‘De zaak-Demarez: symptoom van een tijdsgewricht’

De uitspraken van journalist Eddy Demarez en de reacties daarop zijn tekenend voor onze tijd waarin verschillende tegengestelde lijnen openlijk clashen, schrijft Stijn Verbist. ‘Men kan tolerantie niet afdwingen met het mes op de keel.’

De heer Demarez is 53 jaar en is licentiaat in de communicatiewetenschappen. Met de leeftijd komt niet noodzakelijk de wijsheid. Een universitaire opleiding en enggeestigheid zijn niet onderling exclusief. Zijn uitspraken staan niet louter voor een individueel verhaal, maar hebben helaas diepe wortels in ons systeem.

We werden ongewild getuige van zijn misplaatste en inspiratieloze uitlatingen. Opvallend: zijn gesprekspartner protesteert niet. Integendeel, het gesprek wordt aangezwengeld. Bovendien hanteert Demarez nicknames die hij meer dan waarschijnlijk niet zelf ter plekke heeft verzonnen, maar die blijkbaar gangbaar circuleren. Daarmee stuiten we op een eerste contradictie, die tussen de buitenkant en de binnenkant van een organisatie.

Naar de buitenwereld toe worden de hoogste morele standaarden in acht genomen maar, letterlijk, achter de schermen worden die normen en waarden ter stond ‘als winden gelost’. Het valt op dat hoe hoogdravender het uiterlijke discours van een organisatie is, hoe gemakkelijker men – op momenten dat niemand meekijkt of -luistert – de norm van medemenselijkheid laat varen.

Demarez’ woorden geven blijk van een achterhaaldheid die doet vermoeden dat hij tot op vandaag mogelijk nog niet ten volle heeft ingezet op persoonlijke groei en dito ontwikkeling. Naar zichzelf leren kijken, eigen vooroordelen ontmaskeren, authentiek in verbinding treden met zichzelf, en van daaruit met de ander en vooral met wie anders is stonden allicht nog niet op zijn programma. Het dialoogje dat we te horen kregen, geeft blijk van een empathische schaarste die helaas nog heel wat Vlaamse organisaties kenmerkt, en bij uitbreiding allicht nog heel wat Vlamingen.

Het contrast tussen het op social media dominante discours pro tolerantie voor wie anders is (vandaag toegespitst op LGBT en ras) enerzijds en wat er bij de heel wat Vlamingen echt leeft anderzijds is groot. Niet alleen onze Belgian Cats moeten dat dagelijks aan den lijve ondervinden.

Katholieke Kerk

Hoe kwalijk kan men het mensen nemen dat ze door omstandigheden, keuzes of tradities nog niet de juiste incentives hebben gekregen om echt persoonlijk te groeien? Laat ons niet vergeten in welke context het grootste deel van onze bevolking is opgegroeid en leeft. De Katholieke Kerk, op zich door een diep contrast gekenmerkt, heeft eeuwenlang ons denken en voelen gedomineerd. In dat Katholieke duale paradigma gingen spiritualiteit, kunst, muziek, onderwijs en caritas hand in hand met uitsluiting van wie anders (geaard) is én met de problematisering van seksualiteit. Zonder dat dit de dwaasheden van Demarez en van zovele anderen vergoeilijkt, kan men er wel begrip voor hebben dat een dominant discours dat na eeuwen bijna genetisch in ons systeem is verankerd, niet op enkele jaren is uitgevaagd.

De recente evoluties rond woke en LGBT zijn niet verbonden zijn met een (allicht groot deel van de) Vlaamse onderbuik. Een deel van de mensen laat de traditionele opvatting van wat ‘normaal’ is niet los en blijft zich verzetten tegen al wat ‘vreemd’ is. Een ander deel van de bevolking ziet wel in dat het juist is om tolerant te zijn tegenover alle mogelijke vormen van geaardheid en uitingen daarvan, maar kan dat inzicht nog niet rijmen met de eigen diepe overtuigingen. Ieder heeft ook zijn eigen tempo.

Men moet zich niet te veel illusies maken over het aantal personen dat de recentste evoluties ook daadwerkelijk heeft geïnternaliseerd. Een ander deel van de mensen staat voldoende in verbinding met zichzelf, met de eigen kwaliteiten en gebreken, en kan ook zonder de druk van social media de ander laten zijn wie hij of zij wil zijn zonder dat als bedreigend te ervaren.

De dieptreurige humor van Demarez is polariserend. De reacties daarop zijn dat evenzeer. Hij werd meteen publiekelijk op de vingers getikt, maar dat was niet voldoende. Hij moet zijn job verliezen en riskeert bovenop nog gerechtelijke procedures.

Men vergeet hierbij dat men tolerantie niet kan afdwingen met het mes op de keel en dat meningen, hier niet moedwillig openbaar gemaakt, niet automatisch veranderen door mensen keihard aan de schandpaal te nagelen. De angst voor wie anders is, homofobie, misogynie, de systemische problematisering van seksualiteit en onverdraagzaamheid hangen onlosmakelijk met elkaar samen en zitten diepgeworteld in ons systeem. Theoretische discours, hoogdravende verklaringen en het zo openbaar mogelijk opofferen van zondebokken veranderen daar niks aan – wel integendeel: ze blokkeren de verhoudingen en duwen groepen uit elkaar. Wat kan verandering brengen? Enkel echte communicatie met elkaar, in authentieke verbinding komen met onszelf, ook met onze donkere kanten, en vandaaruit met de ander.