Het vonnis met de veroordeling van oud-parlementslid Dries Van Langenhove (30) en enkele kompanen van Schild & Vrienden trekt een ferme streep in het zand: in dit land moeten ook tegenstanders van onze democratie zich houden aan de regels ervan.
Toen ongeveer zes jaar geleden de eerste beelden van Schild & Vrienden circuleerden, zorgde dat niet meteen voor geschokte reacties. Integendeel. Al die keurige, kortgekapte jongens (er waren opvallend weinig meisjes te zien) in hetzelfde hemelsblauwe T-shirt met S&V-logo en hun strakke korte broekjes: het wekte eerder gegrinnik op dan achterdocht. De voorman was een niet onbekende studentenvertegenwoordiger aan de UGent, Dries Van Langenhove.
Zijn eerste succesnummer dateerde al van 2012, toen hij verkleed als reuzenpanda de show stal op het fameuze openingscollege van politoloog Carl Devos aan de Gentse universiteit, dat jaar met premier Elio Di Rupo (PS) als centrale gast.
Maar het duurde niet lang of Schild & Vrienden trok om andere redenen de aandacht. In oktober 2017 maakte Van Langenhove treurig nieuws wereldkundig: S&V-lid Dylan Vandersnickt (24) was uit het leven gestapt. Kort voordien had hij ontslag moeten nemen als voorzitter van Jong N-VA nadat hij een cartoon had gepost waarop Pepe the Frog – een bekend figuurtje in Amerikaanse alt-rightkringen – in moslimgewaad meisjes verkrachtte met het hoofd van een bekende linkse studente van Comac, de studentenorganisatie van de PVDA. ‘Het is maar een prent, laten we dat in perspectief plaatsen’, zo had Vandersnickt zich nog proberen te verdedigen in De afspraak. Hij beriep zich ook op de vrijheid van meningsuiting.
’t Pallieterke schreef een uitgebreide beschouwing over die zelfdoding. Dat gebeurde onder meer aan de hand van een interview met Dries Van Langenhove. Van Langenhove werd niet alleen ondervraagd over de dood van zijn vriend maar vooral over Schild & Vrienden, een nieuwe club waarover ook de lezers van ’t Pallieterke al iets hadden horen waaien maar waarvan zij nu voor het eerst het fijne mochten vernemen.
De tekst blijft een bijzonder document, omdat hij de jonge Van Langenhove verbatim laat horen voor ‘eigen publiek’. In dit geval kan ook onmogelijk beweerd worden dat linkse media zijn woorden zouden hebben verdraaid.
‘Veel te veel mietjes’
In ingekorte vorm klonk dat zo: ‘Als jonge tiener kwam ik tot de trieste vaststelling dat mijn leeftijdgenoten zich niet interesseerden in politiek. Ik heb zeer bewust geen partijkaart. Met Schild & Vrienden bewijzen we dat je een politiek verhaal kan brengen naast het kader van de partijpolitiek, die de Vlaamse Beweging nog niet veel diensten heeft bewezen. Ik richtte begin dit jaar een Facebookgroep op waar jonge rechtse Vlamingen “memes” met elkaar konden delen. Deze houden meestal een humoristische aanklacht tegen het politiek correcte klimaat in. Online activisme speelt een belangrijke rol bij S&V. De leden van onze beweging zijn zeer bedreven geworden in het opsporen en ontkrachten van linkse leugens. We kiezen hiervoor doelbewust voor sociale media en niet voor de traditionele media.’
En verder: ‘Met S&V willen we een positief verhaal vertellen. We willen de Vlaamse jeugd terug weerbaar maken en een perspectief bieden op de toekomst. Er lopen in ons land veel te veel mietjes rond die bang zijn voor hun eigen schaduw. Bij allochtonen worden kickboksclubs geprezen als het ideale deradicaliseringsmiddel, maar wanneer Vlamingen een bokstraining of lessen zelfverdediging organiseren, schiet links in een kramp. Wat een hypocrisie. Het klopt dat we de Vlaamse jeugd opnieuw wat weerbaarder willen maken. Bokslessen en lessen zelfverdediging versterken het zelfvertrouwen. Meer dan 30.000 Vlaamse jongeren slikken antidepressiva. Laat ons hen wat weerbaarheid bijbrengen, het soort dat hen toelaat om niet alleen fysiek maar ook mentaal sterker in het leven te staan.’
Bewust kwetsen
Van Langenhove kon toen nog niet beseffen dat hij de blauwdruk schetste van een organisatie die hem zeven jaar later een zware veroordeling zou kosten – al gaat hij nog in beroep. Een jaar effectieve celstraf, tien jaar ontzetting uit zijn burgerrechten en een boete van 16.000 euro: het maakt duidelijk dat de correctionele rechtbank van Gent zwaar tilde aan het ondergrondse netwerk dat Schild & Vrienden intussen was geworden.
Van Langenhove maakte in ’t Pallieterke ook omstandig duidelijk dat racistische cartoons niet zomaar een onschuldig spelletje zijn, zoals hij en zijn advocaten later bij hoog en laag zouden beweren, maar dat de politieke actie van Schild & Vrienden precies daarrond draait: rond het bewust inzetten van racistische humor als dodelijk efficiënt politiek wapen. Daar destabiliseert Schild & Vrienden zijn ‘vijanden’ mee, zoals ex-VRT-medewerkster Jihad Van Puymbroeck aan den lijve mocht ondervinden.
De politieke actie van S&V draait rond het bewust inzetten van racistische humor als dodelijk efficiënt politiek wapen.
Dat lukt ook door hen bewust te kwetsen, tot in hun ziel – zoals in het geval van eremagistraat Henri Heimans, wiens ouders kampen als Auschwitz en Ravensbrück hebben overleefd. In Knack getuigde Heimans onlangs: ‘Ik viel van mijn stoel toen ik de beelden zag. Natuurlijk wist ik dat neonazisme bestond en dat Hitler in sommige kringen nog altijd werd opgehemeld. Ten gronde werd me eigenlijk niks nieuws verteld. Toch raakten die zogezegde mopjes over de verbrandingsovens en de gaskamers me bijzonder diep. Ik was er – eenvoudig gezegd – niet goed van. Dat vond ik bizar. Om te begrijpen wat er met me aan de hand was, heb ik psychologe Birsen Taspinar opgezocht. Tijdens die gesprekken ging ik begrijpen dat de reportage voor mij een traumatrigger was. Dries Van Langenhove en co. hadden, door de spot te drijven met de Holocaust, me met een verleden geconfronteerd waarvan ik niet wist dat het nog onverwerkt was.’
Wat Henri Heimans wellicht vermoedde, heeft het gerecht van Gent tot in de details naar boven gehaald: dat dit pestgedrag mensen zoals hij niet per ongeluk tot ontreddering bracht. Het was precies de bedoeling van Schild & Vrienden. De organisatie had de achterbakse methode met veel ijver en overtuiging geperfectioneerd.
Daarbij lag ook de verdedigingslijn van advocaat Hans Rieder en zijn kornuiten aan diggelen. Het viel te verwachten dat zij de vrijheid van meningsuiting zouden inroepen. Welja, in een democratie hebben ook extreme partijen een plaats, zelfs in het parlement. Extreemrechts en extreemlinks, maar ook extreemreligieus (namens welke godheid ook), extreemecologisch, ultranationalistisch: ze zijn allemaal al de revue gepasseerd. In de democratische ruimte waarin de meeste westerse landen voorzien, hebben ze overal een kleinere of grotere plaats in het politieke spectrum en dus in onze parlementen.
Advies van Orbán
Wat Schild & Vrienden in het algemeen en Dries Van Langenhove in het bijzonder uitzonderlijk maakt, zijn dus níét hun conservatieve, rechtsextremistische ideeën. Wel hun actieradius, wat ze deden en mogelijk nog doen. De ‘bezetting’ van het Gentse Gravensteen in 2018 was een zichtbare maar al bij al onschuldige actie vergeleken met het ondergrondse psychische geweld dat ze pleegden, niet toevallig vanuit hun schuilhol op het dark web, de ondergrondse van de virtuele wereld.
In de reële bovenwereld hield en houdt Van Langenhove zich vooral bezig met allerlei vormen van krachttraining en oefeningen bij shooting clubs, het wapen zichtbaar in de hand. Alsof hij in gedachten bezig was met de vorming van een Vlaamse succursale van de Amerikaanse Proud Boys, een alt-rightclub die best wat overeenkomsten vertoont met Schild & Vrienden.
Van Langenhove leek in gedachten bezig met de vorming van een Vlaamse succursale van de Amerikaanse Proud Boys.
Dat symboliseert nog een ander wezenskenmerk. Van Langenhove en co. waren bezig om vrijwillig uit de democratie te stappen en haar van buitenaf te bekampen, terwijl ze toch gebruik willen maken van alle voordelen die de democratie biedt. Dat is niet verboden: in een van zijn Burgermanifesten heeft ook Guy Verhofstadt (Open VLD) nog gepleit voor ‘het recht om uit de staat te stappen’. Bij hem als uiting van het opperste liberalisme, de bevrijding van het individu. In het geval van Van Langenhove en co. om de handen helemaal vrij te hebben om de democratie te bevechten en te vernietigen – toch de democratie zoals wij die kennen, met gelijkwaardigheid tussen ‘rassen’, en waar geen plaats is voor een groep die zichzelf ziet als een groep intellectuele, sociale of politieke übermenschen die het natuurlijke recht zouden hebben om de anderen te domineren.
Het is een eindpunt van een ontwikkeling die pas goed begon toen Van Langenhove en een aantal S&V-maten in 2018 de Hongaarse premier Viktor Orbán ontmoetten. ‘You need a squad’, gaf Orbán hen in zijn slechte Engels als goede raad mee. ‘Without a squad, politics doesn’t work.’ ‘Squad’ valt te vertalen als ‘ploeg’, maar ook als ‘gevechtseenheid’.
Ook Orbán heeft geen hoge pet op van de westerse democratie, en zeker niet hoe de Europese Unie die wil organiseren. Hij koos voor de tactiek van het entrisme: de instellingen van binnenuit vermolmen en saboteren. Dat leek S&V aanvankelijk ook wel wat. Achteraf bleek bijvoorbeeld dat S&V’ers zich hadden laten verkiezen in de Vlaamse Jeugdraad. Van Langenhove liet zich in 2019 overhalen om als onafhankelijke lijsttrekker te zijn voor het Vlaams Belang in Vlaams-Brabant en zich te laten verkiezen in de Kamer.
Instellingen hebben gewerkt
Het bleek een voorbijgaande fase. Op 4 februari 2023 kondigde hij samen met VB-voorzitter Tom Van Grieken zijn ontslag aan. Hij zou zich vooral toeleggen op wat in die kringen zijn ‘metapolitieke’ activiteiten worden genoemd. Toen al was het duidelijk dat hij voorwerp was van een gerechtelijk onderzoek. Dat was onvermijdelijk geworden nadat VRT-journalist Tim Verheyden in september 2018 in een onthullende Pano-reportage de pikzwarte kant van Schild & Vrienden had blootgelegd.
In die zin hebben de instellingen in rechte en in feite degelijk gefunctioneerd. Er zou nooit een onderzoek naar Schild & Vrienden zijn opgestart zonder de pers, de vierde macht. Vervolgens heeft de derde macht doorgezet en geoordeeld – het vonnis is precies en gedetailleerd, en leert dat de rechters niet over één nacht ijs zijn gegaan.
Het moet steken dat de democratie die hij zo minacht hem een straf oplegt.
Het moet een bittere pil zijn voor Van Langenhove en zijn medestanders – de bekende en de anonieme, zoals de groep niet nader genoemde ‘Vlaamse zakenlieden’ die hem sinds zijn ontslag uit het parlement financieel steunen. Het moet steken dat de democratie die hij zo minacht hem een straf oplegt die hij moet ondergaan. Ook al gaat hij nog in beroep, en volgen daarna mogelijk nog Cassatie en Europese rechtbanken.
Witte suprematie
Van Langenhoves verdediging was er ook op gericht de legitimiteit van het gerecht in twijfel te trekken. Advocaat Hans Rieder ging tot het uiterste met opeenvolgende wrakingsverzoeken tegen de zetelende rechters – zonder succes.
In hun vonnis maakten de rechters zwart op wit hun punt waarom ze Dries Van Langenhove schuldig bevinden: ‘Hij trok de anderen mee in zijn racistisch discours, gaf blijk van verregaande normloosheid en maakte misbruik van zijn fundamentele rechten en vrijheden om dat aan anderen te ontzeggen. Hij zorgde voor een vijandige sfeer in de samenleving en zorgde voor tweespalt, conflicten en geweld. De beklaagde werkte psychisch en fysiek geweld in de hand en schrikte er niet voor terug om mensen zoals Jihad Van Puymbroeck te belagen. Hij dweepte met nazistisch gedachtegoed en wou de democratische samenleving ondermijnen en zijn witte suprematie in de plaats te stellen.’
Bijzonder veelzeggend was de reactie van de medestanders van Van Langenhove. Tom Van Grieken verloor voor één keer zijn gestaalde glimlach en schuimbekte: ‘De Belgische justitie is door en door rot.’
Belangrijker was de steun van niemand minder dan Elon Musk: ‘Whoa!’ tweette die van verbazing bij het horen van Van Langenhovens veroordeling. Waarop Musk Van Langenhove persoonlijk een bericht stuurde: ‘Dus iemand anders heeft deze meme in een chat gestuurd? En jij krijgt een gevangenisstraf?’
De veroordeling van Van Langenhove is niet meer of niet minder dan een zaak van zelfverdediging van de democratie.
In het jaar waarop Donald Trump opnieuw tot president van de VS kan worden verkozen is dat berichtje van misschien de belangrijkste en ongetwijfeld de politiek actiefste zakenman van deze tijd van méér dan symbolisch belang. De inzet van veel verkiezingen, van België tot de Verenigde Staten, is niet de winst of het verlies van deze of gene partij. De echte inzet is de democratie zelf: wordt er gekozen om ze te behouden, of om ze achter ons te laten? Verdienen de instellingen respect, of staan we toe dat ze voortdurend worden aangevallen, zowel van binnenuit als van buitenaf?
Dries Van Langenhove zal het mogen aankijken, want door hem voor de volgende jaren uit zijn burgerrechten te ontzetten heeft de rechtbank hem duidelijk gemaakt in welke positie hij zichzelf heeft gebracht. Het is dezelfde positie als die van de veroordeelde bestormers van het Amerikaanse Capitool in 2020: enemies of the state.
De veroordeling van de correctionele rechtbank van Gent is daarom niet meer of niet minder dan een zaak van zelfverdediging van de democratie – dat is alvast een terminologie die Dries Van Langenhove moet begrijpen, beter dan wie ook. ●