Na verstoring Europees feest: ‘Een dichteres opsluiten is een schandvlek voor Mechelen’

De Antwerpse dichteres Hind Eljadid belandde zaterdag zes uur achter de tralies in Mechelen. Op het openingsfeest van het Belgische EU-voorzitterschap had ze opgeroepen tot solidariteit met het Palestijnse volk. ‘Moeten artiesten nu ook al de cel in voor hun mening?’

Ze zou een haiku voordragen van Herman Van Rompuy. Maar toen slamdichteres Hind Eljadid (30) zaterdagavond het podium betrad van het Zie Ons Doen-volksfeest op de Grote Markt van Mechelen, gebruikte ze de spotlights om aandacht te vragen voor de schrijnende situatie in Gaza. In het publiek haalden actievoerders daarop Palestijnse vlaggen boven en begonnen slogans te scanderen – een afgesproken één-tweetje.

‘Het was mijn zesde en laatste optreden die dag’, blikt Hind Eljadid terug. ‘Plots werd mijn microfoon uitgezet en vroeg politie in burger mij om van het podium af te gaan. Vervolgens ben ik van het podium begeleid, richting backstage. Het politiekorps was wel supervriendelijk en heel respectvol.’

Gewoon een artiest op een podium

‘Aan de backstage zei de politie dat ik mee moest naar het commissariaat om een verklaring te geven. Ik ben dan rustig meegegaan en – zonder handboeien – in de combi gestapt’, zegt Eljadid. ‘In het commissariaat moest ik mijn persoonlijke bezittingen afgeven en werd ik gefouilleerd. Daarna heb ik zes uur in de cel doorgebracht. De actievoerders in het publiek zijn pas na mij gearresteerd. We zijn uiteindelijk samen vrijgelaten omstreeks 2 uur ’s nachts.’

‘Verstoring van de openbare orde’, kreeg Eljadid te horen als reden voor haar arrestatie. Eljadid: ‘Maar ik was gewoon een artiest op het podium. Ik heb niet met een vlag gezwaaid en ik ben geen enkel moment onder het publiek geweest. Ik vind het buiten proportie dat ik in de cel ben gestopt. Ik verzette me niet of probeerde niet weg te rennen. Ik ben heel vriendelijk gebleven, en de politie ook tegen mij. Dan is het toch buiten proportie om een artiest in de cel te steken omdat die een platform gebruikt om haar mening te verkondigen?’

Overweegt Eljadid om een klacht in te dienen bij het Comité P? ‘Daar ga ik nog niet op antwoorden.’ Ze wil vooral dat de kwestie niet om háár draait. Doel van Eljadids actie was om de oorlog in Gaza onder de aandacht te brengen, zegt ze. ‘Zodat we tot een dialoog kunnen komen, om oplossingen te zoeken voor die belangrijke zaak. Welke acties kunnen we ondernemen? Welke sancties zijn gepast? Want ik wil dat België een land is waar ik trots op kan zijn omdat we aan de juiste kant van de geschiedenis staan.’

Startschot

Een dichteres in de cel: is ons recht op vrije meningsuiting in gevaar? Telefoontje naar de politiezone Rivierenland. ‘Zaterdag zijn in Mechelen tien mensen administratief aangehouden omdat ze de openbare orde hadden verstoord’, reageert woordvoerder Dirk Van de Sande. ‘Mensen hebben hun ding kunnen doen, hun statement kunnen maken. Maar daarna moest het evenement op een normale manier worden voortgezet. En dat was moeilijk doordat een aantal actievoerders met vlaggen bleven zwaaien. Daarop zijn onze collega’s in het publiek gegaan en hebben de actievoerders gevraagd ermee op te houden. Tot tweemaal toe is die vraag gesteld. Het merendeel ging daarop in. Maar zij die dat niet deden, en die de openbare orde bleven verstoren door met vlaggen te zwaaien, zijn naar buiten geleid – zonder incidenten – en administratief aangehouden. Ze zijn gewillig meegegaan en vervolgens overgebracht naar het commissariaat. Omstreeks half twee ’s nachts zijn ze vrijgelaten, kort nadat het event in het centrum van Mechelen was afgelopen.’

