‘Dat houtverbranding verantwoordelijk is voor uitstoot van fijnstof, is een ongemakkelijke waarheid’

‘Vanuit het standpunt van klimaatbeleid is het veel wijzer om hout te gebruiken als materiaal dan als energiebron’, schrijft milieuwetenschapper David De Pue (UGent).

Dat houtverbranding verantwoordelijk is voor de uitstoot van 43% van PM2.5, de kleine fractie van fijn stof, is een ongemakkelijke waarheid en een politiek taboe. Zo werd de voorbije dagen nog maar eens duidelijk. Vlaams minister van Energie, Bart Tommelein (Open VLD), mocht het woensdagochtend op de radio uitleggen: 22% van de hernieuwbare energie in Vlaanderen komt van residentiële biomassaverbranding, een moeilijk woord voor houtverbranding. Hoewel Tommelein zich geen voorstander toont van grote biomassacentrales, laat hij de mini-biomassacentrales in de huiskamers ongemoeid. ‘Houtkachels niet stimuleren, maar ook niet verbieden’, zo luidt zijn standpunt. Daarenboven laten de Europese regels toe om houtverbranding mee te tellen als hernieuwbare energie, dus dat is mooi meegenomen.

Het lot leek ermee gemoeid, want die dag werd de informatiedrempel fijn stof overschreden, wat de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) ertoe aanzette een negatief stookadvies af te kondigen. De Stad Gent, waar ik zelf woon, vergat die dag om het advies naar haar burgers te communiceren, nochtans een actiepunt in haar Actieplan Fijn Stof. Alsof ze er in dit verkiezingsjaar op rekende dat de informatiedrempel snel zou overwaaien. Uiteindelijk kwam het advies er met een dag vertraging. De partij Groen, die zich recent nog liet ontvallen van heel Vlaanderen een Lage Emissie Zone te willen maken, hield zich ook opvallend op de vlakte.

Gwendolyn Rutten, de voorzitster van Open VLD, ging dan weer frontaal in de aanval tegen het advies van de VMM. In een veelbesproken tweet riep ze op om ‘het betuttelen en verketteren van Vlamingen’ te stoppen. ‘Als de Vlaming zijn open haard wil aandoen om het warm of gezellig te maken, moet hij dat vooral doen, informatiedrempel overschreden of niet’, zo lijkt ze te suggereren.

https://twitter.com/RuttenGwendolyn/status/966331789206806528Gwendolyn Ruttenhttps://twitter.com/RuttenGwendolyn

We willen allemaal propere lucht. Geef mensen dus goesting in hernieuwbare betaalbare energie☀️

Maar laat ze óók -als ze willen- de open haard aandoen om het warm of gezellig te maken 🔥

STOP ⛔️ het betuttelen en zelfs verketteren van Vlamingen!#waanzin #doenormaal

— Gwendolyn Rutten (@RuttenGwendolyn) February 21, 2018

Iemand die in alle ‘vrijheid blijheid’ zijn haard aandoet voor de gezelligheid brengt daarbij zijn eigen gezondheid en die van zijn buren schade toe. Ging vrijheid niet tot waar het die van een ander schaadt? Uiteindelijk beloofde minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) op donderdag premies te geven aan mensen die hun oude houtkachel vervangen door een nieuwe. Ze gaat daarvoor samenzitten met de sector. Zo slaagde de technologische federatie Agoria er met de hulp van de minister in om een overschreden informatiedrempel om te buigen tot een business opportunity.

Als alle oude houtkachels worden vernieuwd zal de fijn stofuitstoot uiteraard dalen, maar dat gaat voorbij aan het feit dat zelfs de properste hout- en pelletkachels een veelvoud uitstoten van gasverbranders. Bovendien gaat dergelijk beleid ervan uit dat mensen die nu op hout verbranden dat in de toekomst willen blijven doen, terwijl ze er misschien over nadenken hun woning beter te isoleren en een klimaatneutrale warmtepomp te installeren. ‘Gezellig en beter voor het milieu’, volgens CD&V. Nochtans valt te betwijfelen of de meest performante verwarmingsbron op biomassa, geautomatiseerde pelletkachels, een zelfde niveau van gezelligheid bieden als de traditionele haard.

Dat houtverbranding klimaatneutraal zou zijn, klopt enkel als de bijgroei van het hout de pas kan houden met het verbranden van het hout, wat zeker niet altijd verzekerd is. In zeer rurale gebieden, waar lokaal veel houtreststromen voor handen zijn, kan propere houtverbranding een groene oplossing zijn. Zo’n gebieden hebben we echter niet of nauwelijks in Vlaanderen. Vanuit het standpunt van klimaatbeleid is het veel wijzer om hout te gebruiken als materiaal dan als energiebron: voor constructie, meubilair en voorwerpen in het geval van hoogkwalitatief hout. Dunner hout en snoeisel kan, na pyrolyse of compostering, gebruikt worden als bodemverbeteraar in onze akkers, die smeken om een hoger gehalte organisch koolstof. Zo blijft de CO₂ die de boom via fotosynthese in biomassa heeft omgezet veel langer gecapteerd. Nieuwe duurzame, innovatieve waardeketens voor houtreststromen, daar moeten we op inzetten. Enkel wanneer hoogwaardige toepassingen geen optie zijn, kan hout eventueel als brandstof dienen.

David De Pue, Milieuwetenschapper, doctoraatsstudent faculteit Bio-Ingenieurswetenschappen UGent.