Masterclass ‘duurzaam leiderschap’ in Oostende: ‘We willen mensen geen geweten schoppen, maar wel iets in gang zetten’

Met een masterclass ‘duurzaam leiderschap en strategie’ willen Haven Oostende en de Vrije Universiteit Brussel weer meer academische activiteit naar Belgiës ‘enige echte stad aan zee’ brengen.

Vanaf deze maand reizen leergierige leidinggevenden van heinde en ver naar Oostende om er op een donderdag weer op de schoolbanken te gaan zitten. In Stapelhuis Entrepot volgen ze dit academiejaar de ‘VUB Masterclass Series on Future-proof Leadership & Strategy’ van VUB Masterclass Ostend, een samenwerkingsverband tussen de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en Haven Oostende.

‘In samenspraak met de VUB nodigen we voor deze eerste editie bedrijfsleiders en ambtenaren uit die een belangrijke rol spelen in het maatschappelijk bestel’, zegt Dirk Declerck, gedelegeerd bestuurder van Haven Oostende. ‘Secretarissen-generaal, administrateurs-generaal, directeuren van overheidsbedrijven en natuurlijk ook top-ceo’s. Ze komen uit verschillende sectoren en hebben een diverse achtergrond. Vlamingen uit alle provincies, en ook Brusselaars. Er is ruimte voor debat, waardoor proffen en deelnemers van elkaar kunnen leren. Vanaf volgend academiejaar kan er ingeschreven worden.’

Fiscaal label

Tien donderdagnamiddagen lang, van september tot en met juni, krijgen de topleiders les van VUB-professoren zoals fiscalist Michel Maus en expert duurzame strategie en infrastructuur Elvira Haezendonck. Beiden trekken mee de kar van de VUB Masterclass Ostend en nodigden nog acht collega’s uit om vanuit hun vakgebied een les te verzorgen rond strategie en duurzaam leiderschap van de toekomst. Onder hen professor internationale politiek Jonathan Holslag en professor robotica Bram Vanderborght.

Michel Maus bijt op 19 september de spits af met een les over fiscale duurzaamheid in 2025, Elvira Haezendonck sluit op 12 juni 2025 het academiejaar af met een uiteenzetting over duurzaam investeren in infrastructuur.

Maar dromen de meeste ondernemers er in de eerste plaats niet van zo weinig mogelijk belastingen te betalen, duurzaam of niet? Michel Maus: ‘Een ondernemer is in de eerste plaats begaan met de gezondheid van zijn bedrijf. Terecht. Hij houdt ook rekening met zijn aandeelhouders, waardoor financiële rentabiliteit heel belangrijk is. Hoe meer de overheid fiscaal afroomt, hoe minder er overblijft. Daarom wordt inderdaad vaak alles op alles gezet om belastingen te drukken. Maar er is ook die bredere context van onze samenleving, met bijvoorbeeld de financiering van de verzorgingsstaat. Het is toch goed dat bedrijfsleiders en andere leidinggevenden zich afvragen wat de plaats van hun onderneming is in heel dat verhaal?’

Veel bedrijven hebben ook een charter rond duurzaamheid en pakken uit met een groen label, stelt Maus. ‘Of ze communiceren hoe ze gendergelijkheid nastreven, met bijvoorbeeld een raad van bestuur die volgens de ethische regels van de kunst mooi divers is samengesteld. Wat bij ons nog niet bestaat, is een duurzaam fiscaal label voor bedrijven. Waardoor iedereen weet: die onderneming is fiscaal transparant en verhuisde het productieproces niet naar het buitenland om loonkosten te drukken. Zo weet elke geïnteresseerde investeerder of koper van aandelen meteen wat voor vlees hij in de kuip heeft.’

Mensenkennis

Ervaren bedrijfsleiders en topambtenaren die een academiejaar lang lessen duurzaam leiderschap en strategie volgen. Mogen we er dan niet van uitgaan dat ze daar al jaren gepokt en gemazeld in zijn?

Elvira Haezendonck: ‘Sommige deelnemers zijn ervaren leidinggevenden, maar niet allemaal: een aantal zit pas aan het begin van een carrière. Door de ingewikkeldheid van hun job is het voor veel ceo’s niet vanzelfsprekend om voldoende tijd vrij te maken voor het opvolgen van alle recente ontwikkelingen. Denk bijvoorbeeld aan de fiscale hervormingen die er bij de regeringsonderhandelingen op tafel liggen. Maar ook aan technologische vernieuwingen en legale kwesties zoals complexe projectprocedures. Hoe ga je om met alle belanghebbenden van een onderneming? Hoe hou je als internationaal actief bedrijf het best rekening met geopolitieke strubbelingen? Strategie en leiderschap zijn geen zuiver economische verhalen, maar hebben ook te maken met politiek, mensenkennis en empathie. We vonden de geknipte VUB-professoren die duurzaam leiderschap en strategie vanuit zowel technologische, geopolitieke, fiscale, juridische als economische hoek kunnen belichten. Die inzicht hebben in hoe een leider zich het best op de werkvloer gedraagt, maar ook mee nadenken over de soms lastige zoektocht naar nieuwe medewerkers, passend binnen de waarden van een bedrijf.’