Maar dichteres Eljadid stond níét met vaandels te zwaaien in het publiek. ‘Het startschot van de actie zaterdagavond werd op het podium gegeven, toen Hind Eljadid opriep om vlaggen in de lucht te steken’, zegt Mechels burgemeester Bart Somers (Open VLD). ‘Op het moment dat Hind haar tekst begon te scanderen, heeft de regie gevraagd om de mensen op het podium te verwijderen. De politie is vervolgens het podium opgegaan. De politie stelt formeel dat ze mevrouw Eljadid heeft gevraagd om ook het podium te verlaten. Ze heeft daar geen gevolg aan gegeven en is blijven scanderen. Dat was het moment waarop zij bestuurlijk is aangehouden. Daarna is ze wel heel beleefd en correct met de politie meegegaan naar het commissariaat.’

Somers benadrukt dat een bestuurlijke aanhouding géén arrestatie is vanuit gerechtelijk perspectief. ‘Een bestuurlijke aanhouding dient er eigenlijk voor om de orde te herstellen, mensen even weg te nemen van de plek waar de manifestatie plaatsvindt. Nadien worden ze vrijgelaten en wordt er een bestuurlijk verslag opgemaakt – géén proces-verbaal. Uw dienaar is in zijn leven ook een keer of twintig bestuurlijk aangehouden bij acties. Ik heb in mijn jeugd veel actie gevoerd, voor tal van doelen. En dan weet je als actievoerder dat zo’n aanhouding kan gebeuren.’

Ongeruste ouders

‘Ik heb respect voor elke actievoerder’, zegt Somers. ‘Je kunt natuurlijk altijd discussiëren of het de juiste plaats en het juiste moment is. Maar we leven in een vrije samenleving. In Rusland en China zijn protestacties niet mogelijk, bij ons wel. Ook zaterdag in Mechelen: ze hebben hun punt kunnen maken. Ik heb veel begrip en ook sympathie voor mensen die opkomen voor de rechten van Palestijnen in Gaza. Maar als burgemeester moet ik de openbare orde handhaven. Je mag het effect van zo’n actie niet onderschatten. Je had ook mensen die bang waren. Er is wat trek- en duwwerk geweest. Omstanders konden dat niet appreciëren. Er is ook een klacht ingediend tégen de actievoerders door een moeder die er met haar kind aanwezig was. Je hebt ook het risico dat er paniek uitbreekt. Dat is gelukkig niet gebeurd, maar de sfeer raakte wel verhit in die zaal. Wanneer zo’n show 20 minuten stilligt, riskeer je dat sommige mensen zich tegen de actievoerders keren. Dan moet de politie waken over de openbare orde. Dat is goed verlopen.’

Greenpeace-activisten

Maar niet iedereen deelt de mening van Somers en de Mechelse politie. ‘Ik vind dat bij mevrouw Eljadid helemaal níét is voldaan aan de voorwaarden van een administratieve aanhouding’, reageert advocaat Paul Bekaert, gespecialiseerd in mensenrechten. Voor de rechtbank van Brugge stond Bekaert in het najaar nog een tiental Greenpeace-activisten bij die tijdens een actie in april waren gearresteerd aan de LNG-terminal van Fluxys in Zeebrugge.

