‘Een gedwongen Europese islam, een islam light, is gedoemd om te falen’

Afgestudeerd politicoloog Gamal Cheddad stelt zich vragen bij de zoektocht naar een ‘lightversie van de islam’, een streven waarbij ‘moslims in hun diversiteit genegeerd worden’: ‘Het is aan moslims zelf om te beslissen welke islam ze willen belijden.’

Na de ontkerkelijking van bepaalde delen van West-Europa, draaien discussies over religie vandaag niet meer om de plaats van geloof in de seculariserende samenlevingen. De focus is daarentegen verschoven naar het staren naar de islam die vanuit een eenzijdig perspectief als gewelddadig en vrouwonvriendelijk omschreven wordt.

Het idee dat de islam een monolithisch blok is dat Europa als een paard van Troje binnendringt overheerst. Hier staat tegenover dat veel mensen nauwelijks weten wat de islam inhoudt en vooroordelen en oppervlakkige percepties de plak laten zwaaien.

De obsessie van de dag is het ontdekken en ondersteunen van een zogenaamde lightversie van de islam. Sommige politici, experten, journalisten en opiniemakers vergeten echter moslims te betrekken in dit verhaal. Moslims worden in hun diversiteit – voor hun eigen bestwil, lijkt het wel – genegeerd. Het is aan moslims zelf om te beslissen welke islam ze willen belijden.

Europa maakte kennis met de islam door hoogstaande beschavingen die zaken als wetenschap en interculturaliteit hoog in het vaandel droegen. Deze kennismaking was een godsgeschenk voor de Europeanen omdat dit de weg naar de Europese renaissance en Verlichting vrijmaakte, het pad effende voor een Europa van vrijheden en kennis. Dit wordt nog te vaak genegeerd omdat ervan uitgegaan wordt dat Europa het centrum van de wereld is.

Het is vandaag belangrijker dan ooit dat de islam niet louter geassocieerd wordt met het gebed, de ramadan, het offerfeest, Saudi-Arabië, terrorisme of radicalisering. De islam moet ook geassocieerd worden met algebra, navigatiesystemen, Arabische cijfers, geneeskunde, sterrenkunde, kunst en uitmuntende architectuur – alsook de bescherming van minderheden.

Eeuwig en onbetwistbaar maar voor contextuele interpretatie vatbaar

Het woord van God dat gelovige moslims terugvinden in de Koran is niet voor verandering vatbaar. Mensen moeten wel kritisch zijn over de interpretatie van het woord, maar niet over het woord en de Koran op zich. De Koran heeft geen updates of nieuwe uitgaven nodig om vandaag relevant te blijven. Moslims hebben geen behoefte aan het herschrijven van de Koran.

Maar het woord van God interpreteren kan niet los gezien worden van tafsier (de studie binnen de islam die zich bezighoudt met de interpretatie van de Koran). Het verklaren is enkel weggelegd voor mensen die in staat zijn om de woorden in de Koran in hun volledigheid analytisch te benaderen, maar hiervoor heb je een gedegen kennis nodig. Vandaag zien we aan de ene kant jongeren – zoekend naar identiteit, betekenis en zingeving – verloren lopen en zelf het heft in eigen handen nemen. Anderzijds zien we een maatschappij die evenmin geïnformeerd is en zich beroept op extremistische, verwerpelijke ideeën, waar moslims in België vanzelfsprekend geen aansluiting bij vinden.

Alle interpretaties – waarvan ook het salafisme één is – zijn in een liberale rechtstaat toegestaan zolang ze niet de vrijheden en integriteit van anderen aantasten. Iedereen is vrij om te denken wat hij of zij wil en eender welke invulling te geven aan zijn of haar leven. Het volgen van de gebruikelijke gang van zaken kan geen voorwaarde zijn op de vrijheid die ieder geniet om een opvatting of visie uit te dragen.

Steeds vaker spreken politici zich – in het kader van discussies over bijvoorbeeld de hoofddoek – uit over wat goed en niet goed is, wat normaal en abnormaal is, wat de norm is en vooral wat islam is en wat de islam zou moeten zijn. Ook het voorval van een bruidegom die de schepen van Gent Sofie Bracke de hand weigerde te schudden toont de hedendaagse hysterie rond islam en moslims aan. Sommige politici hebben hier explosief en defensief op ingespeeld, onder het mom van het beschermen van de ‘Vlaamse waarden en normen’. Nochtans is het in onze liberale rechtsstaat evident dat iedereen vrij is om te doen wat hij of zij wil. Wie vandaag de dag hieromtrent rekent op de scheiding van kerk en staat blijft op zijn honger zitten.

Wat is de toekomst van de islam in Europa?

De wens van islamcritici vandaag lijkt het ontdekken en ondersteunen van een Europese islam die zich ontdoet van bepaalde richtlijnen die dienen om gelovigen te helpen ongehoorzaamheid aan God te vermijden. Men streeft een gematigde, softe lightversie van de islam na, maar impliceert zo vooral dat de islam die moslims vandaag belijden kwaadaardig en hard is.

De Europese islam, een islam light, is wel degelijk gedoemd om te falen. Het zijn namelijk niet de gelovigen zelf die zo’n islam nastreven, maar wel politici en grote delen van de publieke opinie. Moslims zullen niet toelaten dat aan de fundamenten van hun geloof gesleuteld wordt van buitenaf. Een rationele hedendaagse interpretatie van de Koran zonder enige bemoeienis van de politiek is de enige weg om excessen aan beide kanten – van religieus geïnspireerde terroristen tot wie geen probleem heeft met het beperken van de vrijheden van moslims – de wereld uit te helpen.