Dyab Abou Jahjah: ‘Dit is waarom een partij als DENK niet op hetzelfde succes zal kunnen rekenen in Vlaanderen’

Wat is de levensvatbaarheid van een ‘migrantenpartij’ als het Nederlandse DENK in Vlaanderen? Dyab Abou Jahjah: ‘Een dergelijke partij komt er hoogstwaarschijnlijk wel, maar ze zal niet hetzelfde succes hebben.’

In 2003 heb ik met de lijst RESIST – een alliantie van de Arabisch-Europese Liga (AEL) en de PVDA – als lijsttrekker voor het eerst deelgenomen aan de federale verkiezingen.

Voor mij en de AEL draaide het toen om het geven van een signaal, een signaal tegen de criminalisering van onze beweging en de beweringen dat we niemand vertegenwoordigden.

RESIST haalde 17.604 stemmen binnen en ik kreeg ongeveer 9000 voorkeurstemmen. In Antwerpen deed ik het met ongeveer 5000 voorkeurstemmen beter dan alle allochtone politici op lijsten van traditionele partijen. Onze toenmalige partner, de PVDA, kreeg weinig stemmen. Voor mij was het duidelijk dat een stem voor RESIST een stem voor de AEL was, een stem tegen racisme, een proteststem.

Waar het in 2003 te vroeg voor was, is België vandaag klaar voor. Het land is klaar voor nieuwe politieke initiatieven met wortels in de moslimgemeenschap. Het succes van DENK in Nederland en signalen over de komst van een Vlaamse tegenhanger getuigen hiervan.

Stellen dat het niet wenselijk is vandaag – een tijd van polarisatie en gevaar voor conflict – aan identitaire politiek te doen en een dergelijke partij uit de grond te stampen, is verdedigbaar.

Alleen moet ik vaststellen dat de grootste identitaire stroming vandaag die van het Europees nationalisme is. Deze stroming vindt vandaag niet enkel uiting in partijen zoals het Vlaams Belang, het Front National in Frankrijk, en de PVV van Wilders in Nederland. Ook de N-VA en de Nederlandse VVD en CDA behoren tot dezelfde groep, ondanks hun schijnbaar meer gematigde toon.

Zulke partijen zijn niet wenselijk, ze polariseren en zetten de verhoudingen tussen de verschillende delen van de maatschappij op scherp. En het is binnen dat kader van een aangewakkerd Nederlands nationalisme dat vertrekt vanuit een Hollands identitair kader dat mensen met wortels in de migratie hun identiteit op een andere manier zijn gaan affirmeren. In die zin ventileert DENK een vorm van alternatief Nederlands patriottisme, een patriottisme dat de nadruk legt op de scheiding tussen staatsburgerschap en identiteit. Wie achter DENK staat wil Nederlander zijn, maar zijn identiteit niet laten domineren door één Hollands identitair kader. Zo is DENK in feite een minder identitaire partij dan de VVD en CDA.

Oud versus nieuw

Deze tegenstelling tussen de oude politiek, die staatsburgerschap nog steeds koppelt met de natiestaat en haar identiteit, en de nieuwe politiek waarbij dit niet noodzakelijk het geval is, kan veel tegenstellingen die vandaag op de spits gedreven worden verklaren.

Er zijn verschillende factoren die deze nieuwe politiek versterken, waaronder de toegenomen en toenemende diversiteit en globalisering. Een loskoppeling van het staatsburgerschap en de nationaliteit lijkt zich steeds meer op te dringen. Voeg hier nog een aantal concrete noden van de allochtone gemeenschap aan toe en je hebt een leefbaar politiek project. Ik denk dan bijvoorbeeld aan een antidiscriminatiebeleid op de arbeids- en woningmarkt en in het onderwijs.

Komt er dus een gelijkaardige ‘migrantenpartij’ in Vlaanderen naar analogie van het Nederlandse DENK? Hoogstwaarschijnlijk wel, maar om diverse redenen zal ze niet hetzelfde succes hebben.

Een van de redenen is louter institutioneel. In België hebben we een kiesdrempel van 5% die geldt voor federale en Vlaamse verkiezingen. Met de 2% die DENK in Nederland haalde, sleep je hier dus geen zetels in de wacht. En naar mijn mening zal een dergelijke partij zelfs geen 2% halen, laat staan de nodige 5%.

Alle moslims in Vlaanderen zouden namelijk samen dat percentage niet halen en net zoals in Nederland niet alle moslims op DENK hebben gestemd, zou een Vlaamse tegenhanger ook hier slechts een bepaald deel van de moslimstem krijgen aangevuld door weinig of geen andere stemmen.

Zo lijkt een dergelijk initiatief dus enkel leefbaar op gemeentelijk niveau. In steden zoals Genk en Gent zou een dergelijke partij – indien degelijk bestuurd, inclusief een sterke campagne, charismatische en bekwame leiding – wel een goede score kunnen behalen. Ook Antwerpen is binnen bereik als de partij zijn weg weet te vinden naar de Marokkaanse gemeenschap daar.

Ruimte

Een Vlaams politiek initiatief dat opborrelt in de migrantengemeenschappen, het staatsburgerschap loskoppelt van identiteit, én de problemen van racisme en discriminatie wil aanpakken door concrete behoeftes van mensen aan te kaarten, is in mijn ogen wenselijk.

Maar wat mij wenselijker lijkt is een nog ambitieuzer project. Ik heb het over een politiek initiatief dat de behoeftes en noden van nieuwe én oude Belgen als een onderdeel van één geheel ziet. Een initiatief dat oude Belgen niet vergeet, maar op drie cruciale vlakken geen compromissen sluit: het wegwerken van discriminatie op basis van ras, kleur, cultuur en geloof; het wegwerken van discriminatie op basis van gender; en het streven naar sociale gelijkheid en herverdeling.

Voeg hier nog een keuze voor duurzaamheid, innovatie en een verbindend 21ste-eeuws verhaal aan toe en je hebt een partij die ik momenteel mis.

Groen voldoet niet, ze blijft gefocust op ecologie en wil de nieuwe partij van de middenstand zijn.

Ook de PVDA lijkt de rol niet te willen opnemen en blijft geconcentreerd op de socio-economische dimensie. De partij zet zich onvoldoende in voor ecologie of de strijd tegen racisme en discriminatie.

En ook zeker de sp.a past niet in het plaatje. Ze lijkt verworden tot een partij die enkel geïnteresseerd is in het vinden van de juiste formule om opnieuw in de regering te zetelen.

Zoals u weet zal dit verhaal ook niet van de rechterkant van het politieke spectrum komen. En gezien het rechtse karakter van de Vlaamse onderbuik, lijkt dit wel onmogelijk in Vlaanderen. In Brussel daarentegen…