Waarover twijfelt dichter Max Temmerman? ‘Plots noemde iedereen zich Vlaming. Ook ik begon te twijfelen: ben ik nu een Belg of een Vlaming?’
In de rubriek Durf Twijfelen vraagt Knack elke week naar de twijfels van bekende mensen.
‘Mijn generatie is opgevoed als Belg’, zegt Max Temmerman. ‘In mijn jonge jaren leek dat vanzelfsprekend. Het is vreemd hoe snel dat veranderd is. Ik knipperde even met mijn ogen en plots was alles anders: de verkeerspalen waren geel-zwart geschilderd en alle B’s van overheidsbedrijven vervangen door V’s. Iedereen noemde zich ineens ook Vlaming en niemand leek zich daar vragen bij te stellen. Ook ik heb getwijfeld of ik zou meehuilen met de wolven in het bos. Ik ben ook een Vlaming, spreek Nederlands en probeer een bijdrage te leveren aan de Vlaamse cultuur. Die twijfel hing samen met een andere. Waarom zou ik nog poëzie schrijven? Heeft dat nog nut? Maar in beide gevallen gold: hoe sterker ik begon te twijfelen en hoe eenzamer ik me voelde, hoe overtuigder ik werd.’
Wat was het keerpunt?
Max Temmerman: Op een keer vierde ik alleen kerst met mijn moeder – mijn vader was net overleden en ik was weer single. Toch werd het een heel gezellige avond. Op een bepaald moment zei mijn moeder: zullen we het kistje eens openmaken die ik net geërfd heb? Daarin zaten de brieven van mijn grootvader, Max Temmerman, naar wie ik vernoemd ben.
Het feit dat ik Belg ben, is voor mij veel bepalender dan dat ik homo ben.
Er werd nooit veel gepraat over hem in de familie. Natuurlijk wist ik wel dat hij een verzetsstrijder was geweest. Hij was lid van de groep Stockmans, die in de Tweede Wereldoorlog gegevens doorstuurde naar Groot-Brittannië. De groep werd in 1942 verraden door een Vlaming en door een Duits krijgstribunaal veroordeeld tot de doodstraf.
Maar meer wist ik ook niet. Tot we die kerstavond zijn brieven begonnen te lezen. In de laatste brief aan zijn vrouw schrijft mijn grootvader: ‘Morgen zal ik er niet meer zijn. Spreek over mij tegen onze kinderen, maar zeg hen dat ik nooit getwijfeld heb. Ik heb gedaan wat ik moest doen.’
Hij had het over de autonomie van zijn land, dat hij altijd verdedigd had. Wie zou dat vandaag nog doen? Zijn leven geven voor België? Toen ik die brieven van mijn grootvader las, wist ik weer: er is niets mis met jezelf Belg te noemen. Alleen leven we vandaag in een land waar het raar is om dat te zeggen. We zijn alleen nog Belg op onze identiteitskaart.
En als de Rode Duivels spelen.
Temmerman: Daar wordt wat meewarig over gedaan, omdat Jupiler dan overal tricolore vlaggen uitdeelt. Maar straks is het weer 11 juli. Dat is het meest gesubsidieerde feest van het jaar. Geen enkel gemeentebestuur wil onderdoen voor het andere. Alle artiesten vragen een hogere gage, want ze weten: ze vragen ons toch.
Weet je wat ik vreemd vind? Mensen vinden vandaag etiketten ongelofelijk belangrijk: hun genderidentiteit, hun culturele afkomst… Maar vreemd genoeg wordt er nooit over nationaliteit gepraat. Terwijl het feit dat ik Belg ben voor mij veel bepalender is dan dat ik homo ben. Dat zit ook in mijn werk. Mijn eerste dichtbundel, Vaderland, gaat niet alleen over mijn overleden vader, maar ook over een land dat uit elkaar valt. En mijn laatste bundel, Koninklijk Circus, is een wandeling door mijn België.
Twijfelt een dichter soms?
Temmerman: Ik doe niets anders, maar ik durf ook te springen. Dat moet je af en toe doen. Ik wil niet verlamd worden door twijfel.
Expo rond Koninklijk Circus, van 07/07 tot 04/09 in de Gasthuiskapel, Poperinge.
