De kracht van het Finse onderwijs: vier lessen voor Vlaanderen

Knack-redactrice Ann Peuteman trok deze zomer naar het Hoge Noorden om uit te zoeken wat we in Vlaanderen kunnen leren van het Finse onderwijs. De belangrijkste punten op een rij.

LES 1: Zorg ervoor dat iedereen leerkracht wil worden

In de top tien van meest gerespecteerde beroepen hoeven Finse leerkrachten alleen brandweerlui en politieagenten te laten voorgaan. Leraar is in Finland een prestigieus beroep. Nochtans verdien je er in het onderwijs gemiddeld niet meer dan in Vlaanderen. Het is eerder de inhoud van de job die veel jonge mensen aantrekt. Finse leerkrachten hebben een grote autonomie: ze mogen zelf bepalen op welke manier ze lesgeven, het leerplan laat hen veel ruimte en als ze niet voor de klas hoeven te staan, mogen ze thuiswerken. Bovendien hebben ze amper papierwerk en krijgen ze veel tijd om lessen voor te bereiden, met collega’s te overleggen of speciale projecten op te zetten.

Vandaar dat zo veel jongeren zich geroepen voelen om leerkracht te worden. Alleen is dat bijlange niet voor iedereen weggelegd. Wie in Finland wil lesgeven, of dat nu in het eerste leerjaar of het laatste jaar van het hoger middelbaar is, moet een masterdiploma onderwijs op zak hebben. Alleen als je in de middelbare school heel goede punten hebt behaald, mag je aan zo’n opleiding beginnen. Als je tenminste slaagt voor het zware toelatingsexamen, dat uit twee delen bestaat: een schriftelijke proef die naar je algemene kennis peilt en een interview waarin wordt nagegaan hoe gedreven je bent en of je wel de geschikte persoonlijkheid hebt. Elk jaar mag uiteindelijk maar 1 op de 10 kandidaten aan de lerarenopleiding beginnen. Daardoor belanden alleen de allerbeste en meest gemotiveerde mensen uiteindelijk voor de klas.

LES 2: Laat kinderen zo laat mogelijk kiezen welke richting ze willen

volgen

Tot hun zestiende hoeven Finse scholieren geen grote beslissingen te nemen. Allemaal krijgen ze min of meer hetzelfde lessenpakket. Ongeacht hun afkomst, woonplaats of aanleg. Wel passen scholen en leerkrachten zich zo veel mogelijk aan de klasgroepen aan zodat ze het beste uit hun leerlingen kunnen halen. Worstelt een kind met een of ander vak, dan wordt meteen ingegrepen om te voorkomen dat het verder achterop raakt. Daardoor is zittenblijven in Finland heel uitzonderlijk, wat niet alleen het zelfvertrouwen van de kinderen maar ook het onderwijsbudget ten goede komt.

Pas op hun zestiende moeten jongeren voor het eerst een belangrijke keuze maken: gaan ze werken, beginnen ze aan een beroepsopleiding of trekken ze naar een academische school die hen voorbereidt op de universiteit? 94 procent van de Finse jongeren beslist om hoger middelbaar te volgen, en haast allemaal behalen ze na drie jaar een diploma. Drop-outs zijn er haast niet en van een watervalsysteem hebben ze in Finland nog nooit gehoord. Volgens onderwijsspecialisten komt dat doordat zelfs laatbloeiers tegen de tijd dat ze zestien worden rijp genoeg zijn om over hun toekomst beslissen. Ook al omdat Finse scholen hun leerlingen bijstaan met professioneel studie- en carrièreadvies.

LES 3: Geef elk kind bijzonder onderwijs

Finse kinderen worden niet in een hokje gestopt, en op papier bestaat er geen onderscheid tussen gewone leerlingen en probleemleerlingen. In Finland krijgt elk kind bij de minste moeilijkheid extra hulp. Of het nu problemen heeft om staartdelingen onder de knie te krijgen, met een leerstoornis kampt, gedragsproblemen of een beperking heeft. Daardoor heeft zo goed als elke leerling ergens onderweg weleens nood aan bijkomende uitleg of ondersteuning, en dat wordt helemaal niet als een stigma aangevoeld. Finse ouders maken er ook geen probleem van dat er in de klas van hun kroost kinderen met een stoornis of beperking zitten.

In de lerarenopleiding wordt veel aandacht besteed aan het omgaan met kinderen met speciale noden, maar in elke school werken ook leerkrachten met een master bijzonder onderwijs. Zij kunnen leerlingen met leer- of andere problemen apart nemen om hen bij te scholen, maar soms staan ze hen ook bij in hun eigen klas. In Finse scholen is het heel gewoon dat er in een klaslokaal verschillende leerkrachten aanwezig zijn. Het kan zelfs dat een scholier die het heel moeilijk heeft constant wordt geflankeerd door een speciale leerkracht of klasassistent. Wie echt niet in een gewone groep kan functioneren, krijgt op dezelfde school in een aparte klas les van een leerkracht bijzonder onderwijs. Alleen kinderen met heel erg zware beperkingen, worden in aparte scholen ondergebracht.

LES 4: Beperk zo veel mogelijk huiswerk en toetsen

In het begin van de lagere school krijgen Finse kinderen alleen in de voormiddag les. Daarna mogen ze in principe naar huis, maar de meesten blijven op school om te sporten of een artistieke activiteit te doen. Hoe ouder ze worden, hoe langer de schooldagen zijn. De school groeit dus mee met de kinderen en niet andersom.

Veel huiswerk krijgen Finse leerlingen ook al niet. Noch op de basisschool, noch in het lager middelbaar. Als leerkrachten huistaken opgeven, is dat meestal om hun leerlingen een nieuwe vaardigheid te laten inoefenen. Vaak krijgen niet alle kinderen dezelfde opdracht, maar is het huiswerk op hun specifieke behoeften afgestemd.

Leerkrachten geven niet vaak tests, maar volgen de vorderingen van hun leerlingen dag na dag in de klas op. Het onderliggende idee is dat leerkrachten hun leerlingen moeten leren leren in plaats van hen te leren slagen voor toetsen. In het lager en hoger middelbaar eindigt elke cursus van vijf weken met een toets, maar tussendoor worden amper tests gegeven.

Als leerlingen iets niet begrijpen, of het heel moeilijk hebben met een bepaald vak, wordt dat overdag op school verholpen. Het is heel uitzonderlijk dat ze buiten de schooluren extra opdrachten, bijscholing of privélessen krijgen. Daardoor houden ze veel tijd over voor hobby’s en ontspanning, en staan ze onder veel minder druk dan hun leeftijdgenoten in veel andere Europese landen.