‘De vakbonden zijn een van de meest behoudsgezinde krachten van het land’

Volgens Knack-redacteur Ewald Pironet is een dynamische vakbond die mee helpt aan de totstandkoming van een samenleving met hoop en toekomst broodnodig. ‘Het is een hete herfst aan het worden, maar niet voor de regering-Michel.’

Het is een hete herfst aan het worden, maar niet voor de regering-Michel. Zij heeft haar taxshift gerealiseerd – hoe mager dat beestje ook is. Ze zit op schema met de begroting – hoe broos dat evenwicht ook is. En ze heeft de belastingdruk verminderd – hoe gering de daling ook is. De oppositie heeft de regering in haar eerste jaar nauwelijks in moeilijkheden kunnen brengen, het straatprotest evenmin.

Ondertussen wordt alles in het werk gesteld om vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) op korte termijn aan een internationale functie te helpen. Een topjob bij de Bank voor Internationale Betalingen in het wat saaie Bazel wordt gezegd, of een wat minder prestigieuze baan bij de Internationale Bank voor de Wederopbouw en Ontwikkeling in het bruisende Londen. Als dat lukt, zullen alle ministers en zeker de premier een zucht van opluchting slaken, want een stokebrand als Reynders kan hinderlijker zijn dan de felste oppositie of het grootste straatprotest. Het ziet er dan ook niet naar uit dat de regering-Michel het de volgende maanden nog moeilijk krijgt.

Het tegenovergestelde kan worden gezegd over de vakbonden. Vorige week laaide het debat over het stakingsrecht en de verantwoordelijkheid van de vakbonden weer op. Aanleiding was de dood van een vrouw die niet snel genoeg medische hulp had gekregen omdat haar chirurg werd opgehouden door een wegversperring van stakers. De Leuvense professor arbeidsrecht Othmar Vanachter heeft er al op gewezen dat zulke wegversperringen verboden zijn. Wie met opzet het wegverkeer belemmert en daardoor iemands dood veroorzaakt, riskeert tot dertig jaar celstraf. Er is dus geen reden om het stakingsrecht ter discussie te stellen: de wet moet gewoon worden toegepast.

‘Volledig ontaard’

Dat neemt niet weg dat er al eerder vragen zijn gesteld over dat stakingsrecht, hoe belangrijk het ook geweest is voor talloze sociale verwezenlijkingen. De Leuvense econoom Paul De Grauwe bestempelde het stakingsrecht vorig jaar als ‘volledig ontaard’. Terwijl er vroeger gestaakt werd tegen de werkgevers voor meer loon en betere werkomstandigheden, proberen de vakbonden nu met de stakingen de overheid tot andere beslissingen te dwingen. Dat de huidige acties voor enorm veel schade zorgen en dat daarbij veel onschuldige mensen ‘die er niets mee te maken hebben’ getroffen worden, vindt De Grauwe niet meer te verdedigen. De regeringspartijen MR, Open VLD en N-VA willen nu werk maken van een wetsvoorstel dat het recht op werk bij een staking beter moet garanderen. CD&V roept via Kris Peeters de vakbonden op om het stakingsrecht aan te passen ‘aan het huidige maatschappelijke draagvlak’.

Dat maatschappelijke draagvlak is zeker veranderd. Meer dan 25 jaar geleden stelde Guy Verhofstadt in zijn Burgermanifesten al fundamentele vragen bij de rol van de vakbonden. Vandaag sluiten steeds meer mensen zich bij die kritische bedenkingen aan. Niet alleen in kringen van de N-VA, waar Kamerlid Zuhal Demir het ‘helemaal heeft gehad’ met de vakbonden. Niet alleen in Vlaanderen, waar zelden wegen worden versperd met brandende autobanden. Ook in het zuiden van het land worden nu grote vraagtekens geplaatst bij de gekozen actiemiddelen en wezenlijke vragen gesteld, zoals: moeten de vakbonden niet transparanter zijn over hun financiën? En moeten ze niet juridisch aansprakelijk worden voor de gevolgen van hun daden? Kennelijk hebben de vakbonden het voorbije jaar hun hand overspeeld.

Ideeën uit de vorige eeuw

De bonden kampen met een nog fundamenteler probleem: ze zijn niet mee geëvolueerd met de tijd. Hun structuren en ideeën dateren nog van de vorige eeuw. Ze hebben zich veel te lang opgeworpen als ‘de poortwachters van de sociale zekerheid’, zoals Fons Leroy dat vorig jaar formuleerde. Volgens de topman van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB), zelf van socialistische snit, zitten ze nog ‘veel te veel vast in de passieve verzorgingsstaat en kijken ze te weinig naar wat er in de toekomst nodig is voor een actieve welvaartsstaat’. Je hoort de vakbonden wel over verworven rechten en loonschalen, niet over de samenleving van morgen. En ook niet over de armen in onze dorpen en steden of over de vluchtelingen die toestromen.

De vakbonden zijn versteend tot een van de meest behoudsgezinde krachten van het land. Terwijl net nu een dynamische vakbond broodnodig is: een die mee helpt aan de totstandkoming van een samenleving met hoop en toekomst. Het is nog maar de vraag of zelfs een zware herfststorm de vakbonden ertoe kan bewegen om zichzelf opnieuw uit te vinden.