‘De Europese Unie heeft Spoetnik V nodig’

Kirill Dmitriyev is de man die het Russische vaccin Spoetnik V wereldwijd verkoopt en hij kreeg het al drie keer toegediend. ‘Misschien was de naam een vergissing.’

We spreken Kirill Dmitriyev via Zoom vanuit zijn kantoor in Moskou, het hoofdkwartier van het Russische staatsinvesteringsfonds RDIF. De voormalige bankier staat sinds 2011 aan het hoofd van het fonds dat investeerde in de ontwikkeling en productie van Spoetnik V. Dat coronavaccin is ondertussen in 58 landen goedgekeurd, maar wacht in de EU nog op toelating. Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) is pas begin maart begonnen met de keuring van Spoetnik V (de aanvraag werd eind januari ingediend, nvdr.).

Vorig jaar in juni werd u al als proefpersoon ingeënt met Spoetnik V. Hoe is het inmiddels met uw immuniteit?

Kirill Dmitriyev: Er zijn twee soorten immuniteit. Er is immuniteit door antilichamen, die in de loop van de tijd afnemen omdat het lichaam ze niet kan blijven aanmaken. En er is cellulaire immuniteit, die ervoor zorgt dat nieuwe antilichamen worden aangemaakt zodra je weer in contact komt met het virus. Daarom controleren wij altijd de celimmuniteit.

En hoe hebt u die getest?

Dmitriyev: Met een derde injectie van Spoetnik V, in december. Mijn antilichamen waren al gedaald, maar drie dagen na de derde vaccinatie schoten ze weer omhoog. Ze waren twee keer zo hoog als bij iemand die een zware coronabesmetting heeft opgelopen. Dus de cellulaire immuniteit werkte.

Toen u voor het eerst werd ingeënt, was Spoetnik nog niet eens goedgekeurd in Rusland. Was u niet ongerust?

Dmitriyev: Nee, want de basis van Spoetnik is een menselijk adenovirus. Amerikaanse soldaten worden sinds 1971 met dergelijke virussen ingeënt. Het is een verkoudheidsvirus waar de mensheid al duizenden jaren mee leeft. We weten dat het geen gevolgen heeft op lange termijn. Dat onderscheidt Spoetnik van nieuwere technologie, die nog niet zo lang is bestudeerd. Ik was dan ook niet bang voor een derde vaccinatie.

In de EU loopt de vaccinatiecampagne moeilijk, er is een gebrek aan vaccins. Maar het zal nog weken, misschien maanden duren voor Spoetnik V in de EU wordt goedgekeurd. Bereikt het Russische vaccin tijdig de Europese markt?

Dmitriyev: Ik denk het wel. Maar voor alle duidelijkheid: we dringen ons niet op aan de EU. Europa heeft Spoetnik nodig. We hebben niet eens genoeg vaccins voor onze eigen bevolking. We moeten eerst zelfvoorzienend zijn. Trouwens, we hebben al een licentie in 58 landen, waar 1,5 miljard mensen wonen. Nergens ter wereld is er zo’n polemiek over Spoetnik V als in de EU.

Hoeveel dosissen zou u aan de EU kunnen leveren?

Dmitriyev: We willen geen valse verwachtingen wekken. Wij gaan ervan uit dat wij na juni dosissen kunnen verstrekken aan 50 miljoen mensen, en dat in de loop van een drietal maanden.

Spoetnik V werd in augustus 2020 in Rusland zeer snel goedgekeurd. In Europa was er veel kritiek dat dat gebeurde vóór de derde fase van de klinische proef, die eigenlijk standaard is.

Dmitriyev: Er is een enorme politisering, wellicht door toedoen van de farmaceutische lobby. Eerst beweerden ze dat we de formule hadden gestolen, daarna dat we het vaccin niet naar behoren hadden geregistreerd, en tot slot dat het ondoeltreffend of gevaarlijk was. En nu al deze bezwaren van tafel geveegd zijn, is het allerlaatste argument: het is een Russisch vaccin.

Wie bedoelt u precies met ‘lobby’?

