Het uitgelekte NAVO-document dat de aanwezigheid van Amerikaanse kernwapens in Limburg bevestigt, roept vragen op. Professor politicologie Tom Sauer (UA) volgt de zaak al veertig jaar op. ‘Als onze regering zegt dat ze de kernwapens niet meer wil, dan neemt de VS die gewoon terug.’
Uit een gelekt document voor de parlementariërs van de NAVO-lidstaten blijkt nogmaals dat in het Limburgse Kleine Brogel Amerikaanse kernwapens liggen. Enkele jaren geleden bleek dat ook al uit interne documenten van Defensie en lekken van WikiLeaks. Tom Sauer, professor Internationale Politiek aan de UAntwerpen, viel dinsdag dus allerminst van zijn stoel. Net als de rest van België.
Het zwijgen van de Belgische regering blijft Sauer daarentegen wel verbazen. Ondanks veertig jaar radiostilte ziet hij nu, meer dan ooit, mogelijkheden om definitief komaf te maken met het herbergen van massavernietigingswapens in ons land.
Knack: Heeft het NAVO-document ons vandaag eigenlijk iets nieuws geleerd?
Tom Sauer: Dat er Amerikaanse kernwapens liggen op Kleine Brogel en op die vijf andere Europese basissen in Italië, Turkije, Duitsland en Nederland wisten we al. Alleen wordt het nu nogmaals bevestigd.
Enerzijds is het een storm in een glas water. Anderzijds vormt dit document een aanleiding voor het noodzakelijke maatschappelijk debat. Onze bevolking is ondertussen in slaap gewiegd. Veel Belgen liggen niet wakker van die massavernietigingswapens op ons grondgebied. Het gevaar is dat we slaapwandelen naar een mogelijke explosie.
Vormen die kernwapens dan een concreet gevaar?
Sauer: Ja, we zijn echt met vuur aan het spelen. Op korte termijn is de kans niet zo groot, maar op langere termijn is er geen enkele reden om aan te nemen dat die wapens niet gebruikt kunnen worden.
Het bezit van kernwapens zorgt niet automatisch voor vrede. Denk maar aan de Jom Kipoeroorlog in 1973. Toen is Israël, met kernwapens, aangevallen door buurlanden Egypte en Syrië, zonder kernwapens. De nucleaire afschrikkingstheorie faalt flagrant.
Als onze regering zegt ‘we willen de kernwapens niet meer’, dan neemt de VS die gewoon terug.
De rest van de wereld is het beu om te wachten op de nucleaire ontwapening. Zij moeten zich houden aan het non-proliferatieverdrag, waarin staat dat zij geen kernwapens mogen aanmaken. Terwijl vijf grootmachten (Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Rusland, Frankrijk en China, nvdr.) dat wel mogen, maar beloofd hebben om die weg te halen. Dat verdrag is het enige dat nog overschiet, want Donald Trump gooit alles in de vuilbak.
Moet België de Amerikaanse kernwapens teruggeven, zodat andere landen zich niet terugtrekken uit dat non-proliferatieverdrag?
Sauer: Absoluut. Als onze regering zegt dat ze kernwapens niet meer wil, dan neemt de VS die gewoon terug.
De Amerikaanse luchtmacht vindt de aanwezigheid van Amerikaanse kernwapens in Europa trouwens eerder een nadeel dan een voordeel. Slechts een kleine minderheid binnen het Pentagon is nog voorstander. Het ligt dus meer aan onze eigen regeringen dan aan de Amerikanen. Samen met Duitsland of Nederland zouden we die massavernietigingswapens moeten teruggeven.
Amerikaanse B-61’s zijn wel al weggehaald uit het Vereningd Koninkrijk, Canada en Griekenland.
Maar dan speelt België niet langer mee op het hoogste militaire niveau?
Sauer: Dat we dan als klein land niet meer internationaal zouden meespelen, klopt niet. Sowieso zijn de wapens Amerikaans bezit en maken ze ons gewicht op het geopolitieke speelveld niet groter.
We scoren genoeg punten door onze conventionele wapensystemen en de inzet van onze luchtmacht in Syrië, Irak en Libië. Met uitzondering van onze defensie-uitgaven, doen we het niet zo slecht binnen de NAVO. Ook landen die nooit kernwapens zullen toestaan op hun grondgebied zijn lid van de Nuclear Planning Group binnen de NAVO.
Zijn er na de Koude Oorlog al Amerikaanse kernwapens weggehaald uit andere NAVO-lidstaten?
Sauer: Ja, de Amerikaanse B-61’s, zoals die in Kleine Brogel, zijn al weggehaald in het Verenigd Koninkrijk, Canada en Griekenland. Of het initiatief daartoe kwam van de VS of van die NAVO-landen is onduidelijk. In elk geval is dat zonder veel poespas verlopen.
Is het nucleair verbodsverdrag van de VN, opgesteld in 2017, een extra incentive?
Sauer: Het gaat over een internationaal verdrag, allesbehalve een vodje papier dus. Dat verdrag stelt dat kernwapens illegaal zijn. Dus niet alleen immoreel, illegitiem en inhumaan. Zowel het gebruik als het bestaan ervan zijn onwettelijk volgens de ondertekenaars.
122 landen keurden in 2017 de tekst goed, maar het is nog afwachten hoeveel landen zullen ratificeren. Geen enkele lidstaat van de NAVO, België incluis, heeft dat verdrag ondertekend.
De volgende regering kan beslissen dat de gemoderniseerde atoomwapens niet welkom zijn.
Als al die landen ratificeren, gaat dan België in tegen de meerderheid van alle landen ter wereld?
Sauer: Dat klopt. Bovendien is er binnenkort een opportuniteit om definitief paal en perk te stellen aan deze hele zaak. De B-61’s worden gemoderniseerd, die beslissing heeft de VS al lang geleden genomen.
De kernwapens uit de jaren 1970 die in Kleine Brogel liggen, moeten nu terug naar de VS en we krijgen compleet nieuwe wapens in de plaats. In de VS is men volop bezig met de productie van die nieuwe types. Vanaf 2020 zou die wissel kunnen gebeuren. Maar de regering kan natuurlijk beslissen dat die nieuwe wapens niet welkom zijn.
Ook vandaag weten we nog steeds niet officieel dat er kernwapens liggen in Kleine Brogel. Ontslagnemende ministers van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) en Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) gaven geen commentaar op het NAVO-document. Logisch?
Sauer: Ze houden zich aan het afgesproken beleid binnen de NAVO: neither confirm nor deny. Maar dat is het fundamentele probleem. Dat principe rust niet op een juridische basis, maar maakt wel een ernstig maatschappelijk debat onmogelijk.
De regering moet uiteraard niet de details prijsgeven zoals welk exact type, de kracht en het aantal. Gewoon het principe: liggen er massavernietigingswapens op ons grondgebied, ja of nee? Graag een antwoord van de regering. (ferm) Dat vraag ik al veertig jaar.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
