China exporteert vandaag vijf keer meer naar de EU dan omgekeerd. ‘Niet gezond’, vindt premier Alexander De Croo, die op bezoek is in Peking. Moet Europa zijn markt meer afschermen?
Eind 2020, in de nadagen van het kanselierschap van Angela Merkel, leek er geen vuiltje aan de lucht. Ondanks de groeiende spanningen tussen de Verenigde Staten en China sloten Europese en Chinese onderhandelaars een politiek akkoord over het Comprehensive Agreement on Investment (CAI). Met die deal zouden China en de EU hun markten gaandeweg voor elkaars bedrijven openstellen.
Vandaag heerst vooral het wantrouwen. De CAI raakte nooit geratificeerd door het Europees Parlement. In 2021 vaardigde de EU sancties uit tegen China vanwege de mensenrechtensituatie in de provincie Xinjiang. Het Chinese regime, dat kritiek op de mensenrechten brandmerkt als inmenging in zijn binnenlandse aangelegenheden, reageerde furieus en nam prompt tegensancties.
Bovendien groeit de Europese ongerustheid over het oplopende handelstekort met China. China exporteert vandaag vijf keer meer naar de EU dan omgekeerd. Waar Europa China lange tijd zag als de toekomstige afzetmarkt voor de auto-industrie, is de Chinese auto-industrie met een duizelingwekkende snelheid marktleider geworden op het gebied van batterijen en elektrische auto’s.
Dankzij grootschalige overheidssubsidies kunnen Chinese automerken hun elektrische voertuigen goedkoop op de Europese markt brengen, een evolutie die in het komende decennium de Europese auto-industrie dreigt te kelderen. Mede daarom kondigde de Europese Commissie een onderzoek aan dat moet bepalen of de Chinese automobielsector ongeoorloofde staatssteun kreeg.
Jens Eskelund, hoofd van de EU-China Kamer van Koophandel, benadrukt dat de Europese export naar China sinds 2017 met bijna een derde is teruggelopen. ‘Ondernemen in China is te complex, te kostelijk, en geopolitiek te riskant’, zo vat Eskelund de toestand samen.
De-risking
Het buzzword in de Europees-Chinese relaties is de-risking. In tegenstelling tot de VS wil Europa nog altijd zakendoen met China – maar niet langer in alle sectoren, en niet langer te allen prijze. Tijdens de pandemie bleek Europa voor de aanvoer van sommige producten pijnlijk afhankelijk van China. Ook voor bepaalde zeldzame mineralen, die nodig zijn voor hernieuwbare technologieën, wil de EU haar afhankelijkheid van China afbouwen. De export naar China moet selectiever worden en mag geen mogelijke toepassingen hebben in strategische sectoren zoals de defensie-industrie.
In China bestaat heel wat ongenoegen over de nieuwe Europese aanpak, die gezien wordt als een vorm van protectionisme. In Peking bestaat een vermoeden dat de EU er onder druk van de VS op uit is om haar economie te ontkoppelen. Premier Alexander De Croo (Open VLD) probeert tijdens zijn bezoek aan Peking dat Chinese sentiment te sussen. ‘De-risking is niet per se tegen China gericht’, klinkt het. ‘De EU mag van geen enkel land overafhankelijk zijn.’
‘De ironie is natuurlijk dat de-risking grotendeels een copy-paste is van de Chinese strategie’, zegt Victor De Decker, die de EU-Chinarelaties onderzoekt aan het Egmontinstituut. ‘China schermt de strategische delen van zijn economie zelf wél af. Het bevordert de import en export die voordelig zijn voor zijn economische model, en houdt bedrijven buiten die de markt verstoren.’
Het probleem – en tegelijk de politieke charme – van buzzwords is dat er bij de concrete uitwerking enige flou artistique mogelijk is. Als EU-voorzitter draagt De Croo de eis uit dat Europese economieën hun afhankelijkheden moeten wegwerken. Maar tegelijk heeft China in Volvo Gent belangrijke investeringen gedaan in de auto-industrie, waardoor al te voortvarende maatregelen tegen de Chinese auto-industrie niet per se interessant zijn voor België.
De Croo benadrukt het belang van wederkerigheid. ‘Het is niet gezond dat de EU zo’n groot handelstekort heeft met China. Ook China heeft daar op lange termijn eigenlijk niets aan.’
Zonder visum
De Chinese economie staat voor enorme uitdagingen. De groei ervan ligt tegenwoordig onder de 6 procent, wat voorheen gold als het absolute minimum om sociale stabiliteit te bewaren. Met een jeugdwerkloosheid van om en bij de 21 procent heeft de Chinese economie buitenlandse investeringen nodig.
Tegelijk is het Chinese consumentenvertrouwen sinds het einde van de pandemie gekelderd, waardoor de binnenlandse consumptie maar niet aantrekt. Het zorgt ervoor dat Europa des te interessanter is als afzetmarkt voor Chinese producten.
Tegelijk is China de voorbije maanden bezig met een charmeoffensief. Het komende jaar mogen inwoners van de grootste vijf EU-economieën (Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje en Nederland) zonder visum naar China reizen. Nieuwbakken premier Li Qiang verzekert Europese bedrijven – overigens zonder al te veel overtuiging – dat ze binnenkort wel eerlijk zullen kunnen concurreren op de Chinese markt.
‘Het ware verhaal’
Ook tijdens het bezoek van Alexander De Croo aan Peking zetten de Chinezen alle zeilen bij. De Verboden Stad wordt gedurende een uur afgegrendeld zodat de Belgische premier zich kan vergapen aan de impressionante rij tempels.
Bij de opening van de nieuwe Belgische ambassade, vandaag, maakte de Chinese buitenlandminister Wang Yi zijn opwachting. Wang is een zwaargewicht binnen het regime, een politieke overlever met een enorme staat van dienst. In zijn speech beweerde hij dat China net als België een ‘open economie’ is. De Belgische ambassade krijgt de niet mis te verstane suggestie om ‘het ware verhaal van China’ te brengen. ‘Wij zijn partners’, zei de buitenlandminister toen hij de Belgische premier de hand schudde.
Het is maar de vraag in welke mate de oude regels nog gelden. Sinds het aantreden van Xi Jinping is het Chinese regime steeds nadrukkelijker bereid om economische groei op te offeren voor meer controle. Nu het Chinese groeimodel tegen zijn limieten aanbotst, zou het niet onlogisch zijn als de toegangspoort tot de Chinese markt minstens op een kier gaat.
Wanneer De Croo op vrijdag president Xi ontmoet, zal duidelijk worden of hij zijn voet in de deuropening kan krijgen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier