De nieuwe cijfers van Unia: ‘Homofobe haatboodschappen zijn de facto straffeloos’

Bij Unia gaan alarmbellen af: er wordt almaar meer discriminatie gemeld, zegt directeur Els Keytsman, die ook het politieke discours almaar harder ziet worden.

‘Ah, gaat de homo de politie bellen?’ Op die woorden van een dronken man volgden drie vuistslagen in het gezicht van ‘de homo’. De dader probeerde ook de partner van zijn slachtoffer aan te vallen. Voor dat misdrijf met homofoob karakter in Zele werd de man vorige week veroordeeld tot 12 maanden gevangenisstraf, met probatie-uitstel gedurende vijf jaar, en een schadevergoeding van 100 euro aan Unia, Interfederaal Gelijkekansencentrum.

‘Gelukkig heeft het slachtoffer ook ons gebeld, en niet alleen de politie’, zegt Unia-directeur Els Keytsman. ‘Omdat er in de dagvaarding niets werd gezegd over een mogelijk haatmotief vanwege zijn seksuele geaardheid, hebben wij ons burgerlijke partij gesteld en hebben we gevraagd om de daden in die zin te herkwalificeren. Dat de rechter ons is gevolgd, is een nieuwe stap in de strijd tegen homofobie en discriminatie.’

Dat zulke stappen nodig zijn, blijkt uit het jaarverslag van Unia. In 2019 werden 133 dossiers over seksuele geaardheid geopend. Dat is bijna 40 procent meer dan het gemiddelde van de afgelopen 5 jaar. Dat loopt gelijk met de algemene trend. In 2019 nam het totale aantal meldingen bij het Gelijkekansencentrum toe met 13 procent, het aantal dossiers met 7 procent. Op langere termijn is de stijging nog markanter: tussen 2010 en 2019 verdubbelde het aantal meldingen en groeide het aantal dossiers met 75 procent. ‘Enerzijds vinden de mensen beter de weg naar Unia’, verklaart Keytsman. ‘Anderzijds weten we dat die cijfers het topje van de ijsberg zijn. Er is een grote onderrapportering, zeker van haatboodschappen met een homofoob karakter. Die zijn ook moeilijker te bestraffen dan racistische haatboodschappen.’

Waarom?

Els Keytsman:Omdat ze worden ‘beschermd’ door artikel 150 van de Grondwet, dat de persvrijheid garandeert. Homofobe haatboodschappen op sociale media worden nog altijd als drukpersmisdrijven doorverwezen naar het hof van assisen. Dat is duur en tijdrovend, waardoor er vaak niets van in huis komt. Daardoor zijn die haatboodschappen de facto straffeloos. Haatboodschappen op basis van seksuele geaardheid zouden, net zoals racistische hate speech, voor de correctionele rechtbank moeten komen.

Juridisch is de strijd tegen die vorm van discriminatie verder gevorderd dan maatschappelijk, zegt u.

Keytsman: Het huwelijk en adoptie zijn opengesteld, de antidiscriminatiewetgeving beschermt tegen discriminatie op het werk, enzovoort. Maar dat is nog niet helemaal doorgedrongen in de samenleving: banale burenruzies ontaarden in homofoob gescheld en zelfs geweld, niet alle werkgevers zijn mee… Een belangrijk obstakel is de onderrapportering. Elke haatdaad of -boodschap melden is belangrijk. Zo kan Unia de vinger aan de pols houden en kunnen daders worden bestraft, zoals in Zele.

U signaleert meer haatspraak op sociale media, maar ook een harder politiek discours.

Keytsman: We kregen meldingen over uitspraken van Vlaams Belang-politici Dominiek Sneppe, Filip Brusselmans en Steve Herman. Sneppe noemde het ‘een brug te ver’ dat holebi’s kunnen trouwen en kinderen adopteren, volgens Brusselmans zullen transgenders en holebi’s ‘altijd abnormaal blijven’, en Herman schreef op Twitter bij een foto van de gaypride in London dat ‘deze walgelijke wantoestanden moeten worden gestopt’. Belangrijk is dat die uitspraken, strafbaar of niet, wijzen op een groeiend aantal haatboodschappen, op sociale media en bij politici.

Een griezelig trio vaststellingen in uw jaarverslag wordt gevormd door de normalisering van nazisymbolen, minder tolerantie tegenover Roma en niet-aflatend antisemitisme.

Keytsman: Hoewel het aantal meldingen over antisemitisme met 21 procent is gedaald, horen we onder meer van vertegenwoordigers uit de Joodse gemeenschap dat het probleem groeit. De normalisering van nazisymbolen moet grote zorgen baren. We hebben 14 meldingen gehad, onder meer over het met nazisymbolen opgetooide huis in Keerbergen. De bewoner van dat ‘nazihuis’ is veroordeeld tot één jaar cel, een boete van 800 euro en een schadevergoeding van 500 euro aan Unia.

Antiziganisme is een nog groter probleem: in 2019 is ons 53 keer discriminatie van Roma of woonwagenbewoners gemeld. Dat is een verdubbeling in één jaar tijd. Uit de Eurobarometer bleek eerder dit jaar al dat de Belg toleranter wordt, maar niet voor Roma.

Welke impact heeft de corona-epidemie op de discriminatie van minderheden?

Keytsman: Corona is niet de grote gelijkmaker. De crisis legt de ongelijkheid bloot, wat goed is, maar verscherpt en verdiept ze ook. Homoseksuelen die nog thuis wonen en daar niet worden aanvaard, hebben het heel lastig gehad, horen we van çavaria, de koepelorganisatie van holebi- en transgenderverenigingen.

Zelf hebben we 865 mensen met een handicap en hun familie bevraagd over de coronamaatregelen. De resultaten waren dramatisch. Sommige ouders moesten kiezen: ofwel hun kind voor onbepaalde tijd achterlaten, ofwel het helemaal alleen opvangen, zonder ondersteuning. Voor veel kinderen met een handicap is er deze zomer geen enkele opvang of begeleiding.

Hoe verklaart u die blinde vlek voor kwetsbare groepen?

Keytsman: Verlamming. Niet meer kunnen nadenken. Dat was niet alleen zo onder politici, maar ook in de sector zelf. Hoe laat zijn de eerste oplossingen gekomen om op een of andere manier een bezoek te kunnen organiseren in woonzorgcentra? Een simpele tent voor de instelling, waarom moest dat zo lang duren?

En die dynamiek bleef doorwerken: ik heb de indruk dat de luidste roepers en lobbyisten de snelste en beste versoepelingen kregen. Dat zijn jammer genoeg niet de negentigjarigen met een handicap of de kinderen uit grote gezinnen die in een klein, vochtig appartement leven in de stad. In de federale en Vlaamse coronataskforces heeft Unia om meer aandacht voor die groepen gevraagd. In plaats van buitenkomen te criminaliseren en bestraffen met zware boetes, moeten we nadenken over de herverdeling van de openbare ruimte.

De pandemie heeft blootgelegd dat onze welvaartsstaat niet zo op punt staan als we dachten. De kwetsbaarsten hebben een zware tol betaald. Het moet echt beter.

U wilt meer subsidies voor Unia. Waarom?

Keytsman: Dat we almaar meer meldingen krijgen, wil zeggen dat we ook almaar meer werk hebben. Met een gesloten enveloppe is het moeilijk om dat werk goed te blijven doen. We wachten ook af wat de impact zal zijn van de beslissing van de Vlaamse regering om ons niet meer te ondersteunen. We weten daar nog niets over. Het blijft een slechte beslissing.

Corona heeft goed blootgelegd hoe funest de versnippering van bevoegdheden is. Een aparte Vlaamse instelling in de strijd voor gelijke kansen kan en zal nut hebben, maar onvermijdelijk zal overleg en samenwerking veel energie kosten. En dan zwijg ik nog over de burger, die zijn of haar weg moet vinden in dat kluwen. Natuurlijk zullen wij melders indien nodig doorverwijzen – wij zijn professioneel – maar we weten dat daarbij meldingen verloren gaan. Wie is daarbij gebaat?