‘Er was geen enkele reden om dichteres Eljadid aan te houden’, zegt Bekaert. ‘De verstoring van de openbare orde? Dat is zeer subjectief. Mevrouw Eljadid was blijkbaar uitgenodigd om te komen spreken, ze is niet zomaar het podium opgeklommen hè. Als genodigde kun je toch moeilijk het verwijt krijgen de openbare orde te verstoren? Dat is een gevaarlijk precedent. “Pas op wat je zegt op het podium, want anders gaan we je aanhouden”: dat is censuur. Daar is de politie werkelijk buiten zijn bevoegdheid gegaan. Een dichteres opsluiten is een schandvlek voor de stad Mechelen, die elk jaar de dag van de rechtsstaat organiseert.’

Volgens Bekaert is er een evolutie merkbaar waarbij vreedzame protesten meer en meer worden gezien als een misdrijf. ‘Dat kan zeer ver gaan, zelfs tot het inroepen van terrorisme, zoals in het buitenland al gebeurd is’, zegt Bekaert. ‘Ik merk echt wel een tendens waarbij de administratieve aanhouding wordt misbruikt. In het geval van de Greenpeace-activisten – die wel schuldig zijn verklaard maar geen straf kregen – is in mijn ogen ook misbruik gemaakt van de administratieve aanhouding als afschrikmiddel. Ik meen dat dat meer en meer gebeurt. De vrijheidsberoving, bedoeld om de openbare orde te waarborgen, wordt gebruikt als een soort preventieve straf.’

Proportioneel ingrijpen

Dirk Voorhoof, emeritus hoogleraar mediarecht en lid van het Human Rights Centre van de Universiteit Gent, vindt dat we een onderscheid moeten maken tussen de dichteres en de actievoerders in de zaal. ‘Mevrouw Eljadid deed iets anders dan de organisatoren van haar hadden verwacht. Dat lijkt me geen misdrijf te zijn. Er was dus geen wettelijke basis voor haar aanhouding door de politie. Eljadid riep op om de mensenrechten van de inwoners van de Gazastrook te beschermen. Ze bracht een politieke boodschap over een belangrijk maatschappelijk thema. Dat soort uitingen is héél sterk beschermd door de vrijheid van meningsuiting en de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.’

‘Maar blijkbaar was Eljadid ook deel van een grotere actie, met mensen die vlaggen in de lucht staken en het cultureel evenement verstoord hebben. Het protest was wel vreedzaam, maar het belemmerde het verdere verloop van het evenement en tastte op die manier ook de rechten van de organisatoren en het publiek aan. Dan is er wél een wettelijke basis om in te grijpen. Maar dan nog moet je altijd proportioneel ingrijpen. En dan is de vraag of urenlange opsluiting nog proportioneel is als een voorlopige ordehandhavingsmaatregel.’

Operavoorstelling onderbroken

‘Een andere vraag is of er vervolging komt, dan wel of het hierbij blijft’, zegt Voorhoof. ‘Mij lijken de feiten in Zeebrugge – het veiligheidsrisico rond de gasterminal tijdens de Greenpeace-actie – een ernstiger rechtsgrond dan een paar minuten een cultureel evenement verstoren. Waarmee ik zeker niet gezegd wil hebben dat iedereen het recht heeft om nu plots culturele evenementen te gaan verstoren omdat men opkomt voor de mensenrechten in Soedan of Oost-Congo, bijvoorbeeld. Dat zijn legitieme redenen voor vreedzaam protest. Maar ik vind niet dat je voor die boodschap operavoorstellingen, theaterstukken of concerten moet kunnen onderbreken.’

‘Hier, in het geval van dichteres Eljadid, gaat het om iets heel bijzonders. Dit evenement had een link met het Europese voorzitterschap van België, dat een sterke positie inneemt tegen de oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in Gaza. Een oproep dus opdat België via het EU-voorzitterschap dat thema ook prioritair op de agenda zou plaatsen. In die zin ging het hier niet om het lukraak verstoren van een cultureel evenement.’

‘Ik probeer steeds de lijn aan te houden van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. En dat heeft al honderden arresten geveld waarin het een fijnmazige argumentatie geeft over overheidsoptreden in strijd met het mensenrechtenverdrag.’