‘De Wever beseft het: enkel een electorale bom kan Vivaldi II tegenhouden’

Terwijl N-VA-voorzitter Bart De Wever enkel en alleen voor het confederalisme gaat, wijst Paul Magnette (PS) dat aanbod nu al af. Stevenen we af op de totale blokkage? ‘Alleen De Wever heeft het gezag om een Vlaamse regering tussen N-VA en Vlaams Belang te verhinderen.’

Binnen enkele weken vieren we de overgang naar 2023. Toch voelt het alsof de hele Wetstraat al aftelt naar 2024, wanneer Europese, federale en Vlaamse verkiezingen in mei worden gevolgd door lokale en provinciale verkiezingen in oktober. Zowat alle partijen zijn stilaan in de weer met de lijstvorming. Partijvoorzitters laten om de haverklap een ballonnetje op. En in de media worden nu al strategische lijnen uitgezet.

Wat dat laatste betreft, wat het een druk weekend. Terwijl N-VA-voorzitter Bart De Wever zijn confederalistische droom verkondigde in Het Laatste Nieuws en VTM Nieuws, uitte PS-voorzitter Paul Magnette in De Afspraak op Vrijdag zijn aversie voor datzelfde N-VA-strijdpunt.

En dat is lastig, aangezien De Wever Magnette nodig heeft om zijn plannen te doen slagen.

De houding van Magnette komt niet als een verrassing voor politoloog Bart Maddens (KU Leuven): ‘Mocht hij ook maar een béétje laten doorschemeren dat een deal met De Wever mogelijk is, dan wordt hij afgemaakt in Franstalig België.’

Zo wordt de PS al een tijd opgejaagd door de PTB, die het goed doet in de peilingen. ‘Die partij is niet alleen uiterst links, maar ook uiterst belgicistisch’, zegt Maddens. Het manifest We are one van politiek directeur David Pestieau bewijst dat de partij dat punt ook graag in de markt zet.

Brusselse PS

Maar het njet van Magnette heeft niet louter strategische redenen, zegt professor politieke wetenschappen Dave Sinardet (VUB). In recent onderzoek peilde hij naar de opvattingen van Kamerleden op het vlak van de staatsorganisatie: willen ze meer regionalisering of meer herfederalisering, waarbij bevoegdheden terug naar het federale niveau gaan? Daaruit bleek dat de PS voorlopig vasthoudt aan het status quo.

‘Maar die middenpositie van de PS verbergt grote interne verschillen’, aldus Sinardet. ‘Er zijn parlementsleden die veel willen regionaliseren, maar er zijn er ook die veel willen herfederaliseren. De tegenstellingen lopen voor een stuk samen met die tussen de Waalse en de Brusselse PS, waarbij die laatste absoluut geen animo toont voor een nieuwe staatshervorming. Magnette heeft zelf ook gemerkt dat vooral zijn Brusselse afdeling niet mee is, ook niet over de evolutie naar een “België met vier deelstaten” (Vlaanderen, Wallonië, Brussel en het Duitstalig gebied, nvdr), dat Magnette persoonlijk wel genegen is.’

Sinardet stipt ook aan dat er op dit moment verre van een tweederdemeerderheid is voor een nieuwe staatshervorming.

Rik Van Cauwelaert, politiek commentator bij De Tijd, maakt een kanttekening: ‘Natuurlijk zegt de PS dat ze niet geïnteresseerd is. Ze was ook niet geïnteresseerd in een zesde staatshervorming. Toch hebben ze die gemaakt naar aanleiding van de regering-Di Rupo.’ Uiteraard was er ook de toenadering in de zomer van 2020, toen PS en N-VA verregaande gespreken hielden over een mogelijke nieuwe regering.

Van Cauwelaert vergelijkt de twist tussen Magnette en De Wever met een haka, de ceremoniële dans uit Nieuw-Zeeland, bij ons vooral bekend door de uitvoering bij aanvang van sportwedstrijden. ‘Historicus Vincent Scheltiens (UAntwerpen) heeft het ooit treffend verwoord: N-VA en PS zijn elkaars beste vijanden. De Wever valt terug op het communautaire, zijn fond de commerce. Dat moet doen vergeten dat hij in 2014 zijn communautaire eisen onder de mat heeft geveegd.’

Matchmaker Rousseau

Voor De Wever wordt het dus confederalisme, of het wordt niets. Maar daarvoor moet de N-VA wel sterk genoeg staan. Daarom vindt Maddens het ‘logisch’ dat De Wever hoopt op een zo groot mogelijke electorale tik voor CD&V en Open VLD.

‘Je voelt aan alles dat Paul Magnette wil doorgaan met Vivaldi zodra het maar enigszins kan’, zegt Maddens. ‘De Wever beseft het: enkel een electorale bom kan Vivaldi II tegenhouden. Zo’n constructie wordt pas onmogelijk als CD&V of Open VLD bijna of helemaal verdwijnt. Als de resultaten gelijklopen met de peilingen vandaag (beide partijen peilen rond de 9 procent, nvdr), dan is het meest waarschijnlijke scenario dat ze na verloop van tijd uitkomen bij een heruitgave van Vivaldi.’

In de peilingen is Vooruit de enige Vivaldi-partij die de wind in de zeilen heeft. Volgens alle betrokkenen zal voorzitter Conner Rousseau een cruciale rol spelen. De complimentjes tussen De Wever en Rousseau vliegen al maanden heen en weer. ‘Hij was al de matchmaker tussen Magnette en De Wever in 2020. Rousseau wilde liever een regering met de N-VA dan met de groenen’, zegt Sinardet. ‘Als hij op Vlaams niveau een coalitie sluit met De Wever zal hij geneigd zijn dat op federaal niveau te willen doortrekken.’

Tegelijkertijd benadrukt Magnette de familiale band tussen zijn partij en die van Rousseau. Sinds kort delen beide partijen hetzelfde hoofdkwartier. In de woorden van De Wever: Magnette is de huisbaas van Rousseau. Maar die huishoudelijke situatie wil niet zeggen dat beide socialistische formaties een en ondeelbaar zijn. ‘Rousseau bewandelt een rechtsere, Scandinavischere lijn dan Magnette’, zegt Maddens. ‘Bovendien is Vooruit bang om te worden meegezogen in de schandalen van de PS, zowel die in het Waals als in het Europees Parlement. Het is ongelooflijk hoe hard die partij haar best doet om haar stereotype te bevestigen.’

Exit De Wever?

En dan is er nog de rol van het Vlaams Belang. De N-VA heeft zich altijd uitgesproken tegen het cordon sanitaire, maar tot grote liefde tussen beide formaties is het nooit echt gekomen. Ook niet tijdens de Vlaamse regeringsonderhandelingen in 2019, toen Tom Van Grieken en co. meerdere keren werden uitgenodigd door informateur De Wever. Nu geven de peilingen (min of meer) uitzicht op een meerderheid in het Vlaams Parlement.

Zondag zei De Wever dat de N-VA bereid is om samen te werken met het VB als de partij bereid is om afscheid te nemen van mensen die Vladimir Poetin achternalopen, racistisch over de schreef gaan en antisemitische en seksistische uitspraken doen. Zoals vaker drijven drie figuren boven: Filip Dewinter, Dries Van Langenhove en Sam van Rooy.

Sinardet sluit zo’n vernieuwingsscenario niet uit. ‘Het kan toch niet zo moeilijk zijn voor Van Grieken om die drie figuren opzij te schuiven? Dewinter is fin de carrière, en tegen Van Langenhove lopen verschillende rechtszaken. Er vallen dus oplossingen te vinden.’

Maddens ziet het Vlaams Belang vooral als een soort breekijzer voor De Wever om zijn plan A te doen slagen: een federaal akkoord met de PS over confederalisme. ‘Plan B is – als de zetelverdeling het toelaat – een regering met het VB. Door die partij mee in bad te trekken, zullen ze kiezers verliezen. Dat was ook de strategie van toenmalig CD&V-voorzitter Wouter Beke, die in 2014 de N-VA in de regering wilde.’

Maar wat met de mensen binnen de N-VA die zo’n samenwerking niet genegen zijn? Dat is nog steeds een substantiële groep. Maddens voorspelt: ‘Als zou blijken dat de N-VA na een grote overwinning federaal toch uit de boot valt, zullen ook de koele minnaars van een coalitie met het Vlaams Belang boos worden en beginnen te schuiven.’

Volgens Van Cauwelaert moeten we alvast geen regering(en) verwachten tot oktober 2024, wanneer de lokale verkiezingen plaatsvinden. ‘Als De Wever opnieuw burgemeester van Antwerpen wordt, komt er géén regering met het Vlaams Belang. Wordt hij geen burgemeester, dan is dat een blamage, en zal hij moeten opstappen als N-VA-voorzitter. En dan stijgt de kans op een regering tussen N-VA en VB, want De Wever is de enige die het gezag heeft om zo’n constructie te verhinderen.’