk het ook was, dit leven is voor mij veel beter. Ik ben nu vrij.’