Dmitriyev: Ik kan dat niet openlijk zeggen. Maar het is duidelijk dat hier grote financiële belangen spelen. Voor ons fonds is investeren in de farmaceutische industrie een zeer complexe zaak, er zijn machtige en grote spelers, en wij zijn een nieuwkomer. Niemand heeft op ons gerekend. En we weten dat Spoetnik V meer dan 90 procent doeltreffend is. Dat werd in februari gepubliceerd in het medische tijdschrift The Lancet, maar we weten het ook van andere data.

Welke data zijn dat?

Dmitriyev: Gegevens uit studies en observaties, zowel in Rusland als in andere landen. In Rusland wordt de doeltreffendheid van het vaccin onderzocht door na te gaan wie van de gevaccineerden achteraf ziek wordt. Uit de resultaten blijkt de hoge effectiviteit van Spoetnik V, meer dan 90 procent. Dat wordt ook bevestigd door een studie van de Nationale Raad voor Wetenschappelijk en Technisch Onderzoek in Argentinië. Uit gegevens van het Mexicaanse ministerie van Volksgezondheid blijkt ook dat de bijwerkingen van Spoetnik V minimaal zijn in vergelijking met die van andere vaccins.

Het evaluatieproces voor Spoetnik V is nu aan de gang in de EU – maar het vaccin is laat, omdat het de zevende kandidaat is die goedkeuring aanvraagt. Waarom hebt u niet eerder een aanvraag ingediend bij het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA)?

Dmitriyev: We hebben op 22 oktober een aanvraag ingediend bij de EMA.

Het EMA ontkende in februari dat het zo’n aanvraag heeft ontvangen.

Dmitriyev: Laat ik het zo zeggen: er is een constructief, redelijk, pragmatisch deel van Europa dat bereid is Spoetnik V goed te keuren. En er is ook een deel dat Spoetnik onmiddellijk afwijst omdat het een Russisch vaccin is. De Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft een evenwichtig, voorbeeldig standpunt ingenomen. Ze zei dat het EMA Spoetnik V moest onderzoeken en goedkeuren, en dat ze de dialoog wilde ondersteunen.

Wanneer denkt u de EMA-inspecteurs over de vloer te krijgen?

Dmitriyev: Binnenkort. Voor ons is het belangrijk dat zo’n bezoek in het teken staat van technisch-wetenschappelijke uitwisseling, zonder nodeloze druk. Dat het bezoek geen politiek of mediatiek evenement wordt.

U gaf het vaccin de merknaam ‘Spoetnik V’. Eerst heette het gewoon ‘Gam-Covid-Vac’. De naam Spoetnik moet ons herinneren aan de eerste kunstmatige satelliet die Moskou in 1957 in de ruimte lanceerde, nog vóór de Verenigde Staten. Is de ontwikkeling van het coronavaccin werkelijk te vergelijken met het succes van de Sovjet-Unie in de ruimte?

Dmitriyev: Volgens een onderzoek kent wereldwijd 75 procent van de mensen het merk Spoetnik V, waarmee we beter doen dan Pfizer/Biontech en anderen. Dat is op zich al een succes. Spoetnik is een naam die internationaal werkt, daar hebben we er in Rusland niet zo veel van. De satelliet is een voorbeeld van ons technisch succes. Daar zijn we trots op. Maar we hebben onderschat hoezeer Spoetnik in het Westen geassocieerd wordt met een wedloop en misschien was dat een vergissing. Want deze crisis gaat niet over concurrentie, maar over samenwerking. Vooral in de strijd tegen de zeer besmettelijke mutaties moeten vaccins gecombineerd worden, bijvoorbeeld Spoetnik en AstraZeneca. Wij zijn bereid samen te werken met alle vaccinproducenten.

Er zijn weinig Russen die zich laten inenten met Spoetnik V. Volgens onderzoek is slechts 30 procent daartoe bereid. Waarom is het vertrouwen in uw eigen land zo laag?

Dmitriyev: Uit enquêtes blijkt dat wereldwijd ongeveer 50 procent van de mensen bereid is zich te laten vaccineren tegen corona. Hier in Rusland heeft men het gevoel dat de coronapandemie ten einde loopt. Maar het vertrouwen in Spoetnik V groeit. Ik ben ervan overtuigd dat we over drie tot vier maanden goede vaccinatiecijfers kunnen voorleggen.

Copyright Der Spiegel / Vertaling: Els Snick