Te veel kraamklinieken? ‘Bevallen is zoveel meer dan efficiëntie’

In een donderdag gepubliceerd rapport zegt het KCE dat 17 kleine materniteiten – op 104 materniteiten in ons land – zonder problemen gesloten kunnen worden. De Vlaamse Beroepsorganisatie van Vroedvrouwen is daar niet gelukkig mee.

Volgens een rapport van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) zou een materniteit jaarlijks minstens 557 bevallingen moeten uitvoeren om de kostprijs per bevalling te kunnen verlagen tot die van de efficiëntere materniteiten, zonder dat de goede zorg in het gedrang komt. Indien verder elke vrouw binnen een veilige tijdlimiet (30 minuten) een materniteit met de wagen moet kunnen bereiken, zouden in ons land zeventien kleine materniteiten gesloten kunnen worden, zo werd berekend.

Ons land telt 104 materniteiten: 59 in Vlaanderen, 34 in Wallonië en 11 in Brussel. Bijna elk acuut ziekenhuis heeft minstens een materniteit. Momenteel is wettelijk vereist dat ze op drie opeenvolgende jaren gemiddeld minstens 400 bevallingen per jaar uitvoeren.

Het KCE stelt vast dat de materniteiten met minstens 557 bevallingen nog aan efficiëntie kunnen winnen, als ze 900 tot 1.000 bevallingen zouden uitvoeren per jaar.

Vroedvrouwen: ‘Niet alleen efficiëntie’

De Vlaamse Beroepsorganisatie van Vroedvrouwen (VBOV) is niet gelukkig met het rapport. ‘De bevalling wordt hier gereduceerd tot een ‘acte’ in het ziekenhuis die dient te renderen, zonder meer. Enkel kwantiteit wordt hier als maatstaf voor kwaliteit gehanteerd’, zo klinkt het in een reactie.

‘Bevallen is een levensevent waar meer dan enkel medisch technische zorgen nodig zijn’, stelt de VBOV. ‘Als we evolueren naar enkel grotere materniteiten mogen de accenten niet alleen gelegd worden op efficiëntie. Bevallen is zoveel meer dan efficiëntie. Het is een gebeuren in een gemeenschap waar familie en vrienden een goede support kunnen geven. Dit gebeuren uit een gemeenschap weghalen dreigt de kwaliteit van dit levensevent in het leven van moeder en kind naar beneden te halen.’

De VBOV is naar eigen zeggen niet blind voor de maatschappelijke verschuiving in zorgnood en bedden, maar wil wel de aandacht trekken op de impact van een inkrimping van zorgaanbod bij het begin van het leven. ‘Onze samenleving zou betere accenten kunnen leggen zodat elke vrouw die hier in België bevalt, omringd kan worden door een team zorgverleners dat tijd kan maken voor de zorg die ze verdient om in alle rust de transitie naar het ouderschap te maken’, luidt het.

De organisatie is ook zeer bezorgd over de vroedvrouwen die tewerkgesteld zijn in deze materniteiten. ‘Zij zijn specialist in de zorg voor moeder en kind en kunnen niet zomaar ingezet worden in een geriatrie en andere verpleegafdelingen waar tekorten zijn die op een andere manier dienen aangepakt te worden.’

‘Niet alles wat economisch het beste lijkt, is ook de beste beslissing aan bed’, besluit de VBOV.

De Block ziet in teveel aan materniteiten opportuniteit voor gezondheidszorg

Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) heeft wel oren naar het KCE-rapport. ‘We besteden meer geld dan nodig aan materniteiten, terwijl er elders in de zorg middelen tekort zijn. Door het aantal materniteiten af te bouwen, kunnen we extra investeren in die knelpuntdomeinen’, zegt ze in een reactie.

‘De kwaliteit van zorg is vandaag al zeer goed en kan bij grotere diensten met meer expertise en een betere omkadering enkel verbeteren. Ook de toegankelijkheid blijft gegarandeerd met voor iedereen minimaal één materniteit binnen een halfuur rijden’, concludeert De Block.

‘Het is nu aan alle beleidsmakers om samen met de sector aan de slag te gaan met dit rapport en de aanbevelingen om te zetten in concreet beleid. Gemakkelijk belooft dat niet te worden, maar het gaat over een ongelofelijke opportuniteit: we kunnen de gemiddelde kost per bevalling verminderen voor de maatschappij en elders in de zorg extra investeren. Dat ligt volledig in lijn met de hervormingen die we de voorbije jaren hebben opgestart binnen de ziekenhuissector’, besluit De Block.

CD&V: ‘Er kunnen niet zomaar 17 materniteiten gesloten worden’

CD&V-voorzitter Joachim Coens wil niet zomaar meegaan in de analyse van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) dat in ons land zeventien kleine materniteiten gesloten kunnen worden. ‘Nabijheid van materniteiten is belangrijk. Bevallingen behoren tot de basiszorg’, zegt Coens. ‘Waarom zouden de kleinere materniteiten niet dezelfde kwaliteit bieden als de grotere?’

Op basis van een reeks parameters zegt het KCE dat op een totaal van 104 materniteiten in België er zeventien gesloten kunnen worden. ‘De kwaliteit van zorg is vandaag al zeer goed en kan bij grotere diensten met meer expertise en een betere omkadering enkel verbeteren. Ook de toegankelijkheid blijft gegarandeerd’, reageerde minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) meteen, die in een teveel aan materniteiten ‘opportuniteiten’ ziet.

Joachim Coens is het daar niet mee eens. ‘Nabijheid van materniteiten is belangrijk. Bevallingen behoren tot de basiszorg. Moeder, kind, ouderen, dat is voor ons fundamenteel’, legt hij donderdag het CD&V-standpunt uit. ‘Waarom zouden de kleinere materniteiten niet dezelfde kwaliteit bieden als de grotere?’ Hij ziet geen kwaliteitsredenen, noch financiële redenen om een bevalling niet langer als basiszorg te zien.

Coens verwijst naar Nederland, waar bevallingen ook gezien worden als een basisactiviteit. Volgens de CD&V-voorzitter toont de studie van het KCE niet aan dat er een kwaliteitsprobleem is. ‘Dit element speelt met andere woorden geen rol in de beslissing tot al of niet sluiten van materniteiten. (…) Niet de grootte van de materniteit is hier doorslaggevend, maar wel het aantal bevallingen per gynaecoloog.’, aldus Coens. Coens verwijst ook nog naar de vrijheid van de ziekenhuisnetwerken, die in deze materie ‘het best geplaatst zijn’.

Zorgnet: ‘Netwerken moeten zelf kunnen kiezen om kraamkliniek op te doeken’

‘Dit rapport kan een richtsnoer zijn voor de regionale verdeling van de materniteiten, nu de ziekenhuizen zich organiseren in netwerken’, klinkt het bij Zorgnet. ‘Het KCE houdt bij zijn berekeningen rekening met de efficiëntie en de nabijheid van de dichtstbijzijnde kraamafdeling. Zorgnet-Icuro ondersteunt die keuze. Het bundelen van middelen, mensen en het streven naar een grotere efficiëntie is belangrijk in een tijd waarin de middelen schaars zijn en de netwerkvorming ervoor zorgt dat ieder ziekenhuis zich beraadt over het eigen zorgaanbod.’

Er moet volgens Zorgnet-Icuro echter ook rekening gehouden worden met het feit dat een materniteit geen aparte structuur is binnen een ziekenhuis. De koepel pleit er dan ook voor dat de ziekenhuisnetwerken zelf kunnen uitmaken welke materniteit(en) ze uit efficiëntieoverwegingen binnen hun netwerk eventueel sluiten.

‘Het blijft essentieel dat vrouwen in hun nabije omgeving bij een materniteit terechtkunnen en dat ze in de mate van het mogelijke zelfs keuzemogelijkheden hebben. In Vlaanderen is dat haast overal het geval’, zo luidt het nog.