Weiland aan zee

Havenbaas Dirk Declerck is een geboren en getogen Oostendenaar. In 1990 zwaaide hij samen met twintig medestudenten af als ingenieur aan de Katholieke Industriële Hogeschool op de Zeedijk. ‘We zwermden allemaal over België uit, want in Oostende waren geen jobs. Veel industriële activiteit was er niet; de haven lag omzoomd met weiland. Zelf ging ik aan de slag in Antwerpen.’

Toen Declerck in 2018 naar Oostende terugkeerde om er de haven te gaan leiden, lag het weiland er nog steeds. ‘Er was ook nog steeds onvoldoende werk.’ Maar minstens even verontrustend was de sluiting van verschillende hogescholen. ‘Waaronder mijn ingenieursschool.’

Michel Maus herkent dat verhaal. ‘Ik heb vrienden die net als Dirk indertijd een ingenieursdiploma behaalden op de Zeedijk. Ook zij lieten na hun studies Oostende links liggen. Oostende is onze enige echte stad aan zee, daar hoort academische activiteit bij. Gelukkig begint die weer te ontluiken. Denk maar aan het hoogtechnologische kenniscentrum Ostend Science Park of aan de vorig jaar heropgestarte Zeevaartschool met het postgraduaat hydrografie. Door als universiteit onze schouders mee onder de VUB Masterclass Ostend te zetten, verruimen ook wij in deze stad het academische aanbod.’

Een van de belangrijkste missies van haven-ceo Dirk Declerck werd het aanzwengelen van de werkgelegenheid in de haven van Oostende. ‘Werk haalt gezinnen uit armoede’, zegt hij. ‘Daarom tekenden we een visie en een plan uit om van onze haven een motor van duurzame tewerkstelling te maken. De voorbije jaren creëerden we zo 450 nieuwe banen. De toegevoegde waarde van ons hele havengebied groeide tot meer dan 1,2 miljard euro.’

Terug naar de kust

De keuze van de VUB om met Oostende in zee te gaan, is volgens Haezendonck geen toeval. ‘Onze betreurde rector Caroline Pauwels was in 2021, een jaar voor haar overlijden, curator van het Oostendse festival Theater Aan Zee. Haar curatorschap markeert het begin van de actieve rol die de VUB in deze stad wil opnemen. Haven Oostende kwam met het plan voor de masterclass, wij vonden dat een uitstekend idee. Wij hopen dat deze masterclasses kunnen ontkiemen tot een grotere VUB-aanwezigheid aan de kust, niet alleen om kennis door te geven, maar ook voor onderzoek.’

Met als ultieme doel: een VUB-campus in Oostende? Haezendonck: ‘Wie weet. West-Vlaamse studenten die aan de VUB kwamen studeren, bleven daarna meestal in Brussel hangen. Nu merken we een andere tendens: na hun studies keren velen terug naar de kust. Ook West-Vlamingen die jarenlang als ceo bedrijvig waren in de driehoek Gent-Antwerpen-Brussel vinden de weg terug naar hun roots. Als mensen hun heimat opzoeken, kan de universiteit niet anders dan volgen.’

KPI

Is het belangrijk voor VUB Masterclass Ostend dat de deelnemers op het einde van het academiejaar als ethisch hoogstaandere ondernemers afstuderen? Dat ze zich bewust geworden zijn van hun maatschappelijk belang? ‘De deelnemers een geweten schoppen, is niet de bedoeling’, vindt Maus. ‘Al willen we wel iets in beweging krijgen.’

‘Het wordt onderschat hoeveel belang de jongere generatie hecht aan duurzaamheid,’ zegt Haezendonck. ‘Wij merken dat elke dag bij onze studenten. Hun maatschappelijke bezorgdheid is zeer groot, maar ook hun engagement en betrokkenheid. Bedrijfsleiders en leidinggevenden die hun organisatie duurzamer maken, zorgen zo voor aantrekkelijkere werkplekken voor al die talenten die we opleiden.’

Declerck is het daarmee eens: ‘Pas afgestudeerde ingenieurs of economen, twintigers en dertigers, kiezen inderdaad voor een bedrijf met een cultuur waarin ze hun waarden herkennen. Er is veel veranderd in de ondernemingswereld. Twintig jaar geleden was het voor een ceo van een scheepvaartbedrijf mooi meegenomen als hij erin slaagde de CO2-uitstoot met 30 procent terug te dringen. Vandaag is CO2-reductie voor veel ondernemingen een KPI, een kritieke prestatie-indicator, een van de belangrijkste indicatoren waarop de prestaties van het bedrijf worden afgemeten. Duurzaamheid is een must.’