‘Er is iets tijdloos plezierigs aan het doorprikken van de schone schijn van de machtigsten’

Hedendaagse tragedies als Succession en The White Lotus laten zien hoe onze hedendaagse heersers, de allerrijksten en geprivilegieerden, afzien van hun eigen waanzin.

Griekse goden deden, volgens de mythes althans, niets liever dan elkaar de nek omwringen en vreemdgaan. Het waren ongeduldige, jaloerse en gulzige wezens die naar willekeur straffen uitdeelden en oorlog voerden. Rust en geluk waren niet voor hen weggelegd, ze zochten steeds wrede manieren om die existentiële leegte van oneindige macht en tijd te vullen. Shakespeare vertelt zijn publiek vele eeuwen later dat het de royalty niet veel beter afgaat. Ook zij hebben last van een knagende leegte en een onstilbare hebzucht. De koningsdrama’s hangen aan elkaar van wraak, ontrouw en oorlog. Het zijn nutteloze gevechten tussen eenzame, waanzinnige heersers.

De tragedie vertelt ons al een geschiedenis lang dat de (innerlijke) wereld van de allermachtigsten een smerige beerput is waar we maar liever ver van weg blijven. HBO, de moderne tragediemachine, lijkt die traditie te willen voortzetten. In series als Succession of The White Lotus zien we hoe onze hedendaagse heersers, de allerrijksten en geprivilegieerden, afzien van hun eigen waanzin. Die one-percenters worden niet veel beter afgeschilderd dan de verwende en verveelde Griekse goden of de arrogante, ijdele middeleeuwse koningen. Het zijn gekwelde geesten, geïsoleerd van elkaar en vervreemd van de wereld om hen heen. Ze worden geleid door hun meest primitieve driften, lust en hebzucht, en zijn elk op hun eigen manier doodongelukkig.

De hotelgasten in The White Lotus zijn de wandelende metaforen voor de banaliteit van het moderne kwaad

Er is iets tijdloos plezierigs en spannends aan het doorprikken van de schone schijn van de machtigsten, en aan hen zien voor wat ze echt zijn: kleinmenselijk, pervers, moreel corrupt. Het voelt lekker, als een mini-emancipatie, om te kunnen zeggen: blij dat ik niet op dat zonovergoten, hagelwitte strand cocktails aan het drinken ben, blij dat ik daar niet bij hoor.

Evengoed dienen de tragedies als schrikbeelden. Zoals de moordlustige demagoog King Richard het toonbeeld was van de waanzin van zijn tijd, zijn de hotelgasten in The White Lotus de wandelende metaforen voor de banaliteit van het moderne kwaad. Het zijn geen ontzagwekkende bullebakken maar lullige individualisten, ze handelen niet vanuit furie maar vanuit een schijnbaar gezond opportunisme. Ze leven volgens wetten die nog boven hen staan, die van de economie, zijn slechts spelers in dat spel en verantwoorden zo hun daden. Natuurlijk maken ook zij zich zorgen om de wereld, omdat dat zo hoort, maar ze zijn vooral al lang vergeten hoe de wereld eruitziet. Hoe grotesk deze personages ook zijn, ze voelen ook heel realistisch aan. Ze verklaren de even groteske politieke realiteit. Misschien was dat altijd al het doel van tragedies – de realiteit recht in de ogen kijken en zien voor wat ze is: krankzinnig.

Martha Balthazar is theatermaakster. Haar column verschijnt tweewekelijks.