‘Van België een confederatie maken is een al dan niet verholen poging om het land uiteen te rukken’, schrijft minister van Staat Mark Eyskens. Hij reageert op een opiniestuk van Ludwig Vandenhove (Vooruit). ‘Dat België zou bestaan uit twee gescheiden democratieën – zoals sommige politici verkondigen – is niet de oorzaak van een nodige nieuwe staatshervorming maar is wel het gevolg van de voorbije incoherente staatshervormingen.’
Om het debat over een noodzakelijke nieuwe staatshervorming in goede banen te leiden is het evenwel van het grootste belang dat voorafgaandelijk een oplossing wordt uitgewerkt voor het arbitreren van de belangenconflicten tussen de verschillende beleidsniveaus in België. We hebben geen hiërarchie van de normen, geen Duits “Bundesrecht bricht Landesrecht” -beginsel, geen Bundesrat op zijn Duits die uiteenlopende belangen tussen deelstaten harmoniseert. Het beslechten van de belangenconflicten in het Overlegcomité van de Belgische federale regering met de regeringen van de deelstaten eindigt vaak dissonant en besluiteloos.
Daarom stel ik voor de huidige Senaat te vervangen door een Federale Raad met een derde verkozen politici, een derde vertegenwoordigers van de burgerlijke maatschappij en het middenveld en een derde experten. Hoe die samenstelling moet worden georganiseerd en hoe de beslissingen in de Raad moeten genomen worden is een opgave voor grondig overleg. De raad zou optreden als arbitragehof in verband met belangenconflicten, meningsverschillen en discussies Diezelfde confederale Raad dient, naar mijn gevoel, ook de bevoegdheid te krijgen om adviezen uit te brengen over de communautaire voorstellen die op politiek vlak, federaal of regionaal, worden uitgedokterd. Bovendien zou de federale Raad op eigen initiatief zelf communautaire voorstellen mogen doen met het oog op het verbeteren van de efficiency van de Belgische staatsstructuur.
Een Belgische confederatie leidt onvermijdelijk tot drie onafhankelijke staten.
Het herverdelen van de bevoegdheden tussen het federale en het gewestelijk niveau wordt meteen minder betwistbaar zodra een procedure is uitgewerkt die via de federale Raad het samenwerkingsfederalisme moeten bevorderen.
Daarbij moet worden beseft dat hoe meer men in België bevoegdheden gedecentraliseerd toekent aan gewesten en gemeenschappen, hoe meer deze uitgeoefende bevoegdheden opnieuw moeten worden samengesmeed tot een Belgisch standpunt. Immers 70% van alle politieke beslissingen in de lidstaten van de EU zijn het gevolg van besluiten, regels en richtlijnen opgesteld en uitvoerbaar verklaard door de Europese Unie. Denken we maar aan het klimaatbeleid, het monetair beleid, landbouw, de handelsverdragen, het begrotingsbeleid of het Belgische aandeel in het Europese economische relanceplan. In alle Europese ministerraden zetelen Belgische federale ministers die, zo nodig, overleg plegen met hun collega’s uit de deelstaten. Maar enkele België is lid van de Europese Unie, die bestaat uit 27 lidstaten sinds de Brexit.
De herschikking van België in vier gewesten – Vlaanderen, Wallonië, Brussel en Oost-België – , waarbij de drie gemeenschappen worden afgeschaft lijkt me bijzonder geriskeerd, vooral voor de Vlamingen die in Brussel wonen en waarvan de persoonsgebonden belangen behartigd worden door de Vlaamse Gemeenschap, vooral inzake onderwijs en cultuur. Als deze bevoegdheden worden overgeheveld naar een soevereine Brusselse regering dreigen de belangen van de Vlamingen in het gedrang te komen. In de huidige grondwettelijke toestand zijn de Vlamingen beschermd door het feit dat zij gegarandeerd kunnen beschikken over 17 parlementszetels in het Brussels parlement en dat de ministers in de Brusselse regering quasi paritair zijn toegekend aan Nederlandstaligen en Franstaligen, de voorzitter uitgezonderd. Dit preferentieel statuut werd door opeenvolgende staatshervormingen mogelijk gemaakt ook omdat Walen en Brusselaars in de federale regering en het federale parlement oververtegenwoordigd zijn. Deze symmetrische spiegelbeeldregeling dreigt op de helling te worden geplaatst als de Vlamingen in het Brussels gewest aan hun politieke lot worden overgelaten, gegeven het feit dat bij toepassing van de proportionaliteitsregel bij verkiezingen de Vlamingen in het Brussels parlement ten hoogste 4 zetels zouden bekomen.
Komt daarbij dat de Franstaligen in een door hen politiek gedomineerde Brusselse deelstaat er zullen voor ijveren om de inkomstenbelastingen op basis van de werkplaats en niet langer van de woonplaats te innen. Wat zou betekenen dat de 250.000 Vlamingen, die elke dag in de hoofdstad gaan werken er ook zouden werken voor de Brusselse schatkist. Meteen zou ook de zetel van de Vlaamse regering en van het Vlaams parlement uit Brussel moeten verdwijnen en dus verhuizen uit de hoofdstad van Europa, tevens zetel van belangrijke internationale instanties en een van de belangrijkste diplomatieke hoofdsteden van de wereld. Dergelijke aftocht kan moeilijk worden beschouwd als het orgelpunt van 150 jaren Vlaamse beweging. De actieve aanwezigheid van de Vlaamse Gemeenschap op cultureel, economisch, politiek, wetenschappelijk vlak in de hoofdstad van het land blijft van essentieel belang.
Het consolideren van een meer efficiënt werkende federale staat lijkt dan ook het enige alternatief. Een kritisch beoordeelde herverdeling van sommige bevoegdheden tussen het federale niveau, de gewesten en gemeenschappen, mede op advies van experten, is een meer realistische aanpak, waarbij de ruime autonomie van de deelstaten wordt gestroomlijnd in een staatsstructuur van samenwerkingsfederalisme.
De vanzelfsprekende vereiste is uiteraard dat de onderhandelaars die aan de communautaire gesprekken deelnemen, geen geheime agenda meedragen die erin zou bestaan via opeenvolgende staatshervormingen België zodanig complex en inefficiënt te maken dat het gedoemd is om in brokstukken uiteen te vallen. Dat België zou bestaan uit twee gescheiden democratieën – zoals sommige politici verkondigen – is niet de oorzaak van een nodige nieuwe staatshervorming maar is wel het gevolg van de voorbije incoherente staatshervormingen. Van België een confederatie maken is een al dan niet verholen poging om het land uiteen te rukken. Een confederatie is een statenbond; geen bondsstaat. De Benelux is een soort confederatie maar heeft geen gemeenschappelijke regering. Een Belgische confederatie leidt onvermijdelijk tot drie onafhankelijke staten.
Mark Eyskens is minister van Staat